ΑΓΙΟΣ ΦΑΝΟΥΡΙΟΣ ΚΑΙ ΦΑΝΟΥΡΟΠΙΤΑ

ΣΥΝΤΑΓΗ ΦΑΝΟΥΡΟΠΙΤΑΣ
"Για να σας φέγγει ο Άγιος Φανούριος με το κερί του"

                                                                                      

     Η φανουρόπιτα είναι μία νηστίσιμη συνήθως πίτα, που γίνεται στη γιορτή του Αγίου Φανουρίου (27 Αυγούστου), αλλά και όταν χάσουμε κάτι ή οποτεδήποτε άλλοτε θέλουμε. Ευλογείται από τον ιερέα και μοιράζεται σε γνωστούς και αγνώστους. Το έθιμο είναι πανελλήνιο.

     Από συσχετισμό του ονόματος Φανούριος με το θέμα φαν- του ρήματος «φαίνω» (= φανερώνω), πιστεύουν πως ο Άγιος Φανούριος «φανερώνει» χαμένα αντικείμενα ή ζώα, ακόμα και πρόσωπα. Πολύ συνηθισμένη εικόνα σε εκκλησίες της Αθήνας είναι να ευλογεί ο ιερέας στο ναό φανουρόπιτα, την οποία κόβουν και μοιράζουν νεαρές κοπέλες ή μητέρες ανύπαντρων κοριτσιών, «για να φανερώσει ο Άγιος Φανούριος το τυχερό τους». Σε πολλά μέρη της Ελλάδας οι ανύπαντρες κοπέλες βάζουν ένα κομμάτι φανουρόπιτας κάτω από το προσκέφαλό τους, για να φανερωθεί στο όνειρό τους ο μελλοντικός γαμπρός (ονειρομαντεία).

     Εικόνα που έγραφε πάνω «Άγιος Φανούριος» βρέθηκε στα ερείπια μίας εκκλησίας στη Ρόδο, στα χρόνια του μητροπολίτη Ρόδου Νείλου (1355-1369), ο οποίος καθιέρωσε εορτή την ημέρα της εύρεσης της εικόνας του άγνωστου αυτού Αγίου, που η λατρεία του εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλη την Ελλάδα. Η εικόνα έδειχνε ένα νέο ντυμένο στρατιωτικά, που κρατούσε σταυρό με λαμπάδα και πλαισιωνόταν από δώδεκα σκηνές του μαρτυρίου του (Δ. Λουκάτου «Τα καλοκαιρινά», Εκδ. "Φιλιππότη", Αθήνα 1992, σελ. 139).

     Για τους πολύ θρήσκους, γράφουμε το απολυτίκιό του: 
    «Οὐράνιον ἐφύμνιον ἐν γῇ τελεῖται λαμπρῶς ἐπίγειον πανήγυριν νῦν ἑορτάζει φαιδρῶς, Ἀγγέλων πολίτευμα, ἄνωθεν ὑμνῳδίαις, εὐφημοῦσι τοὺς ἄθλους, κάτωθεν Ἐκκλησία τὴν οὐράνιον δόξαν, ἣν εὗρες πόνοις καὶ ἄθλοις τοῖς σοῖς, Φανούριε ἔνδοξε».

Η εικόνα του Αγίου Φανουρίου στο Ραχίδι

     Σύμφωνα με μία θρησκευτική παράδοση του χωριού μας, ο Άγιος ζητά να κάνουν οι πιστοί φανουρόπιτες, για να συγχωρεθούν οι αμαρτίες της μητέρας του, που το μόνο καλό που έκανε όσο ζούσε ήταν να δώσει μια πρασοουρά σ’ ένα γάιδαρο. Άλλη παράδοση λέει πως, όταν ο αρχάγγελος Μιχαήλ έδειξε στον Άγιο Φανούριο τη μητέρα του στην κόλαση μέσα στην πίσσα, εκείνος παρακαλούσε το Θεό να τη συγχωρέσει. Είδε τότε εκεί κοντά την πρασοουρά που η μάνα του είχε δώσει στο γάιδαρο και προσπαθούσε με αυτήν να τη βγάλει από την πίσσα. Καθώς την τραβούσε προς τα πάνω, πιάστηκαν από τα πόδια της κι άλλες γυναίκες κι ανέβαιναν μαζί της. Εκείνη τότε τις κλώτσησε με κακία προς τα κάτω και η πρασοουρά έσπασε, αφήνοντας την αμετανόητη μάνα του Αγίου για πάντα μέσα στην πίσσα.

     Ο Παναγιώτης Νικήτας (1889-1965), στο βιβλίο του «Το Λεσβιακό Μηνολόγιο» ("Λεσβιακά", Δελτίον Εταιρείας Λεσβιακών Μελετών, τόμος Α΄, τεύχος Α΄, Μυτιλήνη 2001, σελ. 236), έχει καταγράψει σε ντοπιολαλιά μια παρόμοια αιτιολογική θρησκευτική παράδοση από τα Πάμφιλα Λέσβου: 
      «Η μάνα τ' αγιού Φανούριου ήταν ακριβή τσ' εν έδινι 'λιμουσύν' στ'ς φτουχοί. Μια μέρα τ' γύριψι 'λιμουσύν' μια φτουχιά, τσι τ' πέταξι ένα πρασόφ'λλου. Άμα πέθανι, πήγι στ' κόλασ' τσι τ' ρίξαν στ' πίσσα. Η γι άγι Φανούριους παρακάλει του Θιο, να σ'χουρέσ' τ' μάνα τ'. Τσείν' τ'ν ώρα ηύρι μπρουστά τ' ένα πρασόφ'λλου τσι μ' αυτό πουλέμα να τ'ν ανιβάσ' απάνου. Οι γι άλλις οι κουλασμένις οι γ'ναίτσις, για ν' ανιβούν τσι τσείνις μαζί, βαστούσαν τα πουδάρια τ'ς τσ' ανιβαίναν μαζί. Αμ' έλα που η μάνα τ' άγιου Φανούριου ήταν κατσιά, τσι κλώτσα τ'ς άλλις που βαστούσαν τα πουδάρια τ'ς; Τότις κόπ'τσι του πρασόφ'λλου, τσι πέσαν πάλι ούλις μαζί στ' πίσσα. Γι' αυτό η γι άγιους Φανούριους γυρεύγ' να τουν κάνιν οι γι αθρώπ' πίτις, για σ'χώριου τ'ς μάνας ιτ.»  

     Και ο Παπαδιαμάντης αναφέρει: «Όσοι επικαλούνται τον Άγιον Φανούριον οφείλουν να λέγουν: "Θεός σχωρέσ’ τη μητέρα του Αγίου Φανουρίου"».

     Γι’ αυτό το λόγο, λοιπόν, κάνουν φανουρόπιτες και λένε την ευχή «Ο Θεός να αναπαύσει την ψυχή της μητέρας του Αγίου Φανουρίου», όσοι / όσες ζητούν τη βοήθεια του ένθερμου Αγίου, ο οποίος στις εικόνες του παριστάνεται να κρατά στο χέρι κερί αναμμένο. Γι’ αυτό λέγεται η παροιμιώδης φράση «του φέγγει ο Άγιος Φανούριος» για εκείνους που έχουν καλή τύχη.

     

Φανουρόπιτα Λίτσας

 

Η φανουρόπιτα πρέπει να έχει μονό αριθμό υλικών, συνήθως 7 ή 9, ιεροί αριθμοί που της δίνουν μαγική δύναμη.

Υλικά:

• 4 φλυτζάνια τσαγιού αλεύρι που φουσκώνει μόνο του

• 1 κουταλάκι γλυκού κανέλα

• 1 φλυτζάνι τσαγιού ελαιόλαδο

• 1 φλυτζάνι τσαγιού + 2 κουταλιές σούπας ζάχαρη

• 12 κουταλιές σούπας χυμό πορτοκαλιού

• ½ φλυτζάνι τσαγιού νερό

• ξύσμα 1 πορτοκαλιού ή λεμονιού

• 1 πρέζα αλάτι

• ½ φλυτζάνι τσαγιού σταφίδες ξανθές

• ½ φλυτζάνι τσαγιού καρυδόψιχα χοντροκοπανισμένη

• ζάχαρη άχνη, για πασπάλισμα

Εκτέλεση:

1. Κοσκινίζουμε το αλεύρι και το ανακατεύουμε με την κανέλα.

2. Σε μία λεκάνη βάζουμε το λάδι, τη ζάχαρη, το χυμό πορτοκαλιού, το νερό, το ξύσμα πορτοκαλιού και μια πρέζα αλάτι. Δουλεύουμε το μείγμα μερικά λεπτά και μετά ρίχνουμε λίγο-λίγο το αλεύρι, ανακατεύοντας συνεχώς. Στο τέλος ρίχνουμε τις σταφίδες και τα καρύδια και ανακατεύουμε το μείγμα.

3. Αλείφουμε με λάδι ένα ταψί Νο 32 και το πασπαλίζουμε ελαφρά με αλεύρι. Γυρίζουμε ανάποδα το ταψί και το χτυπάμε, για να πέσει το περιττό αλεύρι. Έπειτα ρίχνουμε στο ταψί το μείγμα και το βάζουμε σε προθερμασμένο φούρνο.

4. Ψήνουμε τη φανουρόπιτα σε μέτριο φούρνο 45΄- 60΄ λεπτά της ώρας περίπου.

5. Μετά το ψήσιμο, όταν η φανουρόπιτα κρυώσει, πασπαλίζουμε την επιφάνειά της με ζάχαρη άχνη και, αν θέλουμε, τη διακοσμούμε με αμύγδαλα ή σταφίδες ξανθές και μαύρες ή κανέλα.

Καλή Επιτυχία και Βοήθειά σας

                         

Σημείωση: Τη συνταγή μάς έδωσε η συγχωριανή μας Ευαγγελία (Λίτσα) Καραμπέτσου-Κουτλή, που επισκέπτεται συχνά το χωριό μας και μένει πολλούς μήνες στη Μελίντα. Κάθε χρόνο, στις 27 Αυγούστου, φτιάχνει φανουρόπιτα στο πανηγύρι του Αγίου Φανουρίου στο Ραχίδι. 

                           

Το εξωκκλήσι του Αγίου Φανουρίου στο Ραχίδι

***

Ευχή Φανουρόπιτας

Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ὁ Οὐράνιος Ἄρτος, ὁ τῆς βρώσεως τῆς μενούσης εἰς τὸν αἰῶνα πλουσιοπάροχος χορηγός, ὁ δοτὴρ τῶν ἀγαθῶν, ὁ δὲ Ἠλιού τροφὴν ἀγεώργητον πηγάσας, ἡ ἐλπὶς τῶν ἀπηλπισμένων, ἡ βοήθεια τῶν ἀβοηθήτων καὶ σωτηρία τῶν ψυχῶν ἡμῶν. Εὐλόγησον τὰ δῶρα ταῦτα καὶ τοὺς ταῦτα σοὶ προσκομίσαντας, εἰς δόξαν σὴν καὶ τιμὴν τοῦ ἁγίου ἐνδόξου μεγαλομάρτυρος Φανουρίου. Παράσχου δέ, ἀγαθέ, τοῖς εὐπρεπίσασι τὰ δῶρα ταῦτα, πάντα τὰ ἐγκόσμια καὶ ὑπερκόσμια ἀγαθά σου. Εὔφρανον αὐτοὺς ἐν χαρᾷ μετὰ τοῦ προσώπου σου, δεῖξον αὐτοῖς ὁδοὺς πρὸς σωτηρίαν. Τὰ αἰτήματα τῶν καρδιῶν αὐτῶν καὶ πᾶσαν τὴν βουλὴν αὐτῶν ταχέως πλήρωσον, ὁδηγῶν αὐτοὺς πρὸς ἐργασίαν τῶν ἐντολῶν σου, ἵνα διὰ παντὸς ἐν εὐφροσύνῃ καὶ ἀγαλλιάσει ὑμνῶσι καὶ δοξάζωσι τὸ πάντιμον καὶ μεγαλοπρεπὲς ὄνομά σου, πρεσβείαις τῆς ὑπερευλογημένης Θεοτόκου, τοῦ ἁγίου ἐνδόξου Μεγαλομάρτυρος Φανουρίου, τοῦ Θαυματουργοῦ, καὶ πάντων Σου τῶν Ἁγίων. Ἀμήν.

Εὐχὴ

εἰς πίταν Ἁγίου Φανουρίου

  

Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ θαυμαστὸς ἐν τοῖς ἁγίοις σου, ὁ εἰσακούων τὰς δεήσεις καὶ ἐκπληρῶν τὰ πρὸς τὸ συμφέρον αἰτήματα ἡμῶν· εὐλόγησον τὸν ἄρτον τοῦτον, τὸν ὑπὸ τοῦ δούλου σου (δεῖνος ἢ τῶν δούλων σου τούτων) προπαρασκευασθέντα καὶ νῦν προσφερόμενον εἰς εὐχαριστίαν καὶ δοξολογίαν ἀνθ’ ὧν παρὰ σοῦ, τῇ μεσιτείᾳ τοῦ ἁγίου καὶ ἐνδόξου μάρτυρός σου Φανουρίου τοῦ νεοφανοῦς καὶ θαυματουργοῦ, ἀπήλαυσαν καὶ εἰς μνημόσυνον τῶν εὐσεβῶς τελειωθέντων· καὶ τούτους μὲν ἀνάπαυσον ἐν τῇ βασιλείᾳ σου, ἡμᾶς δὲ πάντας ἐν ὑγείᾳ διατήρησον, ποιοῦντας ἐν εἰρήνῃ τὸ θέλημά σου καὶ τὴν εὐχαριστίαν ἐπὶ πᾶσι τοῖς δωρήμασί σου σοὶ ἀναφέροντας. Εἰρήνευσον τὴν ζωὴν ἡμῶν· παράσχου ἡμῖν τὰ πρὸς σωτηρίαν αἰτήματα, δωρούμενος ἡμῖν τὰ ἐπίγεια καὶ οὐράνια ἀγαθά σου, πρεσβείαις τῆς ὑπεραγίας δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου, τοῦ ἁγίου καὶ ἐνδόξου μάρτυρος Φανουρίου καὶ πάντων τῶν ἁγίων σου. Ἀμήν.

ΜΥΡΣΙΝΗ Μ. ΒΟΥΝΑΤΣΟΥ