ΠΑΝΑΓΙΑ ΚΡΥΦΤΗ_ΘΕΡΜΕΣ ΠΗΓΕΣ

 Από την ιστοσελίδα του

Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου

                                 

 

Θερμές Πηγές Παναγίας Κρυφτής

 

Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου (Σίγρι Λέσβου 81112, Τηλ./Φαξ 22530-54434, e-mail: lesvospf@otenet.gr, http://www.petrifiedforest.gr, https://www.lesvosmuseum.gr) έχει πλούσια ανασκαφική και ερευνητική δραστηριότητα στο Νησί μας και το έργο του είναι αναγνωρισμένο παγκοσμίως. Στη Μυτιλήνη λειτουργεί το Κέντρο Πληροφόρησης του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου (Οδός 8ης Νοεμβρίου 17, Μυτιλήνη 81100, Τηλ: 22510-47033, E-mail: lesvospf@otenet.gr).

     Αν και βρίσκεται μακριά, στο άκρο της δυτικής Λέσβου, από το 2017 έχει μια ιδιαίτερη σχέση με το Παλαιοχώρι: με την Απόφαση Αριθμ. 45203/27-07-2017 (ΦΕΚ 308/τ. Α.Α.Π./29-12-2017), με την οποία η περιοχή Παναγία Κρυφτή έχει χαρακτηριστεί ως Προστατευόμενο Τοπίο, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου έχει οριστεί ως διαχειριστικός φορέας, ο οποίος θα εκτελεί τα αναγκαία έργα προστασίας και ανάδειξης της περιοχής, σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση.

     Στον παρακάτω Γεωτουριστικό Χάρτη του Γεωπάρκου Λέσβου η περιοχή Παναγία Κρυφτή σημειώνεται ως ΓΕΩΤΟΠΟΣ με αριθμό 33. Για να δείτε το Γεώτοπο 33 και τους άλλους στον ψηφιακό χάρτη της Λέσβου, πατήστε στον παρακάτω σύνδεσμο:

https://www.lesvosgeopark.gr/wp-content/uploads/2015/12/Geo4F3_Gr.jpg

Πηγή: Ιστοσελίδα του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου

     Διαβάστε παρακάτω τι γράφει η ιστοσελίδα του Μουσείου για τις θερμές πηγές Παναγίας Κρυφτής: 

https://www.lesvosgeopark.gr/%ce%b8%ce%b5%cf%81%ce%bc%ce%ad%cf%82-%cf%80%ce%b7%ce%b3%ce%ad%cf%82/

                                              

Θερμές Πηγές Παναγίας Κρυφτής

  

     «Οι θερμές πηγές Κρυφτής χαρακτηρίζονται από την έξοδο θερμού νερού μέσα από τα απότομα βράχια του φαραγγιού, σε πολλά σημεία του ορμίσκου, τόσο στη στεριά όσο και στη στάθμη της θάλασσας ή και υποθαλάσσια. Πρόκειται για χλωρονατριούχες πηγές με ιαματικές ιδιότητες. Η θερμοκρασία του νερού που αναβλύζει στην ξηρά είναι περίπου 45^ο C, ενώ στα σημεία που αναβλύζει κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, όπου τα θερμά νερά αναμιγνύονται με το νερό της θάλασσας, η θερμοκρασία είναι 30^ο C. 

     Εντυπωσιακά είναι και τα χρώματα των γειτονικών πετρωμάτων μέσα από τα οποία αναβλύζουν οι πηγές, καθώς εμφανίζονται με χρώμα κιτρινωπό και κόκκινο, που οφείλεται στην καθίζηση οξειδίων του σιδήρου, όπως λειμωνίτης και αιματίτης.

     Η δημιουργία των θερμών πηγών Κρυφτής συνδέεται με την παρουσία ενός μεγάλου ρήγματος, το οποίο εμφανίζει άλμα δεκάδες μέτρα. Τα επιφανειακά νερά κατεισδύουν σε μεγάλο βάθος στο εσωτερικό της γης, θερμαίνονται και στη συνέχεια, βρίσκοντας διέξοδο μέσα από το μεγάλο ρήγμα της περιοχής, εξέρχονται στην επιφάνεια ως θερμές πηγές, αφού έχουν εμπλουτιστεί στο ταξίδι τους με διάφορα χημικά στοιχεία που τους δίνουν τις πολύτιμες ιαματικές τους ιδιότητες».

Εικόνα από την ιστοσελίδα του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου

     Δυστυχώς, από το 2017, που χαρακτηρίστηκε ως Προστατευόμενο Τοπίο η περιοχή Παναγία Κρυφτή και ανατέθηκε στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου η διαχείριση και προστασία και ανάδειξή της, μόνο μία δράση του Μουσείου έχει γίνει, με πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Συλλόγου Πλωμαρίου «Πόλιον», αν δεν κάνουμε λάθος: μία επίσκεψη που, λόγω κακοκαιρίας, ματαιώθηκε και μία ομιλία του κ. Νίκου Ζούρου, διδάκτορα στο Τμήμα Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και άμισθου Διευθυντή του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, σε κέντρο της Μελίντας. Βέβαια θα μπορούσε η επίσκεψη στο εξωκκλήσι της Παναγίας Κρυφτής να γίνει από ξηράς, δίνοντας την ευκαιρία στους επισκέπτες να κατανοήσουν τις ιδιαιτερότητες του τοπίου. Οι αρμόδιοι του Μουσείου είναι πολύ απασχολημένοι με άλλες δραστηριότητες και οι κάτοικοι του χωριού μας δεν είναι ενημερωμένοι, κάτι που έχουμε σκοπό να κάνουμε με αυτό και άλλα γραπτά μας, με την ελπίδα πως στο μέλλον θα υπάρξουν θετικά αποτελέσματα για την Κρυφτή μας.

        

Μυρσίνη Μ. Βουνάτσου

ΒΙΒΛΙΟΝ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΥ_ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΓΙΑ ΠΑΝΑΓΙΑ ΚΡΥΦΤΗ

Η ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ ΚΡΥΦΤΗ

 

Στις 31-7-1954, η Αικατερίνη Ζωγράφου, κόρη του Παλιοχωριανού ζωγράφου Δημητρίου Στεριανού και επί πολλά χρόνια Διευθύντρια του Δημοτικού Σχολείου Παλαιοχωρίου Λέσβου, απέστειλε στον επιθεωρητή Δημοτικών Σχολείων Α΄ Περιφέρειας Λέσβου χειρόγραφο με τίτλο «Βιβλίον Ιστορίας του Δημοτικού Σχολείου Παλαιοχωρίου 1954». Μεταξύ άλλων, στο κεφ. «Σχολικόν Περιβάλλον – Α΄. Φυσικόν», κάνει εκτενή αναφορά στην Παναγία Κρυφτή.  

    

     Πού βρήκαμε το χειρόγραφο; Ούτε εκεί που θα έπρεπε να βρίσκεται, δηλαδή στο Αρχείο της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης του νομού Λέσβου (Αγίου Συμεών 17, Μυτιλήνη 81100, Λέσβος, Τηλ: 22510-47439, mail@dipe.les.sch.gr, http://www.dipe-lesvou.gr), ούτε, αν δεν χωρούσε εκεί, στα Γενικά Αρχεία του Κράτους - Αρχεία Ν. Λέσβου (Γ.Α.Κ. Αρχεία Ν. Λέσβου, 8^ης Νοεμβρίου 21-23, Μυτιλήνη 81100, Λέσβος, Τηλ-Φαξ: 22510-42053, mail@gak.les.sch.gr, http://gak.les.sch.gr) [όλα τα στοιχεία επικοινωνίας, στη διάθεση όποιας Αρχής ή δημότη ενδιαφέρεται].

     Είναι υποχρέωσή μας να αναφέρουμε την πηγή: το ανακαλύψαμε στο Facebook! Και το πιο απίστευτο: το χειρόγραφο αυτό βρέθηκε στα σκουπίδια!! Αντιγράφουμε την πληροφορία από σχετική ανάρτηση στο facebook (https://www.facebook.com/photo/?fbid=5043524352414378&set=g.584570835551619):

     «Ειρήνη Κουτλή/1 Νοεμβρίου στις 6:20 μ.μ.: ‟Ιστορία του Δημοτικού Σχολείου Παλαιοχωρίου. Το τετράδιο αυτό βρέθηκε πεταμένο στα σκουπίδια, στη Μυτιλήνη, από τον Βαγγέλη Μοριανό, μαζί με αρχεία άλλων σχολείων. Το τετράδιο έχει σαρωθεί και αναρτηθεί στον παρακάτω σύνδεσμο για να το διαβάσουν όλοι. Το αυθεντικό τετράδιο θα δοθεί στο Λαογραφικό Μουσείο του χωριού μας. https://www.mediafire.com/.../%25CE%2599%25CF%2583.../file”».

     Διαβάζοντας τα σχόλια συμπατριωτών μας κάτω από την ανάρτηση, πληροφορούμαστε ότι στα σκουπίδια βρέθηκαν αρχεία και άλλων σχολείων – Σταυρού, Νεοχωρίου, Ακρασίου, Αμπελικού, Μεγαλοχωρίου, Πλωμαρίου, Γέρας, Μυτιλήνης. Ο κ. Μοριανός παρέδωσε το αρχείο Παλαιοχωρίου στο συνταξιούχο δάσκαλο Στράτο Κουτλή, του οποίου η κόρη Ειρήνη έκανε τη σάρωση του τετραδίου, που αναρτήθηκε «για να το διαβάσουν όλοι» και δωρήθηκε στο Λαογραφικό Μουσείο Παλαιοχωρίου.

     Σίγουρα η ευθύνη της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης είναι μεγάλη κι είναι ερευνητέο αν προηγήθηκε πρακτικό καταστροφής αρχειακού υλικού προτού πεταχτούν τα πολύτιμα αρχεία στα σκουπίδια, αντί να τα στείλουν στο Γενικό (Ιστορικό) Αρχείο Λέσβου, όπου βρίσκεται και το αρχείο του Δημοτικού Σχολείου Πλαγιάς. Μια έγγραφη αναφορά από τις Αρχές του χωριού μας προς τη Δ/νση Π/θμιας Εκπ/σης θα αποτρέψει περαιτέρω απώλειες. Επιβάλλεται να γίνει.             

 

     Κλείνοντας την παραπάνω παρέκβαση, παραθέτουμε φωτοτυπίες του διαβιβαστικού εγγράφου, του εξωφύλλου του τετραδίου και της σελ. 23 του βιβλίου/τετραδίου (16 του κειμένου). Για να γίνει πιο ευανάγνωστο, αντιγράψαμε το απόσπασμα για την Παναγία Κρυφτή με πεζά γράμματα:   

Το διαβιβαστικό έγγραφο

 

    

Εξώφυλλο. Διαβάστε στην ετικέτα τη χρονολογία.

     Απόσπασμα για την Παναγία Κρυφτή από τη σελ. 16 του κειμένου  (23):

Χειρόγραφη σελίδα από το «Βιβλίον Ιστορίας του Δημοτικού Σχολείου Παλαιοχωρίου 1954» της Αικατερίνης Ζωγράφου, κεφ. «Σχολικόν Περιβάλλον - Α΄. Φυσικόν». Αναφέρεται στην ιαματική θερμοπηγή και το πανηγύρι της Παναγίας Κρυφτής.

     «[…] Θερμαί πηγαί ευρίσκονται εις την περιφέρειαν Παλαιοχωρίου δυτικά του χωρίου, όπου υπάρχει ναΐσκος θαυματουργός της Παναγίας Κρυφτής εορτάζων την Δευτέραν μετά την Κυριακήν του Θωμά. Είναι η μεγαλυτέρα πανήγυρις του χωρίου και συμμετέχει εις την πανήγυριν όχι μόνον το Παλαιοχώριον αλλά και το Μεγαλοχώριον, Πλωμάριον, Βρυσά και πολλοί προσκυνηταί έρχονται εξ Αγιάσσου. Απέχει του χωρίου περί την 1½ ώρα. Το θέρος πηγαίνουν πολλοί πάσχοντες εκ ρευματισμών και κάνουν λουτρά. Δυστυχώς όμως ο τόπος και η θέσις της πηγής είναι τοιαύτη (εις χαράδραν αποκρήμνων βράχων), ώστε οι παραμένοντες εκεί να μη δύνανται να ευχαριστηθώσι, εκ της τελείας ελλείψεως ύδατος. Πολλάκις ηγέρθη ζήτημα υδρεύσεως του τόπου, αλλά, λόγω των δυσχερειών και της δαπάνης, η ιδέα εγκατελείφθη. Εις το μέλλον όμως υπάρχει πιθανότης εκμεταλλεύσεως της πηγής ώστε να καταστή τόπος τουριστικός, διότι, λόγω του Προσκυνήματος της Παναγίας, πάντοτε επισκέπτονται πολλοί προσκυνηταί τον τόπον».    

Η υπογραφή της Αικατερίνης Ζωγράφου

 

Πληροφορίες για την Παναγία Κρυφτή

 

Οι πληροφορίες που παραθέτει η Αικατερίνη Ζωγράφου, στη σελ. 16 του χειρογράφου της (23 του τετραδίου), μας είναι γνωστές οι περισσότερες, δίνουν ωστόσο απάντηση σε ζητήματα που κατά καιρούς έχουν ανακύψει:        

- «Ο ναΐσκος είναι θαυματουργός». Κρίμα που δεν αναφέρει κάτι επιπλέον.

- Εορτάζει «τη Δευτέρα μετά την Κυριακήν του Θωμά» και όχι στις 15 Αυγούστου, όπως αναφέρουν κάποια δημοσιεύματα στο Διαδίκτυο. [Αξιοπερίεργο είναι ότι στο ετήσιο ημερολόγιο της Μητροπόλεως Μυτιλήνης δεν αναφέρεται η τοπική εορτή της Παναγίας Κρυφτής. Γιατί;]

- Είναι «η μεγαλυτέρα πανήγυρις του χωρίου», με συμμετοχή προσκυνητών από τα γύρω χωριά και το Πλωμάρι, ακόμα και από μακρινότερα μέρη, όπως η Αγιάσος. Πράγματι, μέχρι σήμερα το πανηγύρι της Κρυφτής είναι ξεχωριστό για τους Παλιοχωριανούς, που τρέχουν με προθυμία να ευπρεπίσουν το εξωκκλήσι της. Είναι παλιοχωριανό πανηγύρι.  

- Η τοποθεσία απέχει από το Παλαιοχώρι μιάμιση ώρα. Πριν 68 χρόνια, οι μετακινήσεις γίνονταν με τα πόδια και τα γαϊδουράκια, σπανιότατα με καΐκι τους καλοκαιρινούς μήνες, λόγω και του ναυαγίου που είχε γίνει προς το τέλος της δεκαετίας του '40.

- Υπάρχουν θερμές πηγές εκεί, όπου το καλοκαίρι κάνουν λουτρά πολλοί ρευματοπαθείς, αλλά οι συνθήκες διαμονής τους είναι δύσκολες, επειδή ο τόπος είναι βραχώδης, απόκρημνος, δύσβατος και παντελώς άνυδρος.

- Αξιοσημείωτη είναι η πληροφορία ότι πολλές φορές συζητήθηκε το θέμα της ύδρευσης, αλλά η ιδέα εγκαταλείφθηκε «λόγω των δυσχερειών και της δαπάνης». Εννοεί ότι οι κοινοτικοί και εκκλησιαστικοί άρχοντες του χωριού μας αναζητούσαν λύσεις για το πρόβλημα, ίσως και ότι και η ίδια συμμετείχε ως συμβουλάτοράς τους.   

- Τέλος, ενδεικτική της διορατικότητας της Αικατερίνης Ζωγράφου είναι η πρόβλεψη πως υπάρχουν πιθανότητες μελλοντικής εκμετάλλευσης της πηγής και τουριστικής αξιοποίησης του τόπου, κυρίως λόγω του Προσκυνήματος της Παναγίας Κρυφτής και των πολλών επισκεπτών της. Βέβαια η ιαματική πηγή χαρακτηρίζεται σήμερα ως μη αξιοποιήσιμη, αλλά ο τόπος δέχεται όλο και περισσότερους επισκέπτες καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου. 

     Η Αικατερίνη Ζωγράφου, η αυστηρή δασκάλα του χωριού μας που όλοι θυμόμαστε τις δυνατές σφαλιάρες πάνω στο κεφάλι μας όταν είχαμε ανοιχτό το στόμα ή ατακτούσαμε την ώρα του μαθήματος, έχαιρε γενικής εκτιμήσεως, γιατί ήταν εργατική και δίκαιη εκπαιδευτικός και, ως άνθρωπος, διακρινόταν για τη σοβαρότητα, τη σεμνότητα και το ενδιαφέρον της για το Παλαιοχώρι. Έδινε την εντύπωση κλειστού χαρακτήρα, αλλά κατά βάθος ήταν ένας ευαίσθητος άνθρωπος.  

     Στη μνήμη μου έχει αποτυπωθεί η εικόνα της μπροστά στο παράθυρο του γραφείου του σχολείου μας να χτυπά το καμπανάκι που κρεμόταν ψηλά, καλώντας για μάθημα τα Παλιοχωριανόπουλα. Κάθε Ψυχοσάββατο γράφω για μνημόνευση το όνομά της. Ας είναι κι αυτή η αναφορά μνημόσυνο για την αξέχαστη δασκάλα του χωριού μας.  

  

Μυρσίνη Μ. Βουνάτσου

 

Το Δημοτικό Σχολείο του χωριού μας σήμερα, γερασμένο, βουβό, χωρίς μαθητές... 

Φωτ. Μυρσίνης Μ. Βουνάτσου (3/10/2019). 

ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ Ε. ΓΙΑΝΝΗ «ΟΙ ΘΥΜΗΣΕΣ ΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΚΡΥΦΤΗΣ»

Με τη μεσολάβηση της αγαπημένης μου δασκάλας κ. Νίτσας Βαμβαδέλλη, ήλθα πρόσφατα σε επικοινωνία με τον εκπαιδευτικό κ. Γιάννη Αναγνώστου, γιο του παλιού εφημέριου Παλαιοχωρίου Στρατή Αναγνώστου και πατέρα του νεότερου Στρατή Αναγνώστου, συγγραφέα. Ανταποκρίθηκε άμεσα, στέλνοντας το παρακάτω ενθύμημα για την Παναγία Κρυφτή, με πολύτιμες πληροφορίες από τα χρόνια 1930-1945. Τον ευχαριστώ θερμά κι ελπίζω να μοιραστεί με τους Παλιοχωριανούς κι άλλες αναμνήσεις του από τα παιδικά του χρόνια στο Παλαιοχώρι μας.

Του Γιάννη Ε. Αναγνώστου              

Οι θύμησές μου για την ιστορία της Παναγίας της Κρυφτής    

Στο κάλεσμα της εξαίρετης ερευνήτριας, φιλολόγου κ. Μυρσίνης Βουνάτσου, να καταθέσω τις θύμησές μου ανταποκρίνομαι με μεγάλη μου χαρά και συγκίνηση. Η κατάθεση αυτή είναι για μένα κατάθεση ψυχής, αφού ανασκαλεύω μνήμες από τα παιδικά χρόνια του Δημοτικού και του Γυμνασίου, που μένουν βαθιά ριζωμένες στο υποσυνείδητό μου.

Εφημέριος της Ευαγγελίστριας του Παλαιοχωρίου, όπου ανήκε η Παναγία η Κρυφτή, ήταν ο πατήρ Ευστράτιος Αναγνώστου, πατέρας μου και πατέρας του μακαριστού Μητροπολίτου Ιερισσού κυρού Νικοδήμου και της αειμνήστου αδελφής μας Αναστασίας.

Πατήρ Ευστράτιος Αναγνώστου, εφημέριος Παλαιοχωρίου κατά τα έτη 1930-1945.

Στα χρόνια της διακονίας του στο Παλαιοχώρι (1930 - 1945) το εκκλησάκι της Παναγίας της Κρυφτής, απ’ ό,τι θυμάμαι, ήταν πιο μικρό απ’ αυτό που είναι σήμερα. Δηλαδή υπήρχε μόνο το τμήμα του μέσα στο βράχο. Η επέκτασή του έγινε επί ημερών του αειμνήστου πατέρα μας και ύστερα από έγκριση του Μητροπολίτου Μυτιλήνης Ιακώβου του Α΄, του από Δυρραχίου*. Μάλιστα ο Δεσπότης με τη «γητεύτρα ματιά», πριν να δώσει τη σχετική έγκριση, θέλησε να μορφώσει ιδία άποψη, επισκεπτόμενος προσωπικά το χώρο. Ένα απόγευμα με ένα καΐκι από το Πλωμάρι ο Δεσπότης με τον Αρχιερατικό Επίτροπο, τον πατέρα μου και μένα (μικρό παιδί του Δημοτικού) πήγαμε στην Κρυφτή.

Ο Δεσπότης, αφού θαύμασε τη μοναδικότητα του τοπίου με τους θεόρατους μαυρόασπρους βράχους που στέκονται αγέρωχοι φύλακες της μικρής κοιλάδας της Παναγίας της Κρυφτής, έδωσε αμέσως την έγκρισή του να γίνουν όσα προέβλεπε το σχέδιο, που είχε καταθέσει ο πατέρας μου. Δηλαδή την επέκταση του ναϊδρίου, υπό τύπον στεγάστρου, την ένωση των δύο μεγάλων βράχων με την αντικατάσταση της πρόχειρης ξύλινης γέφυρας με τσιμεντένια, για να έχει πρόσβαση ο χώρος και από τη θάλασσα.

Στα ριζά, στους απέναντι μεγάλους βράχους, εκεί που παφλάζει το κύμα ανταμώνοντας τα βότσαλα της πολύ μικρής και στενής ακρογιαλιάς, ανέβλυζαν νερά θερμοπηγής. Μετά την έγκριση του Δεσπότη και των αρμοδίων αρχών, εργάτες με μικρούς δυναμίτες, έκαμαν διάνοιξη των βράχων και κατασκεύασαν μικρή δεξαμενή, για να κάνουν τα ιαματικά λουτρά τους όσοι το επιθυμούσαν.

Όσο για το θρύλο της Παναγίας της Κρυφτής, οι αναμνήσεις μου συμπίπτουν με τις καταθέσεις των λοιπών αρθρογράφων της έρευνας.

Δηλαδή μια πανέμορφη Ελληνοπούλα της περιοχής, κυνηγημένη από Τούρκους, με τη βοήθεια της Παναγίας, σώθηκε κρυμμένη στη μικρή σπηλιά του βράχου, όπου βρίσκεται το σημερινό εκκλησάκι.

Επίσης, για τη μορφή της κοπέλας που είναι αποτυπωμένη στον απόκρημνο βράχο, λίγα μέτρα πάνω από το εκκλησάκι της Παναγίας της Κρυφτής, θυμάμαι πως η μορφή αυτή υπήρχε πάνω στο βράχο. Όμως για μένα το αποτύπωμα αυτό δεν ήταν κάποιο λαξευμένο αποτύπωμα, αλλά αποτέλεσμα των βρύων, που φυτρώνουν πάνω σε υγρούς βράχους.

Ο αείμνηστος πατέρας μου συνήθιζε να μας παίρνει από πολύ μικρά παιδιά βοηθούς του στο ψάλσιμο σ’ όλες τις λειτουργίες, αλλά και στις άλλες ακολουθίες της Εκκλησίας, εμένα μάλιστα περισσότερο από τον μικρότερο αδελφό μου.

Μου έρχεται στο μυαλό με συγκίνηση η εικόνα να σηκώνω εγώ τα ιερά του άμφια, καθώς κατηφορίζαμε από το Παλαιοχώρι, βαδίζοντας στο στενό δρομίσκο από το χωριό ως την Παναγία την Κρυφτή.

Κι οι θύμησες αυτές σταματούν τη χρονιά που πήρε μετάθεση ο πατέρας μου** από το Παλαιοχώρι στο Πλωμάρι και στη συνέχεια στη Μυτιλήνη.

Με χαρά θυμάμαι, τώρα που καταχωρώ τούτη τη γραφή, το απολυτίκιο της Παναγίας της Κρυφτής: «Χαίρε πέλαγος Κόρη το ανεξάντλητον»*** κι ευγνωμονώ την κ. Μυρσίνη Βουνάτσου, που έδωσε την ευκαιρία να συμμετάσχει και η μετριότητά μου στη χορεία των αρθογράφων των κειμένων της Παναγίας της Κρυφτής.    

Γιάννης Ε. Αναγνώστου

Μυτιλήνη, Ιανουάριος 2019

 _____________________

* Ο Μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος Α΄, ο από Δυρραχίου, γεννήθηκε στα Μοσχονήσια Μ. Ασίας το 1878. Φοίτησε στη Θεολογική Σχολή Χάλκης, το 1903 διορίστηκε Μέγας Αρχιδιάκονος Σμύρνης, το 1908 εκλέχτηκε Επίσκοπος Χριστουπόλεως, το 1911 εκλέχτηκε Μητροπολίτης Δυρραχίου και από 20/01/1925 έως το θάνατό του διετέλεσε Μητροπολίτης Μυτιλήνης. Απεβίωσε στις 25/03/1958 και ετάφη στη Μυτιλήνη. Διακρίνεται για το πολύπλευρο ποιμαντικό και φιλανθρωπικό του έργο. Βλέπε: http://www.immyt.net/diocese/prokatoxoi_9.htm, http://ikee.lib.auth.gr/record/286525/files/Oikonomopoulos.pdf?version=1.

** 1945

*** Ἀπολυτίκιον (ἦχος πλάγιος α΄): Χαῖρε πέλαγος Κόρη τὸ ἀνεξάντλητον, τῶν ὑπὲρ νοῦν θαυμασίων ὦ Θεοτόκε σαφῶς· ἐγκαλλώπισμα πιστῶν καὶ ἀγαλλίαμα· χαῖρε Παντάνασσα Ἁγνή, τῶν Ἀγγέλων χαρμονή· μετάρσιος χαῖρε κλίμαξ, ἡ ἀνάγουσα βροτοὺς γῆθεν, πρὸς οὐρανὸν τοὺς πεποιθότας ἐν σοί.

ΠΑΝΑΓΙΑ ΚΡΥΦΤΗ ~ ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ ΠΑΛΙΟΧΩΡΙΑΝΩΝ

Η ΤΟΠΙΚΗ ΕΟΡΤΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΚΡΥΦΤΗΣ

ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ ΠΑΛΙΟΧΩΡΙΑΝΩΝ

Το τάμα του Γιάννη Κ. Μουτζούρη

     Ο Γιάννης Μουτζούρης, γιος του Πλωμαρίτη Κώστα Μουτζούρη και της συγχωριανής μας Ζαχαρώς Ι. Ξυπτερά-Μουτζούρη, υδραυλικός στο επάγγελμα, μετανάστευσε στην Αυστραλία για οικονομικούς λόγους. Εκεί παντρεύτηκε την Πηνελόπη Γεραγωτέλη, μετανάστρια τρίτης γενιάς, που η οικογένειά της κατάγεται από το Πλωμάρι.

     Τον καιρό που περίμενε να γεννήσει η γυναίκα του το πρώτο τους παιδί, είδε ένα όνειρο: πως είχε πάει για κυνήγι κι έφτασε κάποτε στην περιοχή της Παναγίας Κρυφτής. Είδε τότε να περπατά πάνω στα ψηλά βράχια μια μαυροφόρα γυναίκα.

     Ξύπνησε εντυπωσιασμένος από το όνειρο κι έταξε στην Παναγία Κρυφτή να βαφτίσει το παιδί του στο εξωκκλήσι της.

 

     Ένα χρόνο μετά, το καλοκαίρι του 2014, ο Γιάννης και η Πηνελόπη, με το αγοράκι τους και τους γονείς της Πηνελόπης, Πλωμαρίτες στην καταγωγή, ήλθαν εκπληρώσουν το τάμα. Η βάφτιση του μικρού Κώστα Ι. Μουτζούρη έγινε στο γραφικό εξωκκλήσι, στις 16 Αυγούστου 2014.

     Σημείωση: Το περιστατικό αυτό μου το αφηγήθηκε το καλοκαίρι του 2016 η Ζαχαρώ, μητέρα του Γιάννη, σε επίσκεψή της στο Παλαιοχώρι.

  

Αφήγηση Μυρσίνας Χρυσάφη - Μωραΐτου

     Η Μυρσίνα, κόρη του Δημήτρη και της Μαρίας (Μαρέλ’) Χρυσάφη και χήρα του Μαυραγάνη Π. Μωραΐτου, μου αφηγήθηκε αναμνήσεις από επισκέψεις της στην Κρυφτή όταν ήταν παιδί. Στις 25 Αυγούστου 2016, στη Μέσα Βρύση, στο Παλαιοχώρι, μου έδωσε τις εξής ενδιαφέρουσες πληροφορίες:

     • Η μορφή της Αγίας πάνω στο βράχο βρίσκεται κοντά σε μια μικρή πετραμήθρα, που φυτρώνει πάνω στον ψηλό βράχο, περίπου στη μέση του.

     • Κάποτε, στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’50, αφηγείται η Μυρσίνα Μωραΐτου, καθώς έκαναν αγρυπνία στην Κρυφτή, έγινε σεισμός. Κουνιόταν η γη και τα βράχια πέρα-δώθε και φωτεινές ακτίνες πετάγονταν ψηλά, καθώς πίσω από το μεγάλο βράχο υπάρχει θαλάσσιο ηφαίστειο και καυτά νερά. Όλοι κοιτούσαν κι άκουγαν με δέος όσα συνέβαιναν εκείνη τη νύχτα. Ο ιερέας τους συνέστησε να μείνουν μέσα στο εξωκκλήσι…

     Καυτά νερά αναβλύζουν και μέσα σε παρακείμενα κτήματα της περιοχής, αλλά και αρκετά πιο πάνω στα Πιρπυρά (μαρτυρίες Διαμάντης Χρ. Κουτσουραδή-Τσίντζου, Σοφίας Μάρκου-Πρωτόγυρου, Μυρσίνης Βουνάτσου).

                

        

     • Παιδιά, έμπαιναν στη σπηλιά κάτω από το εκκλησάκι, όπου τρέχει αγίασμα από σταλακτίτες, τα λεγόμενα «βυζιά» (β’ζιά), και μάζευαν αγίασμα σε μπουκαλάκια ή με βαμβάκι. «Ανάβαμι τσιρέλια τσι λαμπαδούλις τσι τα κολλούσαμι στα βράχια», είπε χαρακτηριστικά. Η σπηλιά είναι χαμηλή και πρέπει να σκύψει κάποιος και να προχωρήσει με τα γόνατα, προσέχοντας να μην τρομάξει από τις νυχτερίδες.

     • Θυμάται ότι κάποτε μια γυναίκα από το Πλωμάρι που είχε άρρωστο τον άνδρα της προσπαθούσε να πάρει αγίασμα για να αλείψει τον άρρωστο, αλλά δεν μπορούσε, δεν έτρεχε αγίασμα. Τότε μάζεψαν και της έδωσαν τα παιδιά.

     • Ο Μενέλαος Δ. Μαυραγάνης (Μένιος), όταν η Μυρσίνα ήταν μικρή, έδειξε σ’ αυτήν και σ’ άλλα παιδιά από το Παλαιοχώρι πως η σπηλιά κάτω από το εξωκκλήσι («β’ζιά») επικοινωνεί με το ιερό, που είναι κι εκείνο λαξευμένο μέσα σε σπηλιά. Έμπαιναν από τη μεριά της θάλασσας στην κάτω σπηλιά και γονατιστοί ανέβαιναν βράχο-βράχο καμιά εκατοστή μέτρα, μέχρι που άκουγαν τον παπά να ψέλνει. Κάποτε όμως είδαν ένα φίδι, φοβήθηκαν και δεν ξανανέβηκαν. Μετά την καταστροφή του Δεκέμβρη 1986, η θάλασσα απέκλεισε την είσοδο της κάτω σπηλιάς και δεν μπορούμε πια να μπούμε να πάρουμε αγίασμα.

   

     • Λένε πως η Κρυφτή ήταν μια κοπέλα από «ίσα-όξου» (Ν.Δ. Λέσβο), που την κυνηγούσαν οι Τούρκοι. Πέρασε από τα «Καλά Διέβατα», μια απόκρημνη περιοχή δυτικά της Κρυφτής, που έχει ένα πολύ στενό πέρασμα και κατ’ ευφημισμόν λέγεται «καλά περάσματα» (διαβαίνω > διάβατα > διέβατα). Η κυνηγημένη κοπέλα κατάφερε να περάσει, έτρεξε  προς την Κρυφτή, τρύπωσε στη σπηλιά, όπου έμεινε και άγιασε. Πιο γοητευτική η παλιά παλιοχωριανή παράδοση: έλεγαν ότι, όταν αντίκρισε τα ψηλά βράχια να της κόβουν το δρόμο της φυγής και της σωτηρίας, προσευχήθηκε στο θεό να τη βοηθήσει και τότε άνοιξαν τα βράχια και την έκλεισαν μέσα στην πέτρινη αγκαλιά τους, σταματώντας τους αλλόθρησκους διώκτες της.

     Η πληροφορία αυτή είναι πολύ ενδιαφέρουσα, μια και συνδέει την παλιοχωριανή παράδοση για την Κρυφτή με μια παρόμοια του Αμπελικού, κατά την οποία η κοπέλα αυτή ήταν μία από τις τρεις που κυνηγούσαν οι Τούρκοι (βλέπε: http://ampeliko.gr/index.php/istoria/22-arxaiologika-mnimeia/18-arxaiologika-mnimeia-vyzantini-periodos-330-1453-kai-tourkokratia-1453-1912 και paleochori-lesvos.blogspot.gr/2014/04/blog-post_1299.html).

     Για το βραχώδες και απόκρημνο της περιοχής, ο Γιώργος Γιαννουλέλλης γράφει στο βιβλίο του «Πλωμάρι Λέσβου. Ι. Οι τοπωνυμίες. ΙΙ. Η καταγωγή των Πλωμαριτών» (εκδόσεις Στέφ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 1983, σελ. 108):

     «ΚΑΛA ΔΙEΒΑΤΑ (τα). Μονοπάτι σκαλισμένο σε βράχο, μοναδική διάβαση, μέσα από την απόκρημνη και κοφτή πλαγιά του βράχου, από την Κρυφτή προς τη Δρότα και τα Βατερά…».

     Άλλωστε, και σήμερα γνωρίζουμε ότι τα απόκρημνα βράχια της περιοχής αυτής εμποδίζουν την οδική σύνδεση της Μελίντας με τα Βατερά, καθώς απαιτούνται κονδύλια για τη διάνοιξη δρόμου, που κανείς αρμόδιος από την Κυβέρνηση ή την Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν φρόντισε να διατεθούν. Πάνω από εκατό χρόνια μετά την απελευθέρωση της Λέσβου, οι ντόπιοι ζητούν να γίνει, επιτέλους, ο δρόμος και οι πολιτικοί άρχοντες κωφεύουν…

 

Αφήγηση Παναγιώτας Κουτσουραδή - Γανώση

     Η Παναγιώτα, κόρη του Δημήτρη και της Μαρίας Κουτσουραδή και σύζυγος του Γρηγόρη Γ. Γανώση, ακούγοντας τη Μυρσίνα, θυμήθηκε με τη σειρά της όσα της έλεγε για την Κρυφτή η γιαγιά της Αρχοντούλα Παντελέλη (Τσιμναδούλ’), που πέθανε 93 χρονών.

     • Της έλεγε η γιαγιά της ότι τα παλιά χρόνια οι Παλιοχωριανοί θέλησαν να φτιάξουν λουτρά εκεί που είναι σήμερα τα σκαλιά που οδηγούν από την προβλήτα στο εξωκκλήσι. Σκόπευαν να μεταφέρουν το ιαματικό νερό από την πηγή κοντά στην ακτή πιο ψηλά, ίσως για μεγαλύτερη ασφάλεια, ίσως για να είναι πιο κοντά στο εξωκκλήσι… Τη μέρα τα έχτιζαν, κάθε νύχτα τα χαλούσε η Παναγιά. Εξήγηση που έδωσαν η Αρχοντούλα Παντελέλη κι οι άλλοι Παλιοχωριανοί γι’ αυτό το θαυμαστό επαναλαμβανόμενο γεγονός: «πως η Παναγία Κρυφτή δεν ήθελε να βλέπει γυμνούς κοντά στο εκκλησάκι της».

   

     • Πολύ ενδιαφέρουσα η πληροφορία που μας έδωσε η Παναγιώτα για την ταυτότητα της μορφής που είναι αχνά αποτυπωμένη σε βράχο λίγο πιο πάνω από το κτίσμα που έκτισε ο ιερομόναχος Κορνήλιος και το προόριζε για μοναστήρι. Μας ανέφερε ότι η γιαγιά από τη μητέρα της, η Αρχοντούλα Παντελέλη (Τσιμναδούλ’), της έλεγε ότι οι Τούρκοι κυνηγούσαν δύο κοπέλες. Η μια, η Κρυφτή, κουράστηκε κι έμεινε στα μάρμαρα κοντά στη θάλασσα. Η άλλη έφυγε και πήγε στο Μεγαλοχώρι. Η μορφή της αποτυπώθηκε πάνω στο βράχο, καθώς έτρεχε στην απότομη ανηφοριά, να σωθεί από την ταπεινωτική αιχμαλωσία.     

   

     Η πληροφορία αυτή διαφέρει από την κύρια παράδοση και τις μαρτυρίες της πλειοψηφίας των Παλιοχωριανών (Σοφίας Μάρκου-Πρωτογύρου, Διαμάντης Καλαϊτζή-Βουνάτσου, Ειρήνης Γανώση κ.ά.), οι οποίοι υποστηρίζουν ότι πάνω στο βράχο είναι αποτυπωμένη η μορφή της κυνηγημένης κοπέλας, της Κρυφτής, όταν άνοιξαν τα βράχια και την έκλεισαν μέσα, σώζοντάς την από τους διώκτες της.

  

     Ωστόσο, και κάποιοι άλλοι στο Παλαιοχώρι (Ιάσμη Αγιακάτσικα-Στεριανού με καταγωγή από Κουρνέλα) μας ανέφεραν παλιότερα ότι είναι η μορφή της Αγίας Βαρβάρας, πληροφορία που μας προκαλούσε απορία, αφού νομίζαμε ότι είναι η γνωστή Αγία Βαρβάρα, την οποία αποκεφάλισε ο ίδιος ο πατέρας της στη Νικομήδεια τον 3ο μ.Χ. αιώνα. Η Παναγιώτα έλυσε αυτή μας την απορία, καθώς μας είπε ότι είναι μία άλλη Αγία Βαρβάρα, που έχει κι εκείνη εξωκκλήσι μέσα στα μάρμαρα πάνω από το Πλωμάρι και κοντά στο Μεγαλοχώρι. 

 

     • Επειδή οι αγιογράφοι ζωγραφίζουν την Παναγία Κρυφτή ως την Παναγία Βρεφοκρατούσα, η γιαγιά της Παναγιώτας συνήθιζε να λέει ότι κάνουν λάθος, γιατί η Παναγία Κρυφτή ήταν μία ανύπαντρη κοπέλα και όχι η μητέρα του Χριστού [Στην καλοκαιρινή μας επίσκεψη διαπιστώσαμε ότι έλειπαν οι κεντημένες ποδιές από τις εικόνες και το κέντημα γύρω από την εικόνα της Κρυφτής. Ελπίζουμε να είναι κάπου φυλαγμένες…].  

  

     • Η Παναγιώτα μας έδωσε και την πληροφορία ότι στην Απάνω Σκάλα της πόλης Μυτιλήνης έχουν κτίσει το εκκλησάκι της Αγίας Κρυφτής. Ζήτησαν μάλιστα και πήραν από τον ιερέα Παλαιοχωρίου φωτοτυπία της Ακολουθίας της Παναγίας Κρυφτής, που την έγραψε το 1901 ο ιερομόναχος Γεράσιμος Αγιορείτης, κατά παραγγελία του Ευάγγελου Δ. Βουλγαρέλη.

     • Για τη στενότητα της κάτω σπηλιάς, όπου τρύπωναν γονατιστοί για να πάρουν αγίασμα από τα «βυζιά», η Παναγιώτα θυμήθηκε πως μια φορά σφήνωσε εκεί η Παρασκευή Χρυσάφη-Λούπου, φοβήθηκε και με δυσκολία κατάφεραν να τη βγάλουν.   

   

 

Δικές μας παρατηρήσεις

     Οι διαφορές στις προφορικές μαρτυρίες δεν πρέπει να μας παραξενεύουν, αφ’ ενός γιατί έχει περάσει πολύς καιρός κι οι νεότεροι ελάχιστα θυμούνται από τις αφηγήσεις των παλαιότερων, αφ’ ετέρου γιατί δείχνουν τη συχνότητα περιστατικών καταδίωξης νεαρών κοριτσιών από Τούρκους ή πειρατές, που εφοδίαζαν τα χαρέμια με όμορφες χριστιανές κοπέλες.

     Άλλωστε ο φοβερός κουρσάρος Χαϊρεντίν Βαρβαρόσσα (1478-1546) είχε γεννηθεί στον Παλαιόκηπο Γέρας Λέσβου κι ήταν ο φόβος και ο τρόμος στο Αιγαίο. Αν και οι ακτές του νησιού είναι απόκρημνες, με θεόρατα βράχια που οι Λέσβιοι τα ονομάζουμε «μάρμαρα», τα παράλια δεν ήταν καθόλου ασφαλή. Για να προστατευτούν οι κάτοικοι, έχτιζαν τα χωριά τους μακριά από τις παραλίες, σε τοποθεσίες μη ορατές από τη θάλασσα, και τοποθετούσαν σκοπιές, τις λεγόμενες «βίγλες» (από το μεσν. βίγλα < λατ. vigilia = εγρήγορση, αγρύπνια, επιφυλακή ή από το ρ. viglare < vigilare = αγρυπνώ, εγρηγορώ, κάνω νυχτερινή σκοπιά. Βλέπε και λ. βιγλίζω, βιγλάτορας), για να ειδοποιούνται όταν πλησίαζαν πειρατές και να κρύβονται στα βουνά.            

     Σχετική είναι και η παράδοση με τίτλο «Η Κοπέλλα» που αναφέρει ο λαογράφος μας Νικόλαος Πολίτης (1852-1921) στο βιβλίο του «Μελέται περί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού. Παραδόσεις» (τόμος Α΄, σελ. 153) για την «Κοπέλλα», βράχο μέσα στη θάλασσα ανάμεσα στο Πλωμάρι και το Τάρτι, που μοιάζει με κοπέλα.

     «Στο Τάρτ’, κοντά στης Μυρσινιάς το λιμάνι, είναι μια μαρμαρωμένη κοπέλλα. Αυτήν την κυνηγούσαν οι Τούρκοι και για να μην την πιάσουν παρακαλέθηκε στο Θεό κι εμαρμάρωσε.»

    

     Άλλος λόγος, ότι είναι χαρακτηριστικό της προφορικής παράδοσης ο αφηγητής/η αφηγήτρια να βάζει την προσωπική του σφραγίδα στην αφήγηση, προσθέτοντας ή αφαιρώντας λεπτομέρειες, προσωπικά στοιχεία. Συχνό φαινόμενο είναι να βιώνει έντονα όσα διαδραματίζονται και να τα παραλλάσσει ανάλογα με τα συναισθήματα της στιγμής. Όμως το κύριο γεγονός της παράδοσης, που απηχεί τη συλλογική μνήμη της τοπικής κοινότητας, μένει σταθερό και σφιχτά δεμένο με το χώρο και το χρόνο: καταδίωξη κοπέλας, διώκτες Τούρκοι, προσευχή, θαύμα, καθαγίαση.         

     Τέλος, η θρησκευτική παράδοση για την Παναγία Κρυφτή, επειδή περιέχει αναφορά στα χρόνια της τουρκοκρατίας στη Λέσβο (1462-1912), μπορεί να χαρακτηριστεί και ως ιστορική παράδοση και να αποτελέσει ιστορική πηγή για την καταγραφή της τοπικής ιστορίας.

    

Μεγάλη παρέα στο πανηγύρι της Κρυφτής το 1958, στο «Ηρώον».

Από αριστερά προς τα πίσω κυκλικά:

1) Πελαγία Χρυσάφη-Ξυπτερά, σύζυγος Ευστρατίου Ξυπτερά, 2) Παναγιώτης Χρυσάφης του Δημητρίου, 3) Βενετία Κουτλή του Παναγιώτου, 4) Μυρσίνα Κουτλή του Παναγιώτου, 5) Ειρήνη Μαρή του Ευαγγέλου, 6) Ευαγγελία Κουτλή του Βασιλείου, 7) Ειρήνη Μιχάλη του Βασιλείου, 8) Αθηνά Κουτλή του Παναγιώτου, 9) Νικόλαος Πρωτόγυρος του Γρηγορίου, 10) (όρθια) Ευστρατία Ξυπτερά του Νικολάου, 11) Βασιλική Χρυσάφη, σύζυγος Δημητρίου (Μικέ) Χρυσάφη, 12) Μυρσίνα Πρωτόγυρου του Γεωργίου, 13) Ευαγγελία Πρωτόγυρου του Γρηγορίου, 14) Βικτώρια Χρυσάφη του Χρήστου, 15) Δημήτριος (Μικές) Μάιστρου Χρυσάφης, 16) Ευστράτιος Ξυπτεράς του Βασιλείου, 17) (παιδί) Σπύρος Ξυπτεράς του Ευστρατίου και της Πελαγίας. Πίσω άλλοι Παλιοχωριανοί, παιδιά και μεγάλοι, όρθιοι ή καθισμένοι σε ρίζα λιόδεντρου ή στο πεζούλι ή σε καθίσματα.

     Η Παναγία Κρυφτή εορτάζει πάντα τη Δευτέρα μετά την Κυριακή του Θωμά. Είναι η τοπική εορτή του Παλαιοχωρίου, που προσελκύει πολλούς προσκυνητές από τα γύρω χωριά. Το ομώνυμο τοπωνύμιο βρίσκεται νοτιοδυτικά του Παλαιοχωρίου, δυτικά της Μελίντας, σε μια γραφική παραθαλάσσια τοποθεσία με γιγάντια γκρίζα βράχια μέσα στη θάλασσα αλλά κι έξω στη στεριά. Η παράδοση είναι δεμένη με τον τόπο, ενώ ο χρόνος είναι αόριστος, σίγουρα όμως στα χρόνια της τουρκοκρατίας στη Λέσβο (1462-1912). Το εξωκκλήσι είναι μέσα σε σπηλιά, στην οποία έχουν λαξεύσει το άνοιγμα που οδηγεί στο ιερό με το βράχο που χρησιμοποιείται ως αγία τράπεζα.

     Το χαρακτηριστικό έθιμο της εορτής να τρέχουν οι νέοι με άλογα στολισμένα μέχρι τη Μελίντα και το Παλαιοχώρι μαρτυρά τον ιστορικό πυρήνα της παράδοσης και αποτελεί αναπαράσταση της καταδίωξης της κοπέλας από τους Τούρκους. Τόσο όμορφο και καθιερωμένο είναι το έθιμο των αλογοδρομιών, ώστε κάποιοι συγχωριανοί μας που ζουν στην Αθήνα ταξιδεύουν κάθε χρόνο στη Λέσβο, ειδικά για να τρέξουν με τα άλογα. Οι Παλιοχωριανοί βγαίνουν στο δρόμο, για να δουν ποιο άλογο θα φτάσει πρώτο και να καμαρώσουν τον αναβάτη, που μπαίνει με το άλογο μέσα στα καφενεία και δέχεται καβαλάρης κεράσματα. Οι καβαλάρηδες φορούν παραδοσιακές μαντήλες και χορεύουν πάνω στα άλογα, με επιδέξιες χορευτικές κινήσεις και ισορροπώντας πάνω στα κινούμενα άτια, που χορεύουν κι αυτά το «σκοπό των αλόγων» («άτ’ χαβασί»). Στη συνέχεια γυρίζουν καβάλα στ’ άλογά τους όλο το χωριό με συνοδεία μουσικής, δέχονται ευχές και κεράσματα και δεν παραλείπουν να περάσουν και απ’ το νεκροταφείο, για να χαιρετήσουν πεθαμένους φίλους. Μακάρι να άκουγαν οι νεκροί και να ευφραινόταν η ψυχή τους…

  

Ο Θωμάς Ν. Τσιμναδής, μαθητής Λυκείου, πάνω στο άλογό του το φετινό πανηγύρι Δευτέρα 24-4-2017.

     Παλιότερα γινόταν μεγάλο γλέντι λίγο έξω από το χωριό, στη θέση «Ηρώο», σήμερα τη μέρα στη Μελίντα και το βράδυ στην αγορά του χωριού μας. Εφέτος έτρεξαν με τα άλογά τους είκοσι πέντε νέοι και τρεις μουσικές διασκέδασαν τους πανηγυριώτες στη Μελίντα. Το γλέντι συνεχίστηκε το βράδυ στο Παλαιοχώρι…

Νίκος και Θωμάς Τσιμναδής πάνω στα άλογά τους στην αγορά Παλαιοχωρίου, της Κρυφτής, το 2013.

     Ανέκαθεν η Αγία του χωριού μας, μια ανώνυμη κυνηγημένη από τους Τούρκους κοπέλα που σώθηκε από θαύμα κι άγιασε μέσα στην πέτρινη κρυψώνα της, η γνωστή ως Παναγία Κρυφτή, είναι κοντά στην καρδιά μας, κλεισμένη για πάντα στη σπηλιά κοντά στα ιαματικά νερά της και χαμένη στα βάθη της ανάμνησης του πικρού παρελθόντος της Λέσβου.         

     Σε όσους βρέθηκαν σήμερα στο πανηγύρι της Κρυφτής εύχομαι «Και του χρόνου!»        

Βουνάτσου Μυρσίνη

Αθήνα, 24-4-2017