ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
ΑΣΥΝΔΕΤΟ ΣΧΗΜΑ – ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ – ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ
Σύνθετος λόγος: Ο λόγος ονομάζεται σύνθετος, όταν αποτελείται από δύο ή περισσότερες προτάσεις. Η πρόταση περιέχει τους κύριους όρους (ρήμα – υποκείμενο – αντικείμενο / ή κατηγορούμενο) και προσδιορισμούς (ονοματικούς ή επιρρηματικούς).
• Τρεις είναι οι τρόποι με τους οποίους μπορεί να σχηματιστεί σύνθετος λόγος:
Α) ασύνδετο σχήμα
Β) παρατακτική ή κατά παράταξη σύνδεση
Γ) υποτακτική ή καθ’ υπόταξη σύνδεση
Τρόποι σχηματισμού σύνθετου λόγου:
Α) Ασύνδετο σχήμα
Τοποθετείται η μία πρόταση κοντά στην άλλη, χωρίς να συνδέονται μεταξύ τους με σύνδεσμο, μόνο με κόμμα ανάμεσά τους. Παράδειγμα: «Χόρευαν, τραγουδούσαν, έτρεχαν, πηδούσαν, τάραζαν τον κόσμο με τις φωνές τους».
Β) Παρατακτική ή κατά παράταξη σύνδεση
Τοποθετείται η μία πρόταση κοντά στην άλλη και συνδέονται μεταξύ τους με παρατακτικούς συνδέσμους. Παράδειγμα: «Φύγε και περίμενε εκεί».
• Παρατακτικοί σύνδεσμοι είναι:
α) οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι: και (κι), ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ.
β) οι διαζευκτικοί / διαχωριστικοί σύνδεσμοι: ή, είτε.
γ) οι συμπερασματικοί σύνδεσμοι: λοιπόν, ώστε, άρα, επομένως, που.
δ) οι αντιθετικοί σύνδεσμοι: μα, αλλά, όμως, και όμως, παρά, ωστόσο, μολαταύτα, μολονότι, μόνο που, όχι μόνο – αλλά και, αν και, ενώ.
• Οι παρατακτικοί σύνδεσμοι συνδέουν πάντα όμοιες προτάσεις:
α) είτε ανεξάρτητες (κύριες) προτάσεις μεταξύ τους: π.χ. «Έκανε πολλά λεφτά, αλλά δεν τα χάρηκε.»
β) είτε εξαρτημένες (δευτερεύουσες) προτάσεις μεταξύ τους: π.χ. «Είναι λυπημένη, γιατί δεν πήρε γράμμα απ' το γιο της και γιατί η κόρη της δεν έγραψε καλά στις εξετάσεις.»
• Δηλαδή οι παρατακτικοί σύνδεσμοι συνδέουν πάντα όμοιες προτάσεις μεταξύ τους, είτε κύρια με κύρια είτε δευτερεύουσα με δευτερεύουσα.
Γ) Υποτακτική ή καθ’ υπόταξη σύνδεση
Τοποθετείται μία τουλάχιστον κύρια ή ανεξάρτητη πρόταση σε κάθε περίοδο ή ημιπερίοδο λόγου, από την οποία εξαρτώνται μία ή περισσότερες δευτερεύουσες/εξαρτημένες προτάσεις.
• Κύρια ή ανεξάρτητη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που έχει ολοκληρωμένο νόημα και μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο. Παράδειγμα: «Η αδελφή μου λατρεύει το θέατρο.»
• Δευτερεύουσα ή εξαρτημένη πρόταση ονομάζεται η πρόταση που δεν έχει μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο και πρέπει να στηριχτεί πάνω σε μία κύρια, για να ολοκληρωθεί το νόημα που εκφράζει. Παράδειγμα: «… όταν γυρίσεις στο σπίτι». Είναι δευτερεύουσα χρονική πρόταση, που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο, γιατί δεν έχει ολοκληρωμένο νόημα. Γι’ αυτό πρέπει να τη στηρίξουμε, να την εξαρτήσουμε από μία κύρια πρόταση: «Θα είναι έτοιμο το φαγητό, όταν γυρίσεις στο σπίτι».
• Κύρια ή ανεξάρτητη πρόταση
↓ Δευτερεύουσα ή εξαρτημένη πρόταση
• Είδη δευτερευουσών προτάσεων:
α) δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις (5 είδη)
β) δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις (7 είδη).
• Αναλυτικότερα στον παρακάτω πίνακα:
ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ – ΕΙΔΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
|
Α.
|
ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
( 5 είδη )
|
|
Β.
|
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
( 7 είδη )
|
1.
|
ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Εισάγονται με ειδικούς συνδέσμους:
ότι, πως, που.
|
|
1.
|
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Εισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους:
γιατί, επειδή, αφού, τι (ποιητικό).
|
|
|
|
|
|
2.
|
ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Εισάγονται με το βουλητικό μόριο να.
|
|
2.
|
ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Εισάγονται με τελικούς συνδέσμους:
να, για να.
|
|
|
|
|
|
3.
|
ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ ή
ΔΙΣΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Εισάγονται με τους ενδοιαστικούς συνδέσμους: μήπως, μη(ν).
|
|
3.
|
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΕΣ ή ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Εισάγονται με τους αποτελεσματικούς συνδέσμους: ώστε, που.
|
|
|
|
|
|
4.
|
ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Εισάγονται:
α) με τις ερωτηματικές αντωνυμίες:
τι, ποιος-ποια-ποιο, πόσος-πόση-πόσο.
β) με τις ερωτηματικά επιρρήματα:
πού, πότε, πώς, πόσο.
|
|
4.
|
ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Εισάγονται με χρονικούς συνδέσμους:
όταν, σαν, ενώ, άμα, καθώς, αφού, αφότου, πριν (πριν να), μόλις, όποτε, προτού, ώσπου, ωσότου, όσο που.
|
|
|
|
|
|
5.
|
ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες:
που, οποίος-οποία-οποίο,
όποιος-όποια-όποιο, όσος-όση-όσο, οσοσδήποτε-οσηδήποτε-οσοδήποτε, οποιοσδήποτε-οποιαδήποτε-οποιοδήποτε, ό,τι, οτιδήποτε.
|
|
5.
|
ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα:
όπου, οπουδήποτε,
καθώς, όπως, οπωσδήποτε,
όσο, οσοδήποτε,
όποτε, οποτεδήποτε.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6.
|
ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Εισάγονται με τους υποθετικούς συνδέσμους: αν, εάν, σαν, άμα.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7.
|
ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Εισάγονται:
α) με εναντιωματικούς συνδέσμους:
αν και, ενώ, μολονότι.
β) με εναντιωματικές εκφράσεις:
και αν, και να, και που, μόλο που,
που να.
|
Σημειώσεις Μυρσίνης Βουνάτσου
