Παλαιοχώρι Λέσβου : ΣΟΥΜΑΔΑ

Κυριακή 26 Μαΐου 2013

ΣΟΥΜΑΔΑ

Γλυκές γεύσεις από το παρελθόν

Σουμάδα ή Αμυγδαλόπιομα ή Αμυγδαλόγαλα ή

Θιάσιον ή Θασόρροφον

Θυμάστε τη σουμάδα που πίναμε το χειμώνα ως θερμαντικό ποτό στα καφενεία του χωριού μας σε γυάλινο κολονάτο ποτήρι; Όποτε περνώ από την Πλατεία Κάνιγγος στην Αθήνα, κάνω μία στάση στο κατάστημα που πουλά χιώτικα προϊόντα κι αγοράζω σουμάδα (4,80 ευρώ μπουκάλι 500 gr το 2013). Η γεύση και το άρωμά της αναζωογονούν, κυρίως γιατί γίνεται από πολτοποιημένα αμύγδαλα, με τα οποία έφτιαχναν παλιά τα μαντζούνια (π.χ. θάσιο). Κάλιο, μαγνήσιο, βιταμίνη Ε, σελήνιο κάνουν αυτό το σπιτικό ποτό με το λευκό χρώμα και το ιδιαίτερο άρωμα πολύ υγιεινό. Λένε μάλιστα πως κάνει καλό σε όσους υποφέρουν από παθήσεις του θυρεοειδούς αδένα.

Άλλοι το θεωρούν αναψυκτικό, άλλοι ηδύποτο. Λέγεται και «αμυγδαλόπιομα», ενώ στη Λευκάδα τη λένε «σομάδα». Πιστεύουν πως είναι το «θιάσιον» ή «θιάσον» των αρχαίων Ελλήνων, γαλακτώδες ποτό που παρασκεύαζαν από τα «αθάσια», λεπτόφλουδα αμύγδαλα. Οι Βυζαντινοί το έλεγαν «θασόρροφον». Ο Φαίδων Κουκουλές, στον Ε΄ τόμο του βιβλίου του «Βυζαντινών Βίος και Πολιτισμός» (Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1952, σελ. 134) γράφει σχετικά: «Ως δροσιστικόν ποτόν οι Βυζαντινοί έπιναν το θασόρροφον, την κοινώς σουμάδαν, εκχύλισμα δηλαδή Θασίων αμυγδάλων εν ύδατι».

Ο Ν. Ανδριώτης, στη σελ. 332 του «Ετυμολογικού Λεξικού της Κοινής Νεοελληνικής» (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης - Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 2001), αναφέρει ότι πιθανόν η λέξη «σουμάδα» να προέρχεται από την ινδική λέξη «σόμα» (= είδος ιερού ποτού + κατάληξη -άδα).

«Αμυγδαλόγαλα» ονομάζει τη σουμάδα ο Δανός συγγραφέας Χανς-Κρίστιαν Άντερσεν, που ήλθε στην Ελλάδα το 1841 επί Όθωνος. Στο βιβλίο του «Οδοιπορικό στην Ελλάδα» (Βιβλιοπωλείον της "Εστίας", μτφ. Allan Lund και Λουκίας Θεοδώρου) αναφέρει ότι, κατά την παραμονή του στην Αθήνα, παρακολούθησε θεατρική παράσταση. Πρόκειται για το θέατρο του Μπούκουρα στην οδό Ηρώδη (σημ. οδό Μενάνδρου). Γράφει μεταξύ άλλων στη σελ. 41: «... Απ' την πλατεία βγαίνεις έξω σ' ένα είδος στοάς, όπου σέρβιραν αναψυκτικά... ο μακρύς πάγκος ήταν καμωμένος από σανίδια. Σ' αυτόν τοποθετούσαν μερικοί Έλληνες ποντς, αμυγδαλόγαλα και καφέ.»

Στις Κυκλάδες και άλλα μέρη φτιάχνουν σουμάδα και την καταναλώνουν το καλοκαίρι με παγωμένο νερό. Στην Κρήτη τη θεωρούν γαμήλιο ποτό, λόγω λευκού χρώματος, και την κερνούν στους αρραβώνες και στους γάμους. Η ευχή στους ανύπαντρους νέους και στις ανύπαντρες κοπέλες «και στις σουμάδες σου» σημαίνει «και στα δικά σου». Στη Λέσβο συνηθίζουν να το πίνουν το χειμώνα ζεστό. Όπως και να το πιείτε, με ζεστό ή κρύο νερό, το όμορφο γαλακτώδες ποτό είναι αναμφισβήτητα ένα φυσικό τονωτικό, αρωματικό και εύγευστο παραδοσιακό ποτό.

Τη συνταγή της σουμάδας την είχα καταγράψει το καλοκαίρι του 1996 στο Παλαιοχώρι και την είχα δημοσιεύσει στο περιοδικό «Τα Παλιοχωριανά» (σελ. 1361). Τη δημοσιεύω με παραλλαγές στην ψηφιακή μου σελίδα, σίγουρη πως θα ξυπνήσει γλυκές αναμνήσεις από ένα παρελθόν που έχει τη γλυκόπικρη νοστιμιά και το άρωμα του πικραμύγδαλου. Άλλωστε οι λέξεις «νοστιμιά» και «νόστιμο» παράγονται από τη λέξη «νόστος», που θα πει «γλυκιά επιστροφή στην πατρίδα»…

Υλικά:
• 1 κιλό ζάχαρη + μερικές κουταλιές για το κοπάνισμα

• 400 γραμμάρια αμυγδαλόψιχα

• 4-5 πικραμύγδαλα για άρωμα (ή λίγες σταγόνες εσάνς πικραμύγδαλου ή ανθόνερο)

• 8-10 περίπου φλιτζάνια τσαγιού νερό

Εκτέλεση:
1. Ρίχνουμε τα αμύγδαλα και τα πικραμύγδαλα σε νερό που βράζει και τα βράζουμε επί 2-3΄ λεπτά. Τα αφήνουμε να κρυώσουν λίγο, τα ξεφλουδίζουμε και τα στραγγίζουμε καλά.

2. Έπειτα τα κοπανίζουμε λίγα-λίγα σε πέτρινο γουδί, πασπαλίζοντάς τα με 2-3 κουταλιές ζάχαρη, ή τα αλέθουμε σε μπλέντερ. Πρέπει να γίνουν σαν πολτός.

3. Στη συνέχεια, τα ανακατεύουμε με 4 φλιτζάνια ζεστό νερό και τα περνάμε από ψιλό τουλουπάνι διπλωμένο στα δυο, που το στύβουμε καλά, για να βγει όλος ο γαλακτώδης χυμός. Ανακατεύουμε τα αμύγδαλα που έμειναν μέσα στο τουλουπάνι με 3 φλυτζάνια νερό ακόμη και το περνάμε ξανά από το τουλουπάνι ή από μια βαμβακερή λευκή πετσέτα. Στύβουμε πάλι, για να βγει ο χυμός, και το προσθέτουμε το υγρό αυτό στο προηγούμενο. Μπορούμε, για καλύτερο αποτέλεσμα, να ρίξουμε τα κοπανισμένα αμύγδαλα στο νερό που θα χρησιμοποιήσουμε για τη σουμάδα και να τα βράσουμε 10΄ λεπτά, προτού τα σουρώσουμε. Στις συνταγές του Τσελεμεντέ (τεύχος Γ΄, σελ. 163-164), που κυκλοφόρησαν ως ένθετο της εφημερίδας "ΤΟ ΒΗΜΑ", τα αμύγδαλα βράζονται με τη ζάχαρη κι έπειτα γίνεται το σούρωμα και το στύψιμο με τουλουπάνι].

4. Βάζουμε όλο το υγρό σε μία κατσαρόλα, ρίχνουμε τα υπόλοιπα φλιτζάνια νερό και τη ζάχαρη και βράζουμε σε δυνατή φωτιά για 15-20΄ λεπτά. Ανακατεύουμε συνεχώς με ξύλινο κουτάλι και ξαφρίζουμε. Όταν δούμε ότι το σιρόπι έδεσε τόσο, ώστε να σχηματίζει κόμπους όταν το ρίξουμε μέσα σε πιατάκι με νερό, το κατεβάζουμε από τη φωτιά (Δεν πετάμε τα αλεσμένα αμύγδαλα που μένουν. Τα χρησιμοποιούμε για άλλο γλυκό ή τα τρώμε σκέτα ή με κρέμα).

5. Όταν κρυώσει, βάζουμε τη σουμάδα σε στεγνά αποστειρωμένα μπουκάλια και τα κλείνουμε καλά. Αφού ανοιχτεί το μπουκάλι πρέπει να διατηρείται στο ψυγείο.

6. Αν αποφασίσετε να τη φτιάξετε, σας εύχομαι «Καλή Επιτυχία»!

Πώς σερβίρεται:

Η σουμάδα παλιά ήταν από τα συνηθισμένα ποτά και σερβιριζόταν ζεστή σε γυάλινο κολονάτο ποτήρι, σαν της σαμπάνιας περίπου στο μέγεθος.

Αφού ανακινήσουμε το μπουκάλι της σουμάδας, βάζουμε στο ποτήρι 1-2 δάκτυλα σουμάδα (αναλογία 1 μέρος σουμάδα προς 5 μέρη νερού περίπου), το γεμίζουμε με ζεστό νερό (ή παγωμένο το καλοκαίρι) κι ανακατεύουμε καλά μέχρι να διαλυθεί. Ρίχνουμε 1-2 σταγόνες ούζο για άρωμα, πασπαλίζουμε με κανέλα και την προσφέρουμε (Κανονίστε την αναλογία σουμάδας - νερού ανάλογα με τα γούστα σας. Αν σας φανεί πολύ γλυκιά, προσθέστε λίγο νερό ακόμα).

Διαδίκτυο:

Συνταγές για σουμάδα και βίντεο μπορείτε να βρείτε στις παρακάτω διευθύνσεις Υπάρχουν διαφοροποιήσεις στις ποσότητες των υλικών, αλλά αυτό δεν έχει σημασία, αν πρόκειται να την καταναλώσετε γρήγορα:

- http://www.diadrastiko.blogspot.gr/2013/05/ia.html, - http://girismata.skai.gr/default.asp?pid-2&vid=1095&rid=43&cid=

- http://www.womenonly.gr/article-asp?catid=13751&subid=2&pubid=1286911452, - http://www.youtube.com/watch?v=I1XPhhN2-kU