Ιδιαίτερο φρούτο της καλοκαιρινής Λέσβου είναι το απίδι (α.ε. τὸ ἄπιον/πληθ. τὰ ἄπια) ή αχλάδι, όπως έχει καθιερωθεί να ονομάζεται. Αρχές Ιουνίου ωριμάζουν τα νόστιμα μηλάπιδα και λίγο αργότερα τα γλυκά ζαχαράπιδα, που προορίζονται αποκλειστικά για φάγωμα. Όσα πέφτουν κάτω τα κάνουν απ'δοκόμματα, τα κόβουν στα δυο, τα απλώνουν και τα ξεραίνουν στον ήλιο, για να γίνουν το χειμώνα τροφή για τα οικόσιτα κατσίκια ή για να μπουν ως συμπλήρωμα στα μαλακτικά βραστάρια για το λαιμό.
Τον Ιούλιο και τον Αύγουστο ωριμάζουν τα λεμονάπιδα, που έχουν ονομαστεί έτσι από την ιδιαίτερη ξινή γεύση που έχουν, κι οι πιο μικροί αλλά αρωματικοί μουτζουρίτες. Και οι δύο ποικιλίες του φρούτου είναι αποκλειστικά για παρασκευή γλυκού, καθώς οι ποσότητές τους είναι μικρές. Κέρασμα ή δώρισμα ολόκληρου βάζου με γλυκό κουταλιού είναι από τα ωραιότερα δώρα που συνηθίζουμε στη Λέσβο να δίνουμε σε επισκέπτες, διατηρώντας την ομηρική συνήθεια να προσφέρει ο οικοδεσπότης αποχαιρετιστήριο δώρο κατά την αναχώρηση του επισκέπτη.
Παρακάτω σας δίνουμε παλιοχωριανή συνταγή για γλυκό λεμονάπιδο, που μπορείτε να την κάνετε και με κρυστάλλια ή άλλα είδη αχλαδιού, αφού τα αφήσετε μέσα σε νερό με λεμόνι για μια-δυο ώρες πριν.
Λεμονάπιδα γλυκό κουταλιού Παλαιοχωρίου
Υλικά :
• 30-35 λεμονάπιδα ή κρυστάλλια (ή 40 μουτζουρίτες)
• 1 κιλό ζάχαρη
• 30-35 μοσχοκάρφια (γαρίφαλα), ένα για κάθε αχλάδι
• 2,5 ποτήρια νερό
• 1 κουταλιά χυμό λεμονιού ή ξινό (λεμόντιζο)
Εκτέλεση :
1. Διαλέγουμε απίδια μετρίως ώριμα και γερά, χωρίς στίγματα και χτυπήματα. Πλένουμε και ξεφλουδίζουμε όλα τα απίδια. Τα ρίχνουμε σε μεγάλη λεκάνη με νερό, όπου έχουμε ρίξει χυμό λεμονιού, για να μη μαυρίσουν. Μετά, με το ειδικό εργαλείο ή με ένα μαχαιράκι, βγάζουμε προσεκτικά τους σπόρους, προσέχοντας να μην αφήσουμε σκληρά και να μην τραυματίσουμε τα απίδια. Ξύνουμε και το κοτσάνι τους, για να φύγει το πράσινο φλούδι.
2. Καρφώνουμε ένα μοσχοκάρφι (γαρίφαλο) σε κάθε απίδι και βάζουμε τα απίδια σε μεγάλη κατσαρόλα. Έπειτα ρίχνουμε τη ζάχαρη και το νερό και τα βράζουμε σε σιγανή φωτιά με ξεσκέπαστη την κατσαρόλα, μέχρι να δέσει το σιρόπι (1-1,5 ώρα περίπου, ανάλογα με το μέγεθος του φρούτου και την ένταση της φωτιάς). Όταν αφρίσει το γλυκό, αφαιρούμε τον αφρό με προσοχή. Ιδιαίτερη τέχνη χρειάζεται στο βράσιμο, για να αποκτήσουν τα απίδια ωραίο χρώμα (όσο περισσότερη ώρα βράζουν, τόσο πιο σκούρα γίνονται), αλλά και για να διατηρηθεί αρκετό καιρό. Τέλος, όταν δέσει το σιρόπι, ρίχνουμε 1 κουταλιά χυμό λεμονιού για αποφυγή ζαχαρώματος και σβήνουμε τη φωτιά.
3. Το αφήνουμε να κρυώσει ξεσκέπαστο και μετά σκεπάζουμε την κατσαρόλα. Την επόμενη ημέρα, αν το σιρόπι έχει αραιώσει, ξαναβράζουμε το γλυκό για 5 λεπτά.
4. Όταν κρυώσει καλά, το βάζουμε σε αποστειρωμένα γυάλινα βάζα, κλείνουμε καλά και γράφουμε ετικέτα με την ημερομηνία παρασκευής. Επειδή εύκολα μπορεί να ξινίσει ή να αφρίσει ή να ζαχαρώσει, πρέπει να το βάλουμε στο ψυγείο, όπου διατηρείται ένα χρόνο περίπου.
5. Σερβίρουμε το απίδι γλυκό χωρίς να βγάλουμε το μοσχοκάρφι, που αρωματίζει το στόμα αν το μασήσουμε.
5. Σερβίρουμε το απίδι γλυκό χωρίς να βγάλουμε το μοσχοκάρφι, που αρωματίζει το στόμα αν το μασήσουμε.
Καλοφάγωτο!
Σημείωση: Την παραπάνω συνταγή μάς έδωσε η Μαρίτσα Μαϊστρέλη-Βουνάτσου το καλοκαίρι του 2014, στο Παλαιοχώρι.
Αχλάδι γλυκό
Υλικά :
• 1 κιλό μικρά ή μέτρια αχλάδια
• 1 λεμόνι
• 3 φλυτζάνια τσαγιού νερό
• 1 κιλό ζάχαρη
• χυμός 2 λεμονιών
• φλοιός 1 λεμονιού
Εκτέλεση :
1. Πλένουμε, ξεφλουδίζουμε τα αχλάδια και αφαιρούμε τα κουκούτσια. Αν είναι μεγάλα, τα χωρίζουμε στα δυο. Τα ρίχνουμε σε μεγάλη λεκάνη με νερό, όπου έχουμε ρίξει χυμό λεμονιού, για να μη μαυρίσουν.
2. Ρίχνουμε σε μια κατσαρόλα τα 3 φλυτζάνια νερό κι, όταν αρχίσει να βράζει, στραγγίζουμε τα αχλάδια από το λεμονόνερο και τα ρίχνουμε μέσα. Τα σκεπάζουμε και τα αφήνουμε να σιγοβράσουν επί 10 λεπτά. Κατόπιν ρίχνουμε τη ζάχαρη και το φλοιό ενός λεμονιού. Τα βράζουμε επί 15 λεπτά, τα κατεβάζουμε μετά από τη φωτιά κι αφήνουμε να μείνουν 24 ώρες. Τότε προσθέτουμε το χυμό 2 λεμονιών και βράζουμε το γλυκό μέχρι να δέσει.
3. Όταν κρυώσει καλά, βάζουμε το γλυκό σε αποστειρωμένα βάζα και τα κλείνουμε καλά.
Καλή Επιτυχία!
Σημείωση: Την παραπάνω συνταγή βρήκαμε σε ένθετο φυλλάδιο του περιοδικού «Τηλεθεατής» , με τίτλο «Οι νέες αυθεντικές συνταγές της Λωξάντρας - Πολίτικη κουζίνα - Γλυκά του κουταλιού και μαρμελάδες», σελ. 18.
ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΟΙΜΙΩΔΕΙΣ
ΦΡΑΣΕΙΣ ΜΕ ΑΠΙΔΟ-ΑΧΛΑΔΙΑ
- Απίδι δακαστόν, μήλον καθαριστόν. (κυπριακή
παροιμία, το απίδι δεν βλάπτει, αν φαγωθεί με τη φλούδα).
- Αχλάδα
κρατάς; (αδεξιότητα)
-
Αχλάδια πιάνουν τα χέρια σου; (αδεξιότητα)
-
Αχλάδια φαγωμένα, κάτσε μέτρα τις ουρές τους. (ανάξιες απασχολήσεις)
- Θα
σου δείξω/μάθω πόσα απίδια πιάνει/βάζει/χωράει ο σάκος. (απειλή)
-
Μεταξύ τυρού και αχλαδίου… (χαλαρότητα)
- Όσοι
φτάσαν την αχλάδα, όσοι ’λάχαν, τόσοι ’φάγαν. (ευκαιρία)
-
Πίσω έχει η αχλάδα την ουρά. (προειδοποίηση, τελικό αποτέλεσμα, απειλή,
εκδίκηση)
- Σαν
ανεβεί το γουρούνι πάνω στην αχλαδιά. (δηλ. ποτέ, αδύνατο)
- Σαν
τινάξαν την αχλάδα, όσοι ’τύχαν, τόσοι ’φάγαν. (ευκαιρία)
- Τα
καλά τ’ απίδια τα τρων τα γουρούνια. (κακοτυχία)
- Τα
κρέμασε στην αχλαδιά/αχλάδα. (αδιαφορία, τεμπελιά)
- Τ’
απίδια με παρακαλούν, κι αχλάδες θε να φάγω; (προτίμηση, περιφρόνηση)
- Τα
πίσω απίδια έχουν ουρές, τα παραπίσω φούντες. (προειδοποίηση, τελικό
αποτέλεσμα)
- Την
κουνάει την αχλαδιά. (υπονοούμενο για ομοφυλοφιλική ή ετεροφυλική ερωτική
σχέση)
- Το
καλό τ’ απίδι η αρκούδα το τρώει. (λέγεται όταν κάτι καλό ή κάποιος που αξίζει πέφτει
σε κακά χέρια)
- Τον
καλόν τ’ απίδ’ ο άρκον τρώει το.
(ποντιακή, όμοια με την παραπάνω)
- Το
καλό τ’ αχλάδι το σκουλήκι το τρώει. (όμοια
με την παραπάνω)
- Φάε
απίδι ακάθαρτο και μήλο καθαρμένο (το
απίδι δεν βλάπτει, αν φαγωθεί με τη φλούδα).
ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ
(1)
Από έξω σα γρασίδι,
από μέσα σα βαμβάκι.
Χοντρουλό σαν προσωπάκι
και το λένε και απίδι.
και το λένε και απίδι.
Τι είναι; (ιδάλχα οτ)
( 2 )
Ποιο φρούτο ζητά να φάει λάδι; (ιδάλχα οτ)
( 3 )
Ποιο φρούτο αναστενάζει για λάδι; (ιδάλχα οτ)
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΑ
- ἄπιον = απίδι (τὸ, ουσ.).
- ἀπίδιον (τὸ, ουσ., υποκοριστικό της λ. τὸ ἄπιον) = μικρό απίδι.
- ἀχρὰς (ἡ, ουσ.) = αγριάπιδο, γκόρτσο.
- αχλάδα (η, ουσ.) = 1. αγριαπιδιά/2. αγριάπιδο, γκόρτσο.
- Αχλαδερή (η, ουσ.) = τοπωνύμιο κεντρικής Λέσβου με πολλά οπωροφόρα δέντρα.
- αχλαδόκαμπος (ο, ουσ.)= μεγάλη έκταση κατάφυτη από αχλαδιές/απιδιές.
- αχλαδόκρασο (το, ουσ.) = είδος απιδιού.
- αχλαδόσχημος (επίθ.) = αυτός που έχει σχήμα αχλαδιού.
- ὄγχνη (ἡ, ουσ.) = αχλάδι (Όμηρος).
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΓΙΑ ΑΠΙΔΙΑ/ΑΧΛΑΔΙΑ…
• Για τη θρεπτική αξία του αχλαδιού και άλλες πληροφορίες:
-Άρθρο με τίτλο «Αχλάδι, το "δώρο των θεών στους ανθρώπους"» στο http://www.foodbites.eu/j15/el/trofima/food-basics/frouta-laxanika/1387-pear.
-Άρθρο με τίτλο «Τι να βάλω στο καλάθι του Σεπτεμβρίου; Αχλάδια» στο πδκ. "Vita", https://www.vita.gr/ta-freska-toy-septembrioy-br-axladia/.
• Απιδο-παροιμίες και αινίγματα θα βρείτε στις εξής ιστοσελίδες:
- https://www.sansimera.gr/proverbs/kategories/229#ixzz3biKs419N