ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΕΛΙΑΣ - ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΟΜΑΔΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

Ελιά, ελιά μαυροελιά, πόσα φύλλα στα κλαριά;

     Το παιχνίδι παίζεται με δύο ή περισσότερους παίκτες. Ένα από τα παιδιά, που λέγεται «μάνα», στέκεται με τα χέρια πίσω από την πλάτη του. Με τα δάχτυλά του δείχνει κάθε φορά κι έναν αριθμό και λέει στους υπόλοιπους:

     «Ελιά, ελιά μαυροελιά, πόσα φύλλα στα κλαριά;»

    Οι άλλοι παίκτες πρέπει να βρουν τον αριθμό που σχηματίζει με τα δάχτυλά του. Όποιος τον βρει γίνεται «μάνα» και το παιχνίδι συνεχίζεται.

(Πηγή: http://20dim-aigal.att.sch.gr/site/index.php/en/2011-02-16-20-57-31/2011-02-16-21-27-44/11-olivetree)

@@@

Ο μακρύς ποταμός ή η μακριά γαϊδούρα

     Τα παιδιά πρώτα καθόριζαν τη σειρά. Στη συνέχεια έμπαινε το ένα πίσω στο άλλο με τα χέρια στα γόνατα και το κεφάλι προς τα μέσα. Πηδούσε ένας - ένας με τη σειρά στην πλάτη του άλλου. Αυτός που πηδά στέκεται στο τέλος και συνεχίζουν, μέχρι να τελειώσουν όλοι. Παιζόταν και από μεγαλύτερους.

   Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού λέγονταν τα παρακάτω: “Πρώτη ελιά, δεύτερη με τα κλαδιά, τρίτη με τ’ς ανθούς και με τους λεμονανθούς. Πόσα είναι;” έδειχνε με τα δάκτυλά του και ανάλογα έβρισκαν το σωστό ή έκαναν λάθος.

      (Πηγή: http://www.patris.gr)

@@@

Πρώκ’ ιλιά και Βαρίλ’ (Βαρελάκια)

Το πανελλήνια γνωστό παιχνίδι «πρώτη ελιά» (ιδιωμ. «πρώκ’ ιλιά») ήταν ένας  συνδυασμός πολλών ομαδικών παιχνιδιών γυμναστικής: άλματος, πάλης, δρόμου ταχύτητας.

Αφού όριζαν τη σειρά, ένα παιδί έκανε την «ελιά», έσκυβε δηλαδή κρατώντας σταθερά τους αστραγάλους του και τα υπόλοιπα παιδιά προσπαθούσαν ‒ στηρίζοντας τα χέρια τους στην πλάτη του ‒ να το υπερπηδήσουν, χωρίς όμως να το ανατρέψουν, και φώναζαν «πρώκ’ ιλιά!».

Στη συνέχεια το παιδί ανυψωνόταν κρατώντας τα γόνατά του και τα άλλα παιδιά το υπερπηδούσαν, φωνάζοντας «δευτέρα ’λιά!». Στο τέλος, το παιδί σηκωνόταν όρθιο έχοντας το κεφάλι του στο «φούρνο», δηλαδή σκυμμένο, ενώ τα άλλα παιδιά πηδούσαν στηριζόμενα με τα χέρια στους ώμους του παιδιού και φωνάζοντας «τρίτη στα κλαδιά!». Το τελευταίο άλμα ήταν πολύ δύσκολο, ιδίως όταν παιζόταν στην άμμο. Εάν κάποιο παιδί αποτύγχανε σε κάποιο άλμα, τότε «τα έστηνε» εκείνο.
   

Εικόνα από το βιβλίο "Παραδοσιακά Παιδικά Παιχνίδια": Παιχνίδι "Πρώτη ελιά" στο Πλωμάρι Λέσβου

                                                         
     Παραλλαγή αποτελούσε το παιχνίδι βαρίλ’ (βαρελάκια), στο οποίο, μετά το επιτυχημένο άλμα τους, τα παιδιά έστεκαν κι εκείνα το ένα μετά το άλλο, ώστε να συνεχίζεται το παιχνίδι αδιάλειπτα, μέχρι κάποιος να αποτύχει, οπότε «τα στήνει» πρώτος.

     (Πηγή: Από το θαυμάσιο βιβλίο «Παραδοσιακά Παιδικά Παιχνίδια», έρευνα και επιμέλεια κειμένων καθηγητή Χαράλαμπου Πετρέλλη, Έκδοση Δήμου Πλωμαρίου, Λέσβος 2007, σελ. 56 και φωτ. στη σελ. 178)

@@@

Η πρωτελιά

     Έσκυβε το ένα παιδί κι έβαζε τις παλάμες του στα γόνατά του. Ένα άλλο παιδί πήδαγε από πάνω του μ’ ανοιχτά τα πόδια, στηριγμένο στην πλάτη του σκυμμένου. Μετά έσκυβε κι αυτό το παιδί και πηδούσε ένα τρίτο τους δύο προηγούμενους. Αυτό έμενε όρθιο, σκύβοντας μόνο το κεφάλι. Όταν πηδούσε, έλεγε: «πρωτελιά, δεύτερη με τα σκαλιά (κλαδιά;), τρίτος κι άγγιχτος». Όποιος είχε σειρά να πηδήσει, έπρεπε να τον περάσει από πάνω, χωρίς να τον χτυπήσει.

     (Πηγή: http://asclepieion.mpl.uoa.gr)

@@@

Πρώτη ελιά

                     
     Είναι ένα συναρπαστικό παιγνίδι μικρής παρέας φίλων. Για να πετύχει και να το ευχαριστηθούν οι παίχτες, χρειάζεται πρωτίστως ομαδικό πνεύμα, αλλά και σχετικά ισοδύναμη σωματική ικανότητα, καθώς και μεγάλη ένταση προσοχής. Γι’ αυτό παίζεται συνήθως από εφήβους ή πολύ νεαρά άτομα. Παράλληλα είναι και παιγνίδι επιδείξεως, γιατί, καθώς χρειάζεται ιδιαίτερη ικανότητα στα άλματα, δίνει την ευκαιρία στους ευσταλείς και λυγερόκορμους να διακριθούν.

     ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΟΥ ΠΑΙΓΝΙΔΙΟΥ

     Στην αρχή ρίχνεται κλήρος για να βρεθεί ο… άτυχος που θα αναλάβει το ρόλο της «ελιάς», που θα «τα στήσει». Ο κληρωμένος θα πρέπει να σκύψει (το σώμα του να σχηματίζει γωνία, με τις παλάμες του να ακουμπούν στα γόνατα και το κεφάλι σκυμμένο όσο το δυνατό περισσότερο) κάθετα προς τη φορά της κίνησης, για να πηδήσουν από πάνω του τα υπόλοιπα μέλη της παρέας με δεκαπέντε διαφορετικούς τρόπους! Τη θέση του θα πάρει ο παίχτης που τυχόν δεν θα καταφέρει να εκτελέσει σωστά και με πλήρη ακρίβεια κάποιο άλμα. Οι πιθανότητες είναι αυξημένες, ιδίως όταν εκτελούνται τα προχωρημένα άλματα που απαιτούν μεγάλη προσοχή και δύναμη. Όταν ο παίχτης που διαδραματίζει την ελιά απελευθερωθεί, πρέπει, πριν συνεχιστεί το παιγνίδι από το σημείο της αλλαγής, να εκτελέσει επιτυχώς όλα τα άλματα που πραγματοποίησαν οι άλλοι όσο αυτός ήταν «ελιά». Αν κάπου αποτύχει, φυσικά ξαναγίνεται «ελιά».

     Τα δεκαπέντε άλματα με τον τρόπο της εκτέλεσής τους είναι:

   * Πρώτη ελιά (απλό άλμα πάνω από το σκυφτό συμπαίχτη, με στήριξη των παλαμών των χεριών στην πλάτη του).

    * Δεύτερη με τα κλωνιά (άλμα όμοιο με το πρώτο, με τη διαφορά ότι κατά την προσγείωση απαιτείται να σηκώσει ο παίχτης ψηλά και τα δυο του χέρια).

   * Τρίτη τζ’ άλλη μια (άλμα όμοιο με το πρώτο, με τη διαφορά ότι ο παίχτης πρέπει, μόλις προσγειωθεί, να τρέξει χωρίς χρονοτριβή να ξαναμπεί στη σειρά του για το επόμενο άλμα).

   * Τέταρτη καθιστή (άλμα όμοιο με το πρώτο, με τη διαφορά ότι ο παίχτης πρέπει, καθώς κατεβαίνει, να καθίσει ελαφρά στο πλευρό του σκυφτού).

    * Πέμπτη τζ’ άντζιστη (άλμα όμοιο με το πρώτο, με τη διαφορά ότι ο παίχτης πρέπει να πάρει πολλή φόρα, έτσι που να περάσει χωρίς να ακουμπήσει σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος του σκυφτού, πέρα από την πλάτη με τις παλάμες του).

    * Έκτη, κλωτσιά του Νικολή (άλμα όμοιο με το πρώτο, με τη διαφορά ότι ο παίχτης πρέπει, καθώς κατεβαίνει, να δώσει κλωτσιά με το πόδι του στους μηρούς του σκυφτού).

    * Στρατιωτάκια (άλμα όμοιο με το πρώτο, με τη διαφορά ότι ο παίχτης πρέπει να πάρει πολλή φόρα, έτσι που να προσγειωθεί και να ακινητοποιηθεί αρκετά μακριά από το σκυφτό, ώστε να αφήσει περιθώριο να προσγειωθούν πίσω του όλοι οι επόμενοι).

    * Αεροπλανάκια (άλμα όμοιο με το πρώτο, με τη διαφορά ότι ο παίχτης πρέπει να πάρει πολλή φόρα, έτσι που, καθώς περνά πάνω από το σκυφτό, να σηκώσει τη λεκάνη και τα σκέλη του, ώστε προς στιγμή να οριζοντιωθεί ο κορμός του).

   * Μια ππάλα (άλμα όμοιο με το πρώτο, με τη διαφορά ότι ο παίχτης, αντί να ακουμπήσει με την παλάμη του δεξιού του χεριού στην πλάτη του σκυφτού, τον κτυπά με το πλευρό της στο αντίστοιχο σημείο).

    * Θκιο ππάλες (άλμα όμοιο με το προηγούμενο, με τη διαφορά ότι το κτύπημα γίνεται και με τα δυο χέρια ταυτοχρόνως).

    * Μια ζυμωτή (άλμα όμοιο με το πρώτο, με τη διαφορά ότι ο παίχτης, αντί να ακουμπήσει με την παλάμη του δεξιού του χεριού στην πλάτη του σκυφτού, κλείνει τη γροθιά του και την κυλά στο αντίστοιχο σημείο σαν να ζυμώνει).

    * Θκιο ζυμωτές (άλμα όμοιο με το προηγούμενο, με τη διαφορά ότι το κύλισμα γίνεται και με τα δυο χέρια).

   * Φούρνος (άλμα όμοιο με το πρώτο, με τη διαφορά ότι ο παίχτης, καθώς περνά πάνω από το σκυφτό, σηκώνει από την πλάτη του το δεξί του χέρι και παριστάνει πως σκουπίζει τον ιδρώτα από το μέτωπό του).

   * Αγαλματάκια (άλμα όμοιο με το πρώτο, με τη διαφορά ότι ο παίχτης, μόλις προσγειωθεί, ακινητοποιείται στην οποιαδήποτε κατάσταση βρέθηκε όταν πάτησε στο έδαφος, ωσότου πηδήσουν όλοι οι συμπαίχτες του).

   * Τι ώρα είναι, κύριε Νίκο; (άλμα όμοιο με το πρώτο, με τη διαφορά ότι ο παίχτης, μόλις προσγειωθεί, φωνάζει δυνατά τον επόμενο αριθμό εκείνου που είχε φωνάξει ο αμέσως προηγούμενος: ο πρώτος που περνά φωνάζει όποιον αριθμό θέλει από το ένα ίσαμε το πέντε).

   Το παιγνίδι ολοκληρώνεται μετά το δέκατο πέμπτο άλμα, χωρίς φυσικά να αναζητείται νικητής, μια και ο συναγωνισμός εκδηλώνεται στη δύναμη και τη χάρη, με την οποία κάθε παίχτης εκτελεί τα άλματά του. Η δομή του παιγνιδιού ‒ σοφή στην απλότητά της ‒ είναι τέτοια, που όλοι οι παίχτες είναι στο τέλος νικητές.

   (Πηγή: Το παραπάνω εντυπωσιακό και πολύ δύσκολο παιχνίδι βρήκαμε στη διεύθυνση http://pkkifanto.blogspot.gr/2007/08/blog-post_27.html - Παραδοσιακά παιγνίδια της Κύπρου.)

@@@

 Παιχνίδι με κουκούτσια από ελιές στο Βελβεντό Κοζάνης

(Αφήγηση της Αφρούλας Τζήκα – Ράμμου από το Βελβεντό)

     «… Ε, μετά — να, θυμάμι — τώρα που θα ’χουμι τη Μιγάλη Ιβδουμάδα, τη Σαρακουστή, παίζαμι τις ελιές, μι τα κουκούτσια. Ανοίγαμι στο χώμα κάτω μια μιγάλη γουρνίτσα, τις ελιές που τρώγαμε απ’ του σπίτι τις βάζαμε μέσα στη γούρνα — τα κουκούτσια απ’ τις ελιές — και ρίχναμε από πάνω λίγο χώμα. Λοιπόν, μετά παίζαμι: α μπε μπα μπλομ, το κίθε μπλομ… Όποιους έβγινι πρώτους, έπριπι να πά’ στη γούρνα, να σκαλίσ’ μι του χέρι. Μόλις έφτανι του χέρι στη γουρνίτσα, να ψάξεις για τα κουκούτσια, ου άλλους σι χτυπούσι απ’ την πλάτη, ότι τελείουσι ο χρόνος σου, εννοείται. Και στο τέλος όποιος είχε πάρει τα πιο πολλά κουκούτσια απ’ τους άλλους ήταν ο κιρδισμένους στο παιχνίδι.

     Αυτό το παίζαμε όλοι μαζί, όπως και με τα καρύδια...»

     (Πηγή: Άννας Κ. Κατσαντώνη «Ζούσαν και βασίλευαν κι εμάς μας φίλευαν. Λαϊκά παραμύθια, τραγούδια και παιχνίδια στο Βελβεντό Κοζάνης», Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2012, σελ. 149-150)

@@@