Δευτέρα 28 Ιανουαρίου 2019

ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ Ε. ΓΙΑΝΝΗ «ΟΙ ΘΥΜΗΣΕΣ ΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΚΡΥΦΤΗΣ»

Με τη μεσολάβηση της αγαπημένης μου δασκάλας κ. Νίτσας Βαμβαδέλλη, ήλθα πρόσφατα σε επικοινωνία με τον εκπαιδευτικό κ. Γιάννη Αναγνώστου, γιο του παλιού εφημέριου Παλαιοχωρίου Στρατή Αναγνώστου και πατέρα του νεότερου Στρατή Αναγνώστου, συγγραφέα. Ανταποκρίθηκε άμεσα, στέλνοντας το παρακάτω ενθύμημα για την Παναγία Κρυφτή, με πολύτιμες πληροφορίες από τα χρόνια 1930-1945. Τον ευχαριστώ θερμά κι ελπίζω να μοιραστεί με τους Παλιοχωριανούς κι άλλες αναμνήσεις του από τα παιδικά του χρόνια στο Παλαιοχώρι μας.

Του Γιάννη Ε. Αναγνώστου              

Οι θύμησές μου για την ιστορία της Παναγίας της Κρυφτής    

Στο κάλεσμα της εξαίρετης ερευνήτριας, φιλολόγου κ. Μυρσίνης Βουνάτσου, να καταθέσω τις θύμησές μου ανταποκρίνομαι με μεγάλη μου χαρά και συγκίνηση. Η κατάθεση αυτή είναι για μένα κατάθεση ψυχής, αφού ανασκαλεύω μνήμες από τα παιδικά χρόνια του Δημοτικού και του Γυμνασίου, που μένουν βαθιά ριζωμένες στο υποσυνείδητό μου.
Εφημέριος της Ευαγγελίστριας του Παλαιοχωρίου, όπου ανήκε η Παναγία η Κρυφτή, ήταν ο πατήρ Ευστράτιος Αναγνώστου, πατέρας μου και πατέρας του μακαριστού Μητροπολίτου Ιερισσού κυρού Νικοδήμου και της αειμνήστου αδελφής μας Αναστασίας.

Στα χρόνια της διακονίας του στο Παλαιοχώρι (1930 - 1945) το εκκλησάκι της Παναγίας της Κρυφτής, απ’ ό,τι θυμάμαι, ήταν πιο μικρό απ’ αυτό που είναι σήμερα. Δηλαδή υπήρχε μόνο το τμήμα του μέσα στο βράχο. Η επέκτασή του έγινε επί ημερών του αειμνήστου πατέρα μας και ύστερα από έγκριση του Μητροπολίτου Μυτιλήνης Ιακώβου του Α΄, του από Δυρραχίου*. Μάλιστα ο Δεσπότης με τη «γητεύτρα ματιά», πριν να δώσει τη σχετική έγκριση, θέλησε να μορφώσει ιδία άποψη, επισκεπτόμενος προσωπικά το χώρο. Ένα απόγευμα με ένα καΐκι από το Πλωμάρι ο Δεσπότης με τον Αρχιερατικό Επίτροπο, τον πατέρα μου και μένα (μικρό παιδί του Δημοτικού) πήγαμε στην Κρυφτή.
Ο Δεσπότης, αφού θαύμασε τη μοναδικότητα του τοπίου με τους θεόρατους μαυρόασπρους βράχους που στέκονται αγέρωχοι φύλακες της μικρής κοιλάδας της Παναγίας της Κρυφτής, έδωσε αμέσως την έγκρισή του να γίνουν όσα προέβλεπε το σχέδιο, που είχε καταθέσει ο πατέρας μου. Δηλαδή την επέκταση του ναϊδρίου, υπό τύπον στεγάστρου, την ένωση των δύο μεγάλων βράχων με την αντικατάσταση της πρόχειρης ξύλινης γέφυρας με τσιμεντένια, για να έχει πρόσβαση ο χώρος και από τη θάλασσα.
Στα ριζά, στους απέναντι μεγάλους βράχους, εκεί που παφλάζει το κύμα ανταμώνοντας τα βότσαλα της πολύ μικρής και στενής ακρογιαλιάς, ανέβλυζαν νερά θερμοπηγής. Μετά την έγκριση του Δεσπότη και των αρμοδίων αρχών, εργάτες με μικρούς δυναμίτες, έκαμαν διάνοιξη των βράχων και κατασκεύασαν μικρή δεξαμενή, για να κάνουν τα ιαματικά λουτρά τους όσοι το επιθυμούσαν.
Όσο για το θρύλο της Παναγίας της Κρυφτής, οι αναμνήσεις μου συμπίπτουν με τις καταθέσεις των λοιπών αρθρογράφων της έρευνας.
Δηλαδή μια πανέμορφη Ελληνοπούλα της περιοχής, κυνηγημένη από Τούρκους, με τη βοήθεια της Παναγίας, σώθηκε κρυμμένη στη μικρή σπηλιά του βράχου, όπου βρίσκεται το σημερινό εκκλησάκι.
Επίσης, για τη μορφή της κοπέλας που είναι αποτυπωμένη στον απόκρημνο βράχο, λίγα μέτρα πάνω από το εκκλησάκι της Παναγίας της Κρυφτής, θυμάμαι πως η μορφή αυτή υπήρχε πάνω στο βράχο. Όμως για μένα το αποτύπωμα αυτό δεν ήταν κάποιο λαξευμένο αποτύπωμα, αλλά αποτέλεσμα των βρύων, που φυτρώνουν πάνω σε υγρούς βράχους.
Ο αείμνηστος πατέρας μου συνήθιζε να μας παίρνει από πολύ μικρά παιδιά βοηθούς του στο ψάλσιμο σ’ όλες τις λειτουργίες, αλλά και στις άλλες ακολουθίες της Εκκλησίας, εμένα μάλιστα περισσότερο από τον μικρότερο αδελφό μου.
Μου έρχεται στο μυαλό με συγκίνηση η εικόνα να σηκώνω εγώ τα ιερά του άμφια, καθώς κατηφορίζαμε από το Παλαιοχώρι, βαδίζοντας στο στενό δρομίσκο από το χωριό ως την Παναγία την Κρυφτή.
Κι οι θύμησες αυτές σταματούν τη χρονιά που πήρε μετάθεση ο πατέρας μου** από το Παλαιοχώρι στο Πλωμάρι και στη συνέχεια στη Μυτιλήνη.
Με χαρά θυμάμαι, τώρα που καταχωρώ τούτη τη γραφή, το απολυτίκιο της Παναγίας της Κρυφτής: «Χαίρε πέλαγος Κόρη το ανεξάντλητον»*** κι ευγνωμονώ την κ. Μυρσίνη Βουνάτσου, που έδωσε την ευκαιρία να συμμετάσχει και η μετριότητά μου στη χορεία των αρθογράφων των κειμένων της Παναγίας της Κρυφτής.    
Γιάννης Ε. Αναγνώστου
Μυτιλήνη, Ιανουάριος 2019
 _____________________
* Ο Μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος Α΄, ο από Δυρραχίου, γεννήθηκε στα Μοσχονήσια Μ. Ασίας το 1878. Φοίτησε στη Θεολογική Σχολή Χάλκης, το 1903 διορίστηκε Μέγας Αρχιδιάκονος Σμύρνης, το 1908 εκλέχτηκε Επίσκοπος Χριστουπόλεως, το 1911 εκλέχτηκε Μητροπολίτης Δυρραχίου και από 20/01/1925 έως το θάνατό του διετέλεσε Μητροπολίτης Μυτιλήνης. Απεβίωσε στις 25/03/1958 και ετάφη στη Μυτιλήνη. Διακρίνεται για το πολύπλευρο ποιμαντικό και φιλανθρωπικό του έργο. Βλέπε: http://www.immyt.net/diocese/prokatoxoi_9.htm, http://ikee.lib.auth.gr/record/286525/files/Oikonomopoulos.pdf?version=1.
** 1945
*** Ἀπολυτίκιον (ἦχος πλάγιος α΄): Χαῖρε πέλαγος Κόρη τὸ ἀνεξάντλητον, τῶν ὑπὲρ νοῦν θαυμασίων ὦ Θεοτόκε σαφῶς· ἐγκαλλώπισμα πιστῶν καὶ ἀγαλλίαμα· χαῖρε Παντάνασσα Ἁγνή, τῶν Ἀγγέλων χαρμονή· μετάρσιος χαῖρε κλίμαξ, ἡ ἀνάγουσα βροτοὺς γῆθεν, πρὸς οὐρανὸν τοὺς πεποιθότας ἐν σοί.

Σάββατο 26 Ιανουαρίου 2019

ΒΑΛΤΑΣ Ξ ΣΤΑΥΡΟΣ - ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ ΚΥΡΙΑΖΗ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ

Βιβλιοκριτική
ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ:
«ΚΟΛΠΟΣ ΚΑΛΛΟΝΗΣ ΛΕΣΒΟΥ - ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ» 



Όταν ξεπρόβαλαν από τα νερά του Αρχιπελάγους και άρχισαν να σχηματίζονται τα νησιά, η πανέμορφη Λέσβος κράτησε δύο λωρίδες θάλασσας μέσα της, τη μικρότερη στην ανατολική αγκαλιά της (κόλπος Γέρας) και τη μεγαλύτερη, την πολυαγαπημένη, κατευθείαν στην καρδιά της!
Αυτή η λωρίδα ονομάστηκε Μεσόγειον Έρμα, Πυρραίων Εύριπος, Λιμνοθάλασσα του Αριστοτέλη, Κόλπος της Καλλονής!
Γύρω από τον Κόλπο της Καλλονής, βρήκαν καταφύγιο στα Ροδαφνίδια Λισβορίου οι ανθρωπίδες πριν από 780.000 χρόνια και οι προϊστορικοί πρόγονοί μας πριν από 5.000 χρόνια στις Χαλακιές της Νυφίδας. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκαν ο βασιλιάς των Πελασγών του Άργους της Τροιζήνος Ξάνθος, που πέρασε από τη μικρασιατική Λυκία στη Λέσβο ονομάζοντάς την Πελασγία, και ο αναφερόμενος από τον Όμηρο βασιλιάς Μάκαρ, στα Μάκαρα. Αυτός ίδρυσε το ναό του Διονύσου στην Άκρα Βρίσα των Βατερών και ονόμασε το νησί Μακαρία.
Έπειτα ήλθε ο μύθος της Αφροδίτης Καλλονής, που με τη θυσία της έδωσε το όνομά της στον κόλπο, στην περιοχή και στα χωριά της Καλλονής (Κεράμι, Παπιανά, Δάφια, Αργειανά, Αρίσβη, Σουμούρια και την πρωτεύουσά τους την Αχερώνη):
"Οι Αιολείς άποικοι, για να ευχαριστήσουν τον Ποσειδώνα για το ασφαλές ταξίδι τους, θυσίασαν έναν ταύρο στο Μεσόγειον Έρμα, δηλαδή στον Κόλπο της Καλλονής, ανάμεσα στο ακρωτήριο Καλλονή και στη βραχονησίδα Καλλονή της εισόδου του Κόλπου, με σκοπό να εξευμενίσουν τη γυναίκα του Ποσειδώνα, την Νηρηίδα Αμφιτρίτη, που δεν ανεχόταν να υπάρχει άλλη καλλονή πιο όμορφη από εκείνην, έριξαν στα εκεί βαθιά νερά την καλλονή παρθένα κόρη του Σμινθέα, ενός από τους οκτώ εποίκους Αιολείς βασιλείς, η οποία μεταμορφώθηκε σε Νηρηίδα και ονομάστηκε Λευκοθέα, όταν ο Αιολεύς Έναλος που την αγαπούσε δεν κατάφερε να τη σώσει, αν και ρίχτηκε για χάρη της στη θάλασσα".
Πάμε λοιπόν μια βόλτα γύρω από τον κόλπο, πάνω στα χνάρια της μακρόχρονης ιστορίας. Μια ιστορική περιήγηση με "ξεναγό" τον Αριστείδη Κυριαζή που κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη.
Αρχή από τα Μάκαρα και τον ροδότοιχο της Αποθήκας, στην αρχαία Ίσσα (την πρώτη πόλη που έδωσε το όνομά της σε ολόκληρο το νησί), που την επισκέφτηκε ο Αγαμέμνων για να πάρει τον χρησμό από το γιο της Ίσσας και του Ερμή, τον μάντη Πρύλι, ο οποίος προφήτευσε ότι η Τροία θα πέσει εφόσον οι Αχαιοί κατασκευάσουν τον Δούρειο Ίππο.
Συνεχίζουμε περνώντας από την Ξηροκαστρινή Παναγιά, από τις εκβολές του Αχέροντα ποταμού και το Νεκρομαντείο, από τις Αχερούσιες Λίμνες και από το μοναστήρι του Παρασιγίου, και φτάνουμε μέχρι τα Ερμοπύλια κοντά στη Φίλια. Κατεβαίνουμε ξανά στον κάμπο της Καλλονής για να επισκεφθούμε την αρχαία Αρίσβη, όλους τους οικισμούς του Μεσαιωνικού κάμπου, την αρχαία πόλη Γέρην και την αρχαία Νάπη, την Κλοπεδή με το Τέμενος της Άρτεμης τους δύο ναούς του Ναπαίου Απόλλωνα και το μαντείο όπου πήραν χρησμό οι Μενέλαος, Διομήδης και Νέστορας. Εδώ βοηθά τον συγγραφέα η αρχαιολογική σκαπάνη με τις τελευταίες της ανακαλύψεις.
Το βιβλίο στηρίζεται σε πολύχρονη έρευνα σε βιβλιοθήκες και συγγράμματα, πράγμα που φαίνεται από την εκτεταμένη βιβλιογραφία και τις πηγές. Καρπός της προσπάθειας, ένα μοναδικό βιβλίο, το οποίο απευθύνεται τόσο στον απλό βιβλιόφιλο αναγνώστη, όσο και στον ιστορικό ερευνητή και ταυτόχρονα αποτελεί ένα ευανάγνωστο έργο.
Οι τετρακόσιες σελίδες του βιβλίου κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη, ζωντανεύουν μύθους, περιγράφουν τη δράση εμβληματικών προσωπικοτήτων για την περιοχή. Η περιήγηση συνεχίζεται με την περιγραφή της επίσκεψης στην περιοχή της Αρίσβης, που πραγματοποίησαν το 1.300 π.Χ. οι Χετταίοι πορφυροβαφείς-στρατιώτες, στην κοινή εξορία του Αλκαίου και της Σαπφώς στην Αρχαία Πύρρα το 606 π.Χ., στην περιγραφή της έρευνας του Αριστοτέλη και του μαθητή του Θεόφραστου την τριετία 345-343 π.Χ. στην περιοχή του κόλπου των Πυρραίων, στην αναφορά των Καλληνέων του 70 μ.Χ. με τα διενεργούμενα από την αρχαϊκή εποχή Καλλιστεία στο Ιερό του Μέσσου, στην κυριαρχία των Γατελούζων και τις εξορίες των δύο Βυζαντινών επιφανών και αυτοκρατόρων στα Βασιλικά, καθώς και στο γάμο του τελευταίου Κωνσταντίνου Παλαιολόγου με την πριγκίπισσα Αικατερίνη των Γατελούζων.
Η περιήγηση καταλήγει στα μαύρα χρόνια της Τουρκοκρατίας, στα Δάφια της Δαφνίας Αρτέμιδος και των εξισλαμισμένων Μπεκήρ αγάδων, στα χωριά του κόλπου Καλλονής κατά την τουρκοκρατία των 450 χρόνων, στον Λειμώνα του πρώτου σχολάρχη της Λέσβου του αγίου Ιγνατίου επισκόπου Μηθύμνης και φτάνει έως την απελευθέρωση του νησιού το 1912, με τη συμμετοχή του ελληνικού στρατού, της Λεσβιακής Φάλαγγας και των Λεσβίων ανταρτών στη μάχη του Κλαπάδου.
Κάθε κεφάλαιό του μπορεί να δημιουργήσει καινούργια βιβλία!
Προϋπόθεση να υπάρξουν νεότερα ευρήματα της αρχαιολογίας από ανασκαφές, που πρέπει κάποτε να γίνουν, για να δώσουν απαντήσεις στα ερωτήματα που γεννιούνται από την έρευνα αυτή.
Η γλώσσα είναι απλή κατανοητή, οι φωτογραφίες και οι χάρτες αναδεικνύονται από την επιμελημένη και καλαίσθητη έκδοση των εκδόσεων Mythos BOOKS.
Είναι ένα βιβλίο ζωής, βγαλμένο όχι μόνο από την κοπιώδη και πολύχρονη έρευνα, αλλά και από την ψυχή! Για να το γράψεις, πρέπει να αγαπάς πολύ αυτόν τον τόπο και ο Αριστείδης Κυριαζής τον υπεραγαπά!
Σταύρος Ξ. Βαλτάς*

*Σημείωση: Το κείμενο εστάλη για δημοσίευση από τον Αριστείδη Κυριαζή. Η παραπάνω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε σήμερα 26/01/2019 στην εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» Μυτιλήνης. Ο Σταύρος Ξ. Βαλτάς είναι τέως Πρόεδρος του Συλλόγου Καλλονιατών.  


ΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ


Σ Υ Γ Χ Α Ρ Η Τ Η Ρ Ι Α

στον άξιο Καλλονιάτη συγγραφέα Αριστείδη Κυριαζή