ΚΥΡΙΑΖΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ~ Η ΛΕΣΒΙΑΚΗ ΦΑΛΑΓΓΑ ΚΑΙ Ο ΠΛΩΜΑΡΙΤΗΣ ΙΔΡΥΤΗΣ ΤΗΣ

Νήσος Αιολίς Λέσβος, η δε χώρα Λεσβία

Η ανακάλυψη των ονομάτων των εθελοντών στρατιωτών

της Λεσβιακής Φάλαγγας και του Πλωμαρίτη ιδρυτή της

Δεκαπενθήμερες επισημάνσεις

                                                                                              

     Την ερχόμενη Πέμπτη, 8-12-2016, στις 18.30, θα παρουσιασθεί στο Πειραματικό Λύκειο Μυτιλήνης ο τόμος του περιοδικού "Λεσβιακά" του 2016, με τίτλο: «Πρακτικά Συνεδρίου Ιστορίας "Λέσβος 1912: Από την οθωμανική στην ελληνική επικράτεια", Δημοτικό Θέατρο Μυτιλήνης, 8-10 Νοεμβρίου 2012», όπου περιέχεται και η εισήγηση της συζύγου μου Κωνσταντίνας Βάκκα, με τίτλο: «Τα ονόματα των ανδρών της Λεσβιακής Φάλαγγας και η συνέντευξη του οργανωτή-ταμία Ευστρατίου Ι. Αθανασιάδη στον Αμερικανικό τύπο».

     Η εισηγήτρια, ανακαλύπτοντας τη συνέντευξη για την ίδρυση της Λεσβιακής Φάλαγγας που έδωσε στις 28-12-1912 ο "Ε. Αθανασιάδης", ιδρυτής, οργανωτής και ταμίας της Λεσβιακής Φάλαγγας, στην αμερικάνικη εφημερίδα "New York Herald", με τη μεγαλύτερη κυκλοφορία στον κόσμο, υπέθεσε ότι ο "Ε. Αθανασιάδης", όπως αναγραφόταν με το επώνυμο και το αρχικό γράμμα του ονόματός του, ήταν Πλωμαρίτης και απόγονος του ευεργέτη Πλωμαρίου Ιωάννη Αθανασιάδη, που είχε δωρίσει το "Αθανασιάδειο Καφενείο" για τις ανάγκες των σχολείων του Πλωμαρίου.

     Στη συνέχεια ανέφερε τα παραπάνω στον Πλωμαρίτη Ξενοφώντα Μαυραγάνη, δικηγόρο, συγγραφέα και πρόεδρο της Λέσχης Πλωμαρίου "Βενιαμίν ο Λέσβιος", ρωτώντας τον αν γνωρίζει κάποιον απόγονο του Ιωάννη Αθανασιάδη, και εκείνος της συνέστησε να επικοινωνήσει στην Αθήνα με την κυρία Ιφιγένεια Πούλια-Ρούσση, κόρη της μικροβιολόγου Ηρώς Αθανασιάδη-Πούλια.

     Μόλις αναφέρθηκε στην κυρία Ιφιγένεια η υπόθεσή εργασίας για τον "Ε. Αθανασιάδη", εκείνη απάντησε με σιγουριά: «Αυτός είναι! Ο γιος του Ιωάννη Ευστρατίου Αθανασιάδη, από τον Μπουρό, θείος της μητέρας μου Ηρώς, αδελφός του παππού μου Κωνσταντίνου Ι. Αθανασιάδη».

     Τα επόμενα βήματα της εισηγήτριας ήταν:

     α) η ανακάλυψη του φύλλου της 1ης Δεκεμβρίου 1912 της εφημερίδας της Λέσβου "Σάλπιγξ", που φυλάσσεται στη Βιβλιοθήκη Μυτιλήνης, όπου δημοσιεύθηκαν τα 210 ονoματεπώνυμα των εθελοντών στρατιωτών της Λεσβιακής Φάλαγγας.

     β) η ανακάλυψη στοιχείων των ανδρών της Λεσβιακής Φάλαγγας, από τα αρχεία του Ellis island της Νέας Υόρκης, όπου γινόταν η υποδοχή μεταναστών στην Αμερική, από προφορικές μαρτυρίες απογόνων, από κείμενα σε περιοδικά και δημοσιεύματα στις εφημερίδες της Λέσβου ("Σάλπιγξ", "Λαϊκός Αγών", "Χαραυγή" και "Λέσβος"), της Κωνσταντινούπολης ("Νεολόγος"), της Σμύρνης ("Αμάλθεια") και των Αθηνών ("Εμπρός", "Αθήναι", "Πατρίς", "Σκριπ" και "Ακρόπολις").

     γ) η ανακάλυψη κειμένου του Φώτη Δήμου στην εφημερίδα "Λέσβος" στις 22-1-1962, με τα ονόματα της εννεαμελούς "Οργανωτικής Επιτροπής της Λεσβιακής Φάλαγγας" που εκλέχτηκε σε συγκέντρωση Λεσβίων στην εκκλησία Αγίας Τριάδας της Νέας Υόρκης στις 14-10-1912.

     δ) η ανακάλυψη του "Οικονομικού Απολογισμού της Λεσβιακής Φάλαγγας", που δημοσιεύθηκε στην ελληνόγλωσση εφημερίδα "Ατλαντίς" της Νέας Υόρκης στις 2-12-1912.

     ε) η ανακάλυψη του εικονιζόμενου πορτρέτου του Ευστρατίου Ι. Αθανασιάδη, που φυλάσσει στο σπίτι του στην Αθήνα ο Πλωμαρίτης απόγονός του Δημήτρης Χατζηβασιλείου.
 

     Στο αναφερόμενο Συνέδριο Ιστορίας του 2012 ανακοινώθηκαν από την Κωνσταντίνα Βάκκα, για πρώτη φορά ύστερα από 100 χρόνια, τα ονοματεπώνυμα των εθελοντών στρατιωτών της Λεσβιακής Φάλαγγας με τα χωριά καταγωγής και τις ηλικίες τους, πληροφορίες για τη συμμετοχή τους στην απελευθερωτική για τη Λέσβο μάχη του Κλαπάδου στις 5-8 Δεκεμβρίου 1912, όπου όλοι τους πολέμησαν με επιτυχία στην πρώτη γραμμή, αναφορές για όσους από αυτούς συνέχισαν στους Βαλκανικούς πολέμους και στοιχεία για τον ιδρυτή της Λεσβιακής Φάλαγγας, που είχαν αποσταλεί στην οργανωτική επιτροπή του Συνεδρίου ένα μήνα πριν από την πραγματοποίησή του.

     Για τους εθελοντές στρατιώτες της Λεσβιακής Φάλαγγας που πλήρωσαν τα έξοδα οπλισμού, στολής, εισιτηρίου, διατροφής κατά το δεκαπενθήμερο ατμοπλοϊκό ταξίδι από την Αμερική στην Αθήνα για να πολεμήσουν, αναμένεται από τους απογόνους τους η προσθήκη στοιχείων, ως ελάχιστη τιμή στον ηρωικό αγώνα των ένδοξων προγόνων τους.

     Ελπίζω ο Δήμος Λέσβου να αποδεχθεί την πρόταση του αντιδημάρχου Πλωμαρίου Εμμανουήλ Αρμενάκα, βασισμένη στην εισήγηση της Λέσχης Πλωμαρίου "Βενιαμίν ο Λέσβιος", για την τοποθέτηση αναθηματικής στήλης στο Πλωμάρι με τα ονοματεπώνυμα της εννεαμελούς Επιτροπής της Λεσβιακής Φάλαγγας και των 210 εθελοντών στρατιωτών της, από τους οποίους οι 120 και ο ιδρυτής της Ευστράτιος Αθανασιάδης, ήταν Πλωμαρίτες.

                                                                Αριστείδης Κυριαζής

                                                                aristeidis2007@gmail.com

Πηγή: Εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» Μυτιλήνης 3-12-2016, http://www.emprosnet.gr/blogs/hronografima/89175-i-anakalypsi-ton-onomaton-ton-ethelonton-stratioton-tis-lesviakis-falaggas. 


*****************

Νήσος Αιολίς Λέσβος, η δε χώρα Λεσβία

Ευστράτιος Ι. Αθανασιάδης,

ο Πλωμαρίτης ιδρυτής της Λεσβιακής Φάλαγγας

                                                Δεκαπενθήμερες επισημάνσεις

     Σε συνέχεια του προηγούμενου κειμένου, αναδημοσιεύω ένα απόσπασμα από τη συνέντευξη στις 28-12-1912 (15 Δεκεμβρίου με το παλιό ημερολόγιο που ίσχυε στην Ελλάδα), στην εφημερίδα New York Herald, του εικονιζόμενου Πλωμαρίτη Ευστράτιου Ι. Αθανασιάδη, ιδρυτή της Λεσβιακής Φάλαγγας, των 210 Λέσβιων εθελοντών που ήλθαν στην Ελλάδα από την Αμερική και πολέμησαν με επιτυχία στην πρώτη γραμμή της απελευθερωτικής για τη Λέσβο μάχης του Κλαπάδου στις 5-8 Δεκεμβρίου 1912, πληρώνοντας τα έξοδα εισιτηρίου, οπλισμού, στολής και διατροφής:

     «Από την πληθώρα των 500 αιτήσεων επιλέξαμε μόνο 210 άνδρες από Νέα Υόρκη, Hartford, Lynn, Haverhill, Norwich, Ansonia, Thompsonville, Worcester, South Framingham, Watertown, Laconia και St. Louis, οι οποίοι στις 16 Νοεμβρίου, (3-11-1912) ταξίδεψαν στην Ελλάδα με το ατμόπλοιο Martha Washington. Όλοι είναι άνδρες με θάρρος και αποφασιστικότητα, εμπνευσμένοι με τα υψηλότερα ιδανικά και όλοι έχουν κάνει μεγάλες θυσίες, με σκοπό να υπερασπίσουν την πατρίδα τους και να πολεμήσουν για την απελευθέρωση του όμορφου και ιστορικού αυτού νησιού.

     Οι περισσότεροι από αυτούς είχαν φύγει από τη Λέσβο, για να αποφύγουν τη στρατιωτική θητεία στον τουρκικό στρατό και την τυραννική συμπεριφορά της οθωμανικής κυβέρνησης και ήλθαν στην Αμερική για να βρουν καταφύγιο από τη διαρκή δίωξη. Τώρα, αφήνοντας την Αμερική για να πολεμήσουν στη Λέσβο, εγκατέλειψαν τις δουλειές τους και άφησαν αποδοτικές θέσεις.

     Η ελληνική κυβέρνηση υποδέχτηκε με χαρά τη Λεσβιακή Φάλαγγα. Κατά την άφιξή της στην Αθήνα Έλληνες αξιωματούχοι ανέλαβαν να διοικήσουν τους λεγεωνάριους και είμαι ευτυχής πέρα από κάθε έκφραση να γνωρίζω ότι η Λεσβιακή Φάλαγγα έχει μια τιμητική θέση στην εμπροσθοφυλακή των ελληνικών δυνάμεων που νίκησε τους Τούρκους στο εσωτερικό της Λέσβου και ότι επιτέλους οι προσπάθειές μας στέφθηκαν από επιτυχία».

     Σύμφωνα με τη σύζυγό μου Κωνσταντίνα Βάκκα, απόσπασμα της παραπάνω συνέντευξης αναδημοσιεύθηκε την 1-1-1913 (19-12-1912) στην εφημερίδα Norwich Bulletin με την εξής εισαγωγή:

     «Πρόσφατα τηλεγραφήματα που έρχονται στο Norwich από την Ελλάδα, καταγράφουν ότι στους εθελοντές από τις Ηνωμένες Πολιτείες έχει δοθεί μια τιμητική θέση στην πρώτη γραμμή των δυνάμεων που νίκησαν τους Τούρκους στο εσωτερικό της Λέσβου. Οι παραπάνω άνδρες, που πήραν τον τίτλο "Λεσβιακή Φάλαγγα", είναι ένα από τα καλύτερα σώματα ανάμεσα στα ελληνικά στρατεύματα, αριθμούν τους 210 και γύρω στους 25 από αυτούς είναι άνδρες του Norwich, που προσφέρθηκαν εθελοντές και έγιναν αποδεκτοί.

     Ένα τηλεγράφημα ενός από αυτούς, του Ιωάννη Βαρτή, παραλήφθηκε στο Norwich την τρέχουσα εβδομάδα από τον αδερφό του Γεώργιο Βαρτή, που ανακοίνωνε τη θαυμάσια νίκη εναντίον των 1.800 Τούρκων, που η Λεσβιακή Φάλαγγα, μαζί με άλλα ελληνικά στρατεύματα, περικύκλωσαν και απέκοψαν από κάθε εξωτερική βοήθεια. Επίσης ένα γράμμα από την Αθήνα σταλμένο από τον Ιωάννη Βαρτή, μόλις οι άνδρες του Norwich αναχωρούσαν από την Αθήνα για το μέτωπο της Λέσβου, παραλήφθηκε από τον αδελφό του στο Norwich πριν από τρεις μέρες.

     Το ενδιαφέρον των Ελλήνων του Norwich κορυφώνεται σχετικά με τον πόλεμο, στους εκατοντάδες άνδρες αυτής της πόλης, που πήγαν να πολεμήσουν στη μητρική πατρίδα τους πριν από μερικούς μήνες και σε εκείνους που, αναγκασμένοι να μείνουν στα σπίτια τους, προσέφεραν πολλά χρήματα. Το ίδιο πατριωτικό πνεύμα αισθάνθηκαν και οι Έλληνες των γειτονικών πόλεων New London, Westerly και Willmantic, που όλοι έστειλαν βοήθημα για τις έκτακτες ανάγκες».

                                                                      Αριστείδης Κυριαζής

aristeidis2007@gmail.com

Πηγή: Εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» Μυτιλήνης, Σάββατο 17-12-2016.

ΤΟ ΠΛΩΜΑΡΙ ΠΡΩΤΟΣΤΑΤΗΣΕ ΣΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ ΤΟ 1912

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΕΜΠΡΟΣ ΛΕΣΒΟΥ

http://www.emprosnet.gr/blogs/hronografima/78528-plomari-protostatise-stin-apeleytherosi-tis-lesvoy-1912

Χρονογράφημα          

 

Λέσβος και Μυτιληναίων Αιγιαλός. Δεκαπενθήμερες επισημάνσεις

Το Πλωμάρι πρωτοστάτησε στην απελευθέρωση της Λέσβου το 1912

 

            Σάββατο 21 Νοεμβρίου 2015 | Αριστείδης Κυριαζής 

 

Οι Πλωμαρίτες πρωτοστάτησαν στην απελευθέρωση, όπως αποδεικνύουν οι εξής δράσεις: 
1.- Πλωμαρίτες αντάρτες κάλεσαν τον Οκτώβριο του 1912 τον οπλαρχηγό Ευστράτιο Λαγίδη να έλθει από την Αθήνα με «σώμα ανταρτών οίτινες συνενούμενοι μεθ’ ημετέρων τοιούτων να κηρύξωσι την επανάστασιν». Στις 5-11-1912 ο Λαγίδης έφθασε με δύο ιστιοφόρα και 60 Λέσβιους αντάρτες στη Μελίντα, όπου συνεννοήθηκε με τους Ευστράτιο Τζ. Αράπογλου και Αριστείδη Τζ. Αράπογλου, αλλά «οι προύχοντες συνέστησαν την μη πραγματοποίησιν της αποφάσεως» («Λαϊκός Αγών», 15-11-1912).

 

2.- Ο Πλωμαρίτης Θρασύβουλος Μελανδινός στις 31-10-1912 γράφει στον Ελευθέριο Βενιζέλο: «Σπεύσατε να μας καταλάβετε!» (Βασιλική Κουρβανιού, Λεύκωμα «Λέσβος 1912-2012 - Εκατό Χρόνια Ελευθερίας» της Λέσχης Πλωμαρίου «Βενιαμίν ο Λέσβιος», 2011). 

3.- Ο Πλωμαρίτης από τον Μπουρό, Ευστράτιος Ιωάννου Αθανασιάδης, ήταν ο οργανωτής και ταμίας της «Λεσβιακής Φάλαγγας» των 210 εθελοντών (εκ των οποίων οι 120 Πλωμαρίτες), που, αφού πλήρωσαν τα έξοδα στολής, οπλισμού, εισιτήρια και διατροφή κατά το ταξίδι από Νέα Υόρκη Αμερικής στη Μυτιλήνη (3-28 Νοεμβρίου) πολέμησαν στον Κλαπάδο 5-8 Δεκεμβρίου (Κωνσταντίνα Βάκκα-Κυριαζή, εισήγηση στο Συνέδριο Ιστορίας της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, στις 9-11-2012).

 

4.- Οι Πλωμαρίτες Δημήτριος Γ. Λαγουμίδης, Αντώνιος Δ. Ξυπτεράς, Εμμανουήλ Δ. Χατζηβασιλείου, Γεώργιος Κ. Βότσαλος και Μαλλιάκας Λαίλιος στις αρχές Νοεμβρίου ίδρυσαν Κομιτάτο. Οι Ιωάννης Γ. Πετρέλλης, Γεώργιος Π. Λύτρας, Δημήτριος Τσακύρης και Γεώργιος Τόμπρας έπλευσαν στη Λήμνο, όπου επέδωσαν αναφορά στο Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη για επίσπευση της απελευθέρωσης (Μαλλιάκας Λαίλιος, Λεύκωμα Μιχάλη Καλλοναίου, 1934).

 

5.- Ο Πλωμαρίτης οπλαρχηγός Εμμανουήλ Σιταράς και 22 Πλωμαρίτες αντάρτες απελευθέρωσαν το Πλωμάρι στις 8-11-1912, αφοπλίζοντας 8 Τούρκους χωροφύλακες. Στις 10-11-1912 βοήθησαν να ελευθερωθεί η Αγιάσος και την επόμενη κυριάρχησαν στην κεντρική χερσόνησο Λέσβου με σκληρές μάχες στους Λάμπου Μύλους, όπου τραυματίστηκε ο Πλωμαρίτης Εμμανουήλ Λούπος και σκοτώθηκαν 20 Τούρκοι αντάρτες («Λαϊκός Αγών», 13-11-1912).

 

6.- Ο Πλωμαρίτης οπλαρχηγός Δημήτριος Στεφάνου, αποβιβάστηκε από το ατμόπλοιο «Μακεδονία» στις 10-11-1912 και πολέμησε ως αρχηγός «εις το Πεζοναυτικόν σώμα των Προσκόπων» («Λαϊκός Αγών» 13-11-1912 και 20-12-1912).

7.- «Οκτακόσιοι εθελονταί εκ Πλωμαρίου κατεγράφησαν την ημέραν της καταλήψεως του Πλωμαρίου» στις 8-11-1912, οπότε «εσχημάτισαν επιτόπιον πολιτοφυλακήν διά την τήρησιν της τάξεως». Στις 10-11-1912 την πολιτοφυλακή πλαισίωσαν ο υποκελευστής Παναγιώτης Μελιγκώνης, ο δίοπος Καρκανιάς και οκτώ ναύτες, διά να «τηρούν την τάξιν» («Λαϊκός Αγών», 13-11-1912, σ. 2, 3). Εικοσιτέσσερα ονοματεπώνυμα της πολιτοφυλακής κατέγραψε σε οπισθότυπο φωτογραφίας της, που φυλάσσει η Λέσχη Πλωμαρίου, ο Δημήτριος Γεωργίου Λαγουμίδης και για τη μεταγραφή στο διπλανό πίνακα ευχαριστώ τον αγαπητό φίλο Γεώργιο Βρασίδα Λαγουμίδη, πρωτανεψιό του καταγραφέα.

 

8.- «Εν Πλωμαρίω κατηρτίσθη επιτροπή εξ αξιοτίμων κυριών και αβρών δεσποινίδων, η οποία περιερχομένη τας οικίας θα συναθροίση τας εις είδη και χρήματα προσφοράς των γενναίων Πλωμαριτών υπέρ του γενναίου Ελληνικού στρατού. Την επιτροπήν απετέλεσαν αι Κυρίαι Αρχοντούλα Ε. Τραγάκη, Ειρήνη Β. Αράπογλου, Πουλχερία Μ. Μελανδινού, Ιφιγένεια Κ. Αθανασιάδου και αι Δεσποινίδες Ευαγγελία Αθανασιάδου, Μαρία Τ. Λαγουμίδου, Πελαγία Βοτσάλου, Στέλλα Π. Μουτσογιάννη, Ειρήνη Ε. Τσαμουργκέλλη και Σουλτάνα Ι. Πούλια» («Σάλπιγξ», 25-11-1912).

 

9.- Ο Πλωμαρίτης οπλαρχηγός Δημήτρης Τσακύρης, στις 2-12-1912, με 115 Πλωμαρίτες αντάρτες «τίθεται υπό τας διαταγάς του κ. Απολλόδωρου Συρμακέζη» για τη μάχη Κλαπάδου («Χαραυγή», έτος Γ΄ τ. Δ΄, αρ. 53-54). 

10.- Πέντε χιλιάδες Πλωμαρίτες στις 4-1-1913 «διοργάνωσαν στην Μυτιλήνη συλλαλητήριον υπέρ της ενώσεως» με την Ελλάδα («Χαραυγή», έτος Γ΄, τόμος Ε΄, αρ. 55-56).

11.- Ο Κυδωνιάτης οπλαρχηγός Ευστράτιος Ιωάννου Λαγίδης είχε ορμητήριο το Πλωμάρι και για αυτό ο συγγενής του Κυδωνιάτης δάσκαλος Κωνσταντίνος Λαγίδης εγκαταστάθηκε στο Πλωμάρι με τους γονείς του Παναγιώτη και Κυριακή, και τις αδελφές του Δέσποινα, Ευτέρπη και Αικατερίνη, όπως καταχωρήθηκε με αριθμό 2060 σε Τετράδιο Δημοτολογίου του Πλωμαρίου που φυλάσσεται σε γραφείο του πρώην Δήμου Πλωμαρίου, καθώς με ενημέρωσε ο Πλωμαρίτης φίλος Στρατής Ψαράς.

     Ο Κωνσταντίνος Λαγίδης χρημάτισε αρχηγός της 11ης ομάδας του Σώματος Προσκόπων Πλωμαρίου, όπως φαίνεται στο πτυχίο του προσκόπου Νικολάου Ανδριώτη του 1915 (Αντώνης Ν. Ανδριώτης, Ο Προσκοπισμός στο Πλωμάρι, «Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι», φ. 247/2015). Η 1η ομάδα Προσκόπων Πλωμαρίου ιδρύθηκε με την απελευθέρωση, όπως προκύπτει από φωτογραφία της Ομάδας Προσκόπων 1912, δημοσιευμένη στους «Πλωμαρίτικους Αντίλαλους», φ. 19-20/1978.

 

(Πηγή: http://www.emprosnet.gr/blogs/hronografima/78528-plomari-protostatise-stin-apeleytherosi-tis-lesvoy-1912)

 

ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΛΕΣΒΟΥ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

8 Νοεμβρίου 1912 - 8 Νοεμβρίου 2015:

103 χρόνια μετά την Απελευθέρωση της Λέσβου

από τον ζυγό των Τούρκων

     

ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ

ΠΑΝΤΑ ΝΑ ΖΕΙΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ, ΛΕΣΒΟΣ ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ ΜΑΣ

    

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΡΘΡΟΥ ΤΟΥ ΛΕΣΒΙΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ ΚΥΡΙΑΖΗ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΕΜΠΡΟΣ ΛΕΣΒΟΥ

Ευχαριστούμε το συμπατριώτη μας Αριστείδη Κυριαζή, για την άδεια να αναδημοσιεύουμε κείμενά του στο paleochori-lesvos.blogspot.gr

ΤΟ ΔΕΝΤΡΙ ΤΗΣ ΥΠΟΜΟΝΗΣ

12 Κείμενα για το 1912

Σάββα Κλειώ

ΤΟ ΔΕΝΤΡΙ ΤΗΣ ΥΠΟΜΟΝΗΣ

(ΔΙΗΓΗΜΑ)

     Θυμάμαι κείνα τα χρόνια, το περιβόλι του σπιτιού μας να το σκιάζει ένα δέντρο, που είχε το παράξενο όνομα “Υπομονή”. Ένα γέρικο δέντρο τότε πια με γυρτό γκρίζο κορμό, που τα κλωνάρια του έπεφταν από το ένα μέρος και σκέπαζαν τις κεραμιδένιες γλάστρες, που αραδιασμένες πάνω στην πέτρινη πεζούλα άδικα προσπαθούσαν να δείξουν τις κατακόκκινες μελόχες τους και τα παρδαλά σκουλαρίκια. Ωστόσο το χειμώνα στολιζότανε κι αυτό από ένα πλήθος μικροσκοπικά κοκκινωπά μπουμπούκια ανάμεσα στα μικρά καταπράσινα φύλλα.

     Εκεί λοιπόν από κάτω, μικρή έπαιζα τις κούκλες μου και μεγάλη κεντούσα και διάβαζα.

     ― «Έτσι κι εμείς…», μου έλεγε η γιαγιά, «στα παλιά τα χρόνια, τότε που ήμουν κι εγώ κοπέλα, απλώναμε στον ίσκιο της μια καρπέτα, βάζαμε και το σοφρά στη μέση και όλες μαζί παστρεύαμε το σιτάρι. Ό,τι μας το είχαν φέρει από το θέρος και κατρακυλούσε καθάριο κεχριμπάρι μέσα στις σακούλες, έτοιμο πια για το μύλο… Τι όμορφα που ήταν και τότε τα τζιτζίκια! Είχαν τρελό αδιάκοπο γλέντι, κολλημένα στις μυγδαλιές. Κι οι δεκοχτούρες, τα πουλιά του καλοκαιριού, διαλαλούσαν τη χαρά τους, πετώντας από κλαδί σε κλαδί. Κι εγώ σήκωνα τα μάτια μου και καμάρωνα το δεντράκι που μας δρόσιζε στην κάψα του μεσημεριού. Τότε μόλις άρχιζε να μεστώνει λυγερό και καταπράσινο, σαν πρωτόβγαλτη κοπελούδα. Και το καμάρωνα και τ’ αγαπούσα, γιατί εγώ με τα ίδια μου τα χέρια το είχα φυτέψει…»

     ― «Αλήθεια, γιαγιά» ‒ έλεγα εγώ ‒ «πες μου πάλι την ιστορία της “Υπομονής”...»

     Και η γιαγιά, που μικρή δεν μου χαλούσε ποτές το χατίρι και δεν βαριόταν να μου διηγιέται παλιές ιστορίες και παραμύθια, άρχιζε να λέει…

     ― «Ναι! Το θυμάμαι σαν και νἄταν χτες… αχ, κι ας πέρασε μισός αιώνας από τότε. Δεν θἄμουν πάνω από δώδεκα χρονώ, γιατί ακόμα τις πλεξούδες μου δεν τις είχα σηκώσει σε κότσο, μα κρέμονταν στα πλάγια μου γυαλιστερές και κατάμαυρες. Φορούσα και κοντά φουστάνια, ακόμα με φραμπαλάδες και τραχηλιές. Ό,τι άρχισα να μαθαίνω πάνω στο τελάρο τη μετρητή, κι η μάνα μου ξεχώριζε τα μετάξια που θα κεντήσω και μοὔδειχνε και τη βελόνα. Τα έπαιρνα λοιπόν κι έτρεχα να καθίσω στο παραθύρι, να κεντήσω πάνω… Τρεις βελονιές στο τελάρο και δέκα κρυφές ματιές έξω στο δρόμο. Μη γελάς, κόρη μου, αυτό ήταν τότε και το δικό μας σεργιάνι. Δεν ήταν σαν και τώρα λευτεριά. Το νησί μας ήταν ακόμα στη μαύρη σκλαβιά κι οι κοπέλες, όσο μικρές κι αν ήταν, κάθονταν κρυμμένες πίσω από το παραθύρι και, όταν ερχόταν το «κιντί» το απόγεμα, άκουγαν το χότζα, που υμνούσε πάνω στο μιναρέ τον Αλλαάχ του κι η καρδιά μας γιόμιζε καημούς και φόβο.

     » Ύστερα κοιτούσαμε και στο κονάκι ψηλά να κυματίζει η κόκκινη σημαία τους. Πόσο λαχταρούσαμε κι εμείς να ξεδιπλώσουμε τη δική μας τη γαλανή, που αιώνες τώρα κρύβαμε μέσα βαθιά στα μπαούλα μας από γενιά σε γενιά, τη ξανακαινουργιώναμε, για νἄναι καινούργια τη μέρα που θα τη ξεδιπλώναμε, να σμίξει με το χρώμα τ’ ουρανού και του αγέρα.

     » Τη λαχταρούσαμε τη μέρα αυτή και την καρτερούσαμε κι εμείς τα παιδιά, που τ’ ακούγαμε από τους μεγάλους και την προσμέναμε καλύτερα και από τη Λαμπρή. Όλη η κάτω Ελλάδα είχε ξελευτερωθεί. Μονάχα από το βοριά και μερικά νησιά είχαμε απομείνει ακόμα στη σκλαβιά…

     ― "Υπομονή! υπομονή", έλεγαν οι γεροντότεροι καθισμένοι γύρω στα μαγκάλια, ανάβοντας το χοντρό τους τσιμπούκι, κι απ’ έξω ακουγόνταν τα βήματα του ζαπτιέ, να περνά με το γερό του ραβδί έξω από τις πόρτες μας και να χτυπά βαριά πάνω στο πέτρινο καλντερίμι. Και οι μανάδες μας κουνούσαν καρτερικά τα κεφάλια τους, γνέθοντας στο λιγοστό φως του λυχναριού ή πλέκοντας πλατιούς ατραντέδες. Θἄρθει και για μας ποτές αυτή η μέρα;

     » Έτσι λοιπόν κείνο το μεσημέρι καθόμουν στο παραθύρι και κεντούσα και έριχνα και κλεφτές ματιές στο δρόμο. Να! και βλέπω τη θεια-Νερατζούδα, μια τετραπέρατη γριά, πρώτη και καλύτερη για προξενιές, να περνά κουνιστή - κουνιστή, κρατώντας πάνω σ’ ένα μεγάλο ασημένιο δίσκο τ’ αρραβωνιάσματα της Πλουμής, της θυγατέρας του καπετάνιου, που είχε αρραβωνιαστεί με ένα παληκάρι του απάνω μαχαλά.

     » Ήταν ο δίσκος με τ’ αμυγδαλωτά και τα σερμπέτια και τα μεταξωτά μαντήλια και γύρω-γύρω στολισμένος με κάτι μικρά κλωναράκια με πράσινα πλατιά φύλλα κατάφορτα με κόκκινα μπομπούκια.

     » Μου χτύπησαν ευθύς στο μάτι κι έτρεξα χαρούμενη στο δρόμο να δω τ’ αρραβωνιάσματα, μα πιότερο τα όμορφα κλωναράκια…

     ― "Και στα δικά σου, και στα δικά σου", μου λέει γελαστή η θεια-Νερατζούδα.

     ― "Ευχαριστώ, μα τι όμορφα λουλουδάκια, πώς τα λένε;". Ο Θεός συγχωρέστηνε την καημένη, θαρρείς και την ακούω τώρα…

     ― "Δέντρο είναι, κόρη μου, και το λένε “Υπομονή”. Μας τα έφερε ο καπετάνιος από το ταξίδι του έτσι ανθισμένα κλωνάρια". Κι ύστερα σκύβει και μου λέει κρυφά στ’ αυτί: "Είναι από τη λεύτερη πατρίδα μας και ο Θεός να δώσει να μας φέρει και τη λευτεριά…"

     » Το πήρα δακρυσμένη και το έφερα ευλαβικά στα χείλια μου κι ύστερα με αυτό στόλισα τα μαλλιά μου. Έτρεξα και κοιτάχτηκα στον καθρέφτη. Τι όμορφο που καθόταν με τα κατακόκκινά του τα κομπάκια στα μαύρα μου τα μαλλιά!

     » Τη μέρα λοιπόν στόλιζα τα μαλλιά μου και το βράδυ το έβαζα σ’ ένα ποτηράκι με νερό, για να μην μαραίνεται. Και μια μέρα που πήγα να το πάρω από το ποτηράκι, είδα ξαφνιασμένη πως το κλωναράκι μου είχε πετάξει μικρές ρίζες από κάτω. Και τότε πήρα την απόφαση: Θα το φυτέψω και θα γίνει κι αυτό δεντράκι. Η μάνα μου τα έχασε η καημένη.

     ― "Είσαι με τα καλά σου, κόρη μου, είναι μαθές δυνατό να πιάσει αυτό;"

     ― "Θα πιάσει, να δεις πως θα πιάσει", είπα εγώ και πήγα σε μιαν άκρια της αυλής μας και το φύτεψα. Τὄχα πάρει πια στο φιλότιμό μου να γίνει. Το πότιζα, τοὔριχνα κοπριά, το σκέπαζα τα χειμωνιάτικα βράδια να μην παγώσει και, όσο έβλεπα πως δεν χαλούσε, τόσο οι προσπάθειές μου γινόντανε μεγαλύτερες.

     » Ώσπου σιγά-σιγά το είδα να πετά βλασταράκια. Έτσι μεγάλωνα εγώ, μεγάλωνε και η “Υπομονή” μου…»     

***

     Σ’ αυτό το σημείο την έκοβα πάντα εγώ.

     ― «Καλέ γιαγιά, πώς γίνεται αυτό; Ένα τόσο μικρό κλωναράκι, που στόλιζες τα μαλλιά σου, να γίνει ένα τόσο μεγάλο δέντρο;»

     ― «Γίνεται, παιδί μου, γίνεται, να! όπως τ’ όνομά του, με την υπομονή και τη θέληση…

     » Όταν έγινα δεκαπέντε χρονώ, εξακολούθησε η γιαγιά μου, είμαστε ίσια-ίσια στο μπόι, μα από ’κει και πέρα κείνο με άφησε κι όλο ανέβαινε και πιο ψηλά. Μαζί μεγαλώσαμε και μαζί γεράσαμε. Αχ, έτσι σαν το δικό μου κορμί, που κύρτωσε από τους καημούς και τα γηρατειά, έγειρε και το δικό του στη γη, θαρρείς να ξαποστάσει…

     » Όμως τι όμορφο δέντρο που ήταν στα νιάτα του και τι δροσιά που μας έδινε το καλοκαίρι! Εκεί από κάτω στον ίσκιο του κάναμε όλες μας τις δουλειές. Ποιος γάμος δεν γινόταν και δεν έστελνα πανέρια κλωνάρια ανθισμένα και ποιες γιορτές! Άφησε που δεν έμεινε σπίτι να μην πάρει να φυτέψει… Μ’ αυτό νεκροστόλισα τη μάνα μου και τον κύρη μου και ύστερα τον άντρα μου. Σ’ όλες τις χαρές και σ’ όλες τις λύπες, μας συντρόφευε.

     » Μα πιο πολύ, η καλύτερη μέρα που το καμάρωσα ήταν η μέρα της λευτεριάς. Νοέμβρης… κι αυτό ό,τι άρχισε να μπουμπουκιάζει, όταν φάνηκαν τα καράβια μας στο πέλαγος… Τι χαρά και τι καρδιοχτύπι ήταν εκείνο!

     » Ήρθε η ώρα πια να ξεδιπλώσουμε κι εμείς τη σημαία μας και να τη στήσουμε πάνω στο κοντάρι, που αιώνες διπλωμένη καρτερούσε…

     » Τότε κι εγώ κατεβαίνω στην αυλή μας, κόβω ολόκληρες αγκαλιές “Υπομονή”, τις κάνω στεφάνια και τις στέλνω κάτω στο γιαλό στα ναυτόπουλά μας. Ύστερα, όταν ανέβηκαν και στο χωριό, τους είδαμε και από κοντά. Περήφανα, λιοκαμένα, με το τιμημένο σπαθί στο πλευρό τους. Μας έφεραν τη λευτεριά. Τα μάτια τους έλαμπαν.

     » Παίρνω ένα μικρό κλωναράκι “Υπομονής”, τόσο όσο μια φορά μου το είχε δώσει η θεια-Νερατζούδα, και τους λέω: “Το βλέπετε; Αυτό το ασήμαντο λουλουδάκι μια φορά κι έναν καιρό τόσο μικρό το έβαλα μέσα στη γης, και μεγάλωσε και θέριεψε κι έγινε δέντρο ολάκερο. Έτσι τόσο μικρός φύτρωσε και στην καρδιά μας ο σπόρος της ελπίδας και της απαντοχής, που κρυφός βαθιά εκεί μεγάλωνε και ακαρτερούσε, ώσπου μπουμπούκιασε και μας έφερε τη λευτεριά και τη Νίκη.”»

     Πάντα έτσι η γιαγιά μου τέλειωνε τ’ αληθινό της το παραμύθι, και τα μάτια της ήταν γεμάτα δάκρυα…

     Σήμερα στο περιβόλι του σπιτιού μας δεν απόμεινε ούτε ένα παρακλάδι από την παλιά εκείνη “Υπομονή”. Ξεράθηκε ακριβώς το χρόνο που πέθανε η γιαγιά μου…

_____________________

Σημειώσεις:

1. Το κείμενο θα μεταφερθεί σε παλαιότερη ανάρτησή μας (13-4-2013), με τίτλο «ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΛΕΣΒΟΥ-12 Κείμενα για το 1912».

2. Το διήγημα είναι δημοσιευμένο στο περιοδικό του αείμνηστου Γιώργου Βαλέτα «ΑΙΟΛΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ» (1971, σελ. 414-416), που συνεχίζει μέχρι σήμερα την έκδοσή του ο γιος του Κώστας Βαλέτας.

3. Η Κλειώ Σάββα γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Μήθυμνα, αργότερα ζει στη Λιβαδειά. Το 1976 δημοσίευσε βιβλίο με τίτλο «Στο θαλασσοχώρι εκεί». Διηγήματά της έχουν δημοσιευτεί στα περιοδικά «Ελληνική Δημιουργία» του Σπύρου Μελά και «Αιολικά Γράμματα» του Βαλέτα.

4. Αναζητήσαμε δέντρο με όνομα «Υπομονή», που ονομάζεται έτσι ίσως γιατί αργεί να ανθίσει. Βρήκαμε α) Δένδρο «Portulacaria afra» ή «Elephant bush», που ευδοκιμεί στην Κύπρο και φτάνει μέχρι 4 μέτρα και φωτογραφίες, με ροζ όμως λουλούδια, στις παρακάτω διευθύνσεις: http://strovoliotis.wordpress.com/2009/06/12/ και http://www.politis-news.com/cgibin/hweb?-A=205410&-V=photos

β) Φυτό «Υπομονή» ή «Κάκτος των Χριστουγέννων» ή «Επίφυλλο» (Epiphyllum oxypetalum) ή «Φυλλόκακτος» στη διεύθυνση: http://www.valentine.gr/Schlumbergera_gr.php                                                  (Πατήστε Ctrl+κλικ, για άνοιγμα υπερσυνδέσεων)

          

 Φωτ. 1: Δέντρο "Υπομονή" (Portucaria afra)                           Φωτ. 2: Φυτό "Υπομονή" ή "Κάκτος Χριστουγέννων"

5. Το παρακάτω λεσβιακό δίστιχο από το βιβλίο της Πόπης Χατζόγλου -Μπλάνη «Τραγούδια από την παράδοση της Λέσβου» (έκδοση Εταιρείας Αιολικών Μελετών, Μυτιλήνη 2005, σελ. 234), επιβεβαιώνει την ύπαρξη δέντρου με όνομα υπομονή στη Λέσβο:

'Λάτε να τραγουδήσουμε με τα χελιδονάκια, 

στο δέντρο της υπομονής να πάνε τα φαρμάκια.