Αναδημοσίευση
Κυριαζής Αριστείδης, Εφημερίδα "Εμπρός" Μυτιλήνης, 9-7-2016
ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ
Νήσος Αιολίς Λέσβος, η δε χώρα Λεσβία
O σχολάρχης Εμμανουήλ Μουχτούρης και οι Σπίδες Πλωμαρίου
Δεκαπενθήμερες επισημάνσεις
Σε συνέχεια του προηγουμένου κειμένου της στήλης: «"Ιστορία και τοπογραφία της νήσου Λέσβου" το 1911, του Πλωμαρίτη σχολάρχη Εμμανουήλ Μουχτούρη», που εκδόθηκε στη Σμύρνη ως ανατύπωση ομότιτλου βιβλίου των Αθηνών και του οποίου το εικονιζόμενο εξώφυλλο δεν δημοσιεύθηκε στις προηγούμενες επισημάνσεις, λόγω έλλειψης χώρου, προσθέτω ότι:
Στις 72 σελίδες του, περιέχονται τρεις πίνακες, όπου για τους 84 οικισμούς της Λέσβου καταγράφονται οι αριθμοί των 27.842 οικιών χριστιανών (ποσοστό 87%) και 4.163 μουσουλμάνων (13%).
Οι οικίες κατά πίνακα ήταν: α) Επαρχίας Μυτιλήνης 11.442 χριστιανών (88%) και 1.568 μουσουλμάνων (12%), β) Υποδιοίκησης Πλωμαρίου, στο δήμο Πλωμαρίου 3.740 όλες χριστιανών (100%), στο δήμο Βασιλικών 2.300 χριστιανών (90,5%) και 240 μουσουλμάνων (9,5%) και γ) Επαρχίας Μηθύμνης 10.630 χριστιανών (81,9%) και 2.355 μουσουλμάνων (18,1%).
Επίσης καταγράφονται κατά χωριό οι 89 εκκλησίες της Λέσβου και τα 88 σχολεία χριστιανών (15 Ελληνικά, 55 Δημοτικά και 18 Παρθεναγωγεία), καθώς και τα ονοματεπώνυμα των ιδιοκτητών των 99 ελαιοτριβείων της Λέσβου, των 6 εργοστασίων πυρηνελαίου και των 365 συνδρομητών-χορηγών του βιβλίου.
Τα 12 χωριά του Πλωμαρίου με τις οικίες των χριστιανών σε παρένθεση καταγράφονται ως εξής: Ποταμός (1.650), Λημνίον (20), Κουρνέλα (60), Μέγα Χωρίον (300), Μηλιές (80), Τρίγωνας (250), Πλαγιά (500), Παλαιοχώριον (250), Βωρός (150), Ακράσιον (100), Υδρώτα (30) και Κάτω Χωρίον (80). Σχολεία Πλωμαρίου καταγράφονται α) στον Ποταμό: Ελληνικό, Δημοτικό και Παρθεναγωγείο, β) Στο Μέγα Χωρίον τρία Δημοτικά, και γ) Στα χωριά Μηλιές, Τρίγωνα, και Πλαγιά από ένα δημοτικό.
Όπως με πληροφόρησε ο ερευνητής της ιστορίας του Πλωμαρίου φίλος Στρατής Ψαρράς, πρώην πρόεδρος του Συνδέσμου Πλωμαριτών Αττικής "Βενιαμίν ο Λέσβιος", στο Γενικό Λύκειο Πλωμαρίου είναι αναρτημένη φωτογραφία του Εμμανουήλ Μουχτούρη και φυλάσσεται η καταλογογραφημένη πλούσια βιβλιοθήκη του σχολάρχη, στην οποία δεν περιλαμβάνεται το αναφερόμενο βιβλίο. Επίσης, όπως τηλεφωνικά με ενημέρωσε πρόσφατα από το Πλωμάρι η Πελαγία Θεμιστοκλή Μουχτούρη-Σίμου, εγγονή του Εμμανουήλ Μουχτούρη: «Ο παππούς και η γιαγιά Νερατζούλα απέκτησαν πέντε αγόρια και τέσσερα κορίτσια και είχαν το σπίτι τους στη συνοικία του Πλάτανου, δίπλα από το πατρικό του Νίκου Λαγουμίδη».
Όπως σημείωσα στο προηγούμενο κείμενο, ο Γερμανός αρχαιολόγος Robert Koldewey, με υπόδειξη του Μουχτούρη, σημείωσε το 1890 στο βιβλίο του το τοπωνύμιο Ασπίδι Μεγαλοχωρίου. Επιπλέον ο Δημήτρης Παπάζογλου γράφει το 1976: «τα μέρη τούτα προστάτευαν το χωριό από μια επίθεση, σαν φυσικές ασπίδες, γι' αυτό ίσως να ονομάστηκε και η τοποθεσία Σπίδες» ("Πλωμάρι", σ. 43), ενώ ο Γιώργος Γιαννουλέλλης σημείωσε το 1983: «είναι πιθανό πως πρόκειται για τη φράση στις Πίθες, όπου πίθα είναι μεγεθυντικός τύπος του πίθος [...] Η σειρά των φωνητικών αλλαγών θα είναι τότε: στις Πίθες > στο Πίθις > στο Πίθς > στο Σπιδς, ανομοίωση του άηχου θ σε δ)». ("Πλωμάρι Λέσβου, οι τοπωνυμίες", σ. 91).
Με αφορμή τα παραπάνω, εφέτος την Λαμπροτετάρτη, ρώτησα τον Πλωμαρίτη φίλο Γεώργιο Λαγουμίδη του Βρασίδα ποια άποψη υιοθετεί και εκείνος, αντί απάντησης, πρότεινε μια άμεση εκδρομή στις Σπίδ'ς, όπου η εξοχική κατοικία του. Ξεκινήσαμε οδικώς με την Μαρί και την Ερατώ από το Πλωμάρι προς το Μεγαλοχώρι με το κατάλληλο για δύσβατες διαδρομές αυτοκίνητό του, μέσω της πανέμορφης κοιλάδας του ποταμού Σεδούντα και, φθάνοντας στις Σπίδες, εκείνος ανέφερε:
«Το τοπωνύμιο Σπίδ'ς ονομάστηκε από τη γεωγραφική του θέση-βίγλα, που ως φυσική ασπίδα προστάτευε το Μεγαλοχώρι, το παλιό Πλωμάρι, από τις επιθέσεις θαλάσσιων επιδρομέων όταν οι εκεί εγκατεστημένοι Πλωμαρίτες παρατηρητές, παίρνοντας μηνύματα από τη βίγλα του Κάτω Χωριού, ειδοποιούσαν τους συγχωριανούς. Ο Κλεάνθης Δημητρίου Βουλαλάς, αδελφός του παππού μου, σε εργασία του την οποία δημοσίευσε η Αμφιτρίτη Καζάζη-Καπερώνη στους "Πλωμαρίτικους Αντίλαλους" (σ.σ. τεύχος 233 του 2011), αναφέρει με ποιο τρόπο σώθηκε το τότε Πλωμάρι, όταν ένοπλοι άνδρες ενός τουρκικού πλοίου το 1822, αμέσως μετά την καταστροφή της Χίου, έφθασαν "απέναντι αυτού εις θέσιν Σπίδες"».
Αριστείδης Κυριαζής
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου