Κυριακή 31 Ιανουαρίου 2016

ΚΥΡΙΑΖΗ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ «ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ ΚΑΛΛΟΝΗΣ» (4ο)

ΟΜΙΛΙΑ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ ΚΥΡΙΑΖΗ (Μέρος 4ο)

clip_image002      

Σε συνέχεια των αναρτήσεών μας (http://paleochori-lesvos.blogspot.gr/2016/01/blog-post.html, http://paleochori-lesvos.blogspot.gr/2016/01/3.html) με τίτλο ΚΥΡΙΑΖΗ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ «ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ ΚΑΛΛΟΝΗΣ», αναδημοσιεύουμε το τελευταίο μέρος της ομιλίας του συμπατριώτη μας καθηγητή φυσικού και ερευνητή συγγραφέα, που δημοσιεύεται σε συνέχειες στην εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» Λέσβου.

Αναδημοσίευση από

http://www.emprosnet.gr/blogs/hronografima/80586-istoriki-periigisi-ston-kolpo-kallonis-meros-4o

Χρονογράφημα

Ιστορική περιήγηση στον Κόλπο Καλλονής (Μέρος 4ο)

Σάββατο 30 Ιανουαρίου 2016  Αριστείδης Κυριαζής

Λέσβος και Μυτιληναίων Αιγιαλός
Δεκαπενθήμερες επισημάνσεις

 

clip_image004

 

Παραθέτω το τελευταίο μέρος της ομότιτλης ομιλίας μου:

 

     15.- Κουρτήρ, Χαλακιές και Ροδαφνίδια: Νότια της Πύρρας υπήρχαν οι προϊστορικοί οικισμοί Κουρτήρ στο Σκαμνούδι και Χαλακιές στη Νυφίδα. Επίσης στα Ροδαφνίδια του Λισβορίου, στης πόλεως Λέσβου το όριον, η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κρήτης Νένα Γαλανίδου μετά από ανασκαφές ανακοίνωσε εφέτος «ότι ήρθαν στο φως αρχαιολογικά ευρήματα της πρώιμης παλαιολιθικής περιόδου, ηλικίας 150.000 έως 500.000 ετών, τα οποία αποκαλύπτουν την παλαιότερη αρχαιολογική θέση σε ολόκληρο το Αιγαίο, την Ελλάδα και την Ανατολική Πύλη της Ευρώπης».

 

clip_image006

Φωτ. 42: Ανασκαφή στα Ροδαφνίδια Λισβορίου,  

με παλαιολιθικά ευρήματα 150-500 χιλιάδων ετών!

    

Στο Σκαμνούδι, στο εξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου, είναι εντοιχισμένη η πλάκα με το μονόγραμμα του Βασιλιά του Βυζαντίου Μανουήλ Παλαιολόγου. Η πλάκα προέρχεται από παρακείμενο πύργο που έκτισε ο Μανουήλ το 1403-1423 την εποχή που κτίσθηκε από τους Γατελούζους ο πύργος της Βρίσας, στη Βρίσα της Βρισηίδος του Αχιλλέα, όπου και το Μουσείο με τα παλαιοντολογικά ευρήματα.

 

clip_image008

Φωτ. 43: Μονόγραμμα βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Παλαιολόγου στο Σκαμνούδι Λισβορίου!

    

Ο γιος του Μανουήλ, ο τελευταίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, έζησε το μήνα του μέλιτος στον πύργο του πατέρα του, όταν παντρεύτηκε στη Λέσβο την Αικατερίνη Γατελούζου, κόρη του Γενουάτη ηγεμόνα της Λέσβου Δορίνου Γατελούζου. Επίσης, στα Βασιλικά έζησε εξόριστη τη διετία 802-803 η Αυτοκράτειρα Ειρήνη η Αθηναία.

 

clip_image010

Φωτ. 44: Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ΙΑ΄, ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου

 

 

     16.- Νυφίδα: Πέντε χιλιόμετρα BA από το στόμιο του Κόλπου βρίσκεται η Νυφίδα, όπου οι ντόπιοι λένε τον εξής μύθο: Όταν ο πειρατής Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα ήλθε στον Κόλπο, γύρω στο 1500, είδε στην αμμουδερή ακτή μια μικρή νύφη να πηγαίνει στο γάμο της μαζί με άλλες συνοδούς της. Θαμπωμένος από την ομορφιά της, πλησίασε να ευχηθεί, μα πονηρά τη φίλησε. Εκείνη έτρεξε να ξεφύγει στο βουνό μέσα από έναν αμπελώνα. Από το γρήγορο τρέξιμο έχασε το παπούτσι της και από τότε το βουνό το λένε «Παπούτσι», τον κάμπο «Αμπέλια», τον τόπο που φιλήθηκε «Φλου» και το χωριό «Νυφίδα».

 

clip_image012

Φωτ. 45: Νυφίδα του Κόλπου Καλλονής, η ακτή με τα βαθιά νερά

 

Παρόμοιο μύθο γράφει τον 1ο μ.Χ. αιώνα ο ποιητής Παρθένιος ως εξής: Στην αρχή του Τρωικού πολέμου, ο ήρωας Τράμβηλος, γιος του Τελαμώνα, είδε σε αμμώδη ακτή της Λέσβου τη μικρή πανέμορφη Απριάτη, αλλά δεν βρήκε ανταπόκριση. Όμως επέμενε, κι όταν η Απριάτη με άλλες γυναίκες που τη φρόντιζαν περπατούσε στην παραλία πηγαίνοντας στο χωριό της, με δόλο την αιχμαλώτισε, αλλά εκείνη ξέφυγε για να υπερασπισθεί την αγνότητά της και κυνηγημένη έπεσε στη θάλασσα σε βαθύ σημείο της ακτής και χάθηκε! Τότε ο Τράμβηλος άλλαξε στρατόπεδο και μαζί με τους ντόπιους υπερασπίστηκε την παραλία από τις επιθέσεις του Αχιλλέα κι, όταν τραυματίστηκε θανάσιμα από τον ημίθεο, πρόλαβε και του είπε πως ήταν πρώτος του εξάδελφος. Ο Αχιλλέας τον θρήνησε και ύψωσε στην παραλία το «Ηρώον Τραμβήλου», που σωζόταν ως τον 1ο μ.Χ. αιώνα.

 

clip_image014

Φωτ. 46: Η είσοδος του Κόλπου Καλλονής με το νησί Γαρμπιάς ή Καλλονή ή Σανδάλιον!

 

Υπάρχει και τρίτος μύθος, που έγραψε ο ιστορικός Πλούταρχος ως εξής: Όταν ο Γρας, ο τρισέγγονος του Αγαμέμνονα, έφθασε το 1054 π.Χ. με άλλους επτά βασιλιάδες στο «Μεσόγειον Έρμα», δηλαδή στον όρμο εις το μέσον της γης της Λέσβου, για να εποικήσουν το από τον Τρωικό Πόλεμο ρημαγμένο νησί, θυσίασαν στον Κόλπο έναν ταύρο για τον Ποσειδώνα κι έριξαν στα βαθιά μια παρθένα-καλλονή για τη ζηλόφθονα γυναίκα του Ποσειδώνα, την Αμφιτρίτη.

                                                                          

clip_image016

Φωτ. 47: Ποσειδών και Αμφιτρίτη του Giani Felice

 

     Έριξαν την καλλονή κόρη ενός εξ αυτών, του Σμινθέα, και ο Πενθιλίδης Έναλος που την αγαπούσε έπεσε μαζί της. Όταν ο νέος βγήκε στην ακτή, είπε πως εκείνη έγινε Νηρηίδα, δηλαδή θεά του λευκού αφρού της θάλασσας, Λευκοθέα!

 

clip_image018

Φωτ. 48: Η Λευκοθέα - Ινώ στο Λούβρο, του Γάλλου Jean-Julew Allasseur, 1862

 

Από την αρχέγονη θεά Αφροδίτη με το ναό της στο κέντρο της Λέσβου, που επισκέφθηκαν το 1300 π.Χ. οι Χετταίοι πορφυροβαφείς, και από τη θεά Αφροδίτη-Καλλονή, που λατρευόταν με χρυσό ναό στην αρχαία Πύρρα, ονομάστηκε «Καλλονή» η εικονιζόμενη νησίδα στο στόμιο του Κόλπου, δηλαδή ο σημερινός «Γαρμπιάς», που, όπως αναφέρει ο Πλίνιος τον 1ο μ.Χ. αιώνα, λεγόταν και «Σανδάλιον», ονομασία που υπενθυμίζει το μύθο της Νυφίδας με το βουνό «Παπούτσι», την αναφορά του Αλκαίου ότι η Αφροδίτη ήλθε στη Λέσβο σανδαλοφορούσα και το «σάμβαλον», όπως αναφέρει η Σαπφώ το σανδάλιον, ένα από τα σύμβολα της Αφροδίτης.

 

ΚΥΡΙΑΖΗΣ ~ ΦΩΤΟ 49. Βραχονησίδα Γαρμπιάς ή Καλλονή ή Σανδάλιον της Αφροδίτης!

Φωτ. 49: Βραχονησίδα Γαρμπιάς ή Καλλονή ή Σανδάλιον της Αφροδίτης!

 

«Καλλονή» ονομάστηκαν, επίσης, το ανατολικό ακρωτήρι της εισόδου του Κόλπου, ο ίδιος ο Κόλπος, ο Κάμπος, οι Αλυκές, το Παλιόκαστρο ή Kalloni hisar, όπως το έλεγαν οι Τούρκοι, η ευδαίμων πόλις Καλλονή του 1334 και 1450 και η σημερινή κωμόπολη Καλλονή, όπως μετονομάστηκε μετά την απελευθέρωση του 1912 η πρωτεύουσα των αποκαλούμενων επτά χωριών της Καλλονής, η Αχερώνη.

 

 clip_image021

Φωτ. 50: Η κωμόπολή Καλλονή

 

 

clip_image002[5]

Φωτ. 51: Η Αχερώνη Καλλονής, με το γεφύρι που γκρεμίστηκε το 1936

 

Αριστείδης Κυριαζής

aristeidis2007@gmail.com

Δευτέρα 18 Ιανουαρίου 2016

ΚΥΡΙΑΖΗ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ «ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ ΚΑΛΛΟΝΗΣ» (3ο)

 ΟΜΙΛΙΑ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ ΚΥΡΙΑΖΗ (Μέρος 3ο)
    
Σε συνέχεια της ανάρτησής μας στο http://paleochori-lesvos.blogspot.gr/2016/01/blog-post.html, με τίτλο ΚΥΡΙΑΖΗ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ «ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ ΚΑΛΛΟΝΗΣ» (1ο και 2ο), αναδημοσιεύουμε το 3ο μέρος της ομιλίας του συμπατριώτη μας καθηγητή φυσικού και ερευνητή συγγραφέα σε εκδήλωση Λεσβίων στην Αθήνα, που δημοσιεύεται σε συνέχειες στην εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» Λέσβου.
  Αναδημοσίευση από

Χρονογράφημα

Ιστορική περιήγηση στον Κόλπο Καλλονής (Μέρος 3ο)

Σάββατο 16 Ιανουαρίου 2016  
Λέσβος και Μυτιληναίων Αιγιαλός
Δεκαπενθήμερες επισημάνσεις

clip_image002
Φωτ. 38: Κόλπος Καλλονής

Συνεχίζω με το τρίτο και προτελευταίο μέρος της ομότιτλης ομιλίας μου:

11.- Κλοπεδή: Δύο χιλιόμετρα ΒΔ της Αγίας Παρασκευής, εδραιώθηκε τον 8ο π.Χ. αιώνα από την Αρίσβη το Ιερό της Κλοπεδής, που πέρασε στη Μήθυμνα μετά την κατάληψή της από τους συγγενείς Μηθυμναίους.

ΦΩΤ. 28. ΝΑΠΑΙΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝ
Φωτ. 28: Ναπαίος Απόλλων
            
Το 1928 ανασκάφτηκε ο αιολικός ναός του Ναπαίου Απόλλωνα του 6ου π.Χ. αιώνα και δίπλα ακριβώς αποκαλύφθηκε το 2014 ναός του 8ου π.Χ. αιώνα, όπου βρέθηκε πήλινη κεφαλή γυναικείας θεότητας, πιθανά της Άρτεμης, δίδυμης αδελφής του Απόλλωνα.

clip_image005
Φωτ. 29: Διπλός ναός Ναπαίου Απόλλωνος

Εάν η πιθανότητα αυτή είναι ασφαλής, τότε, όπως υπέθεσα στις 6-7-13 από τη στήλη, επιβεβαιώνεται για την Κλοπεδή η από τον 7ο π.Χ. αιώνα αναφορά του Μιλήσιου Αρκτίνου, μαθητή του Ομήρου στο κύκλιο έπος «Αιθιοπίς», ότι ο Αχιλλέας κατέφυγε με τον Οδυσσέα στη Λέσβο, για να καθαρθεί στην αρχαιότερη Λεσβιακή Τριάδα Απόλλωνα, Άρτεμης και της μητέρας τους Λητώς, επειδή σκότωσε τον Αχαιό Θερσίτη γιατί τον λοιδόρησε που έκλαψε σαν μικρό παιδί για μια γυναίκα, την πανέμορφη αμαζόνα Πενθεσίλεια, που είχε πριν σε μάχη θανατώσει.


12.- Μέσσα: Στο Ιερό των Μέσσων, στο Κοινό των Λεσβίων, λατρεύτηκε η νεότερη Λεσβιακή Τριάδα: Δίας, Διόνυσος και θεά Αιολίς (Ήρα, Κυβέλη, Αφροδίτη), όπου γίνονταν τα πρώτα καλλιστεία γυναικών, των ελκεσίπεπλων Λεσβίδων, που ύμνησαν το 606 π.Χ., συνεξόριστοι στην Πύρρα, η Ερεσία Σαπφώ και ο Λέσβιος Αλκαίος.
                                                     
clip_image007
Φωτ. 30: Ναός Μέσσων


13.- Πύρρα: Τέσσερα χλμ. νότια των Μέσσων, δεσπόζει η Ακρόπολις της βυθισμένης Πύρρας, πατρίδας του ποιητή Λέσχη, που έγραψε στη «Μικρή Ιλιάδα» τα μετά το θάνατο του Έκτορα. Στην πηγή της Αφροδίτης της Πύρρας, η θεά τιμωρούσε με στείρωση και δερματοπάθειες όποια λουζόταν κι υπερηφανευόταν ότι ήταν η πιο όμορφη γυναίκα. Εκεί υπήρχε χρυσός ναός της Αφροδίτης, που ενισχύει το μύθο των βυθισμένων ανακτόρων με χρυσές πόρτες, παράθυρα και σκεύη.
                   
clip_image009
Φωτ. 31: Ακρόπολις Πύρρας


Τον 4ο αιώνα π.Χ. αποτυπώθηκε στο φυλασσόμενο στο Βρετανικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το φωτογραφημένο από την Ερατώ μπρούντζινο νόμισμα της Πύρρας, η Αφροδίτη - Καλλονή, και στον οπισθότυπο ένα από τα σύμβολά της, ο τράγος.
 
clip_image011
Φωτ. 32: Μπρούτζινο νόμισμα Πύρρας 4ου αι. π.Χ. με την Αφροδίτη Καλλονή και με ένα από τα σύμβολά της, τον τράγο


Την Πύρρα περιγράφει τον 2ο αιώνα μ.Χ. ο Λέσβιος Λόγγος στο «Δάφνις και Χλόη» και το 2012 ανακαλύφθηκε από τον Μάκη Αξιώτη αρχαίο λαξευμένο θέατρο.

clip_image013
Φωτ. 33: Αρχαίο θέατρο Πύρρας


ΚΥΡΙΑΖΗΣ ~ ΦΩΤ. 34: Δάφνις και Χλόη 
Φωτ. 34: Δάφνις και Χλόη


14.- Πορφυροβαφή στο ναό της αρχέγονης Αφροδίτης: Σύμφωνα με τη δεύτερη χεττιτική επιγραφή που αναφέρεται στη Λέσβο, ο βασιλιάς της Αχαϊκής Μιλήτου το 1300 π.Χ. απήγαγε από το ναό της αρχέγονης Αφροδίτης της Λέσβου δύο ομάδες Χετταίων στρατιωτών, που είχαν προσκολληθεί ως ιερείς, ενώ ήταν τεχνίτες πορφυροβαφείς, που παρασκεύαζαν το πορφυρό χρώμα των ρούχων των βασιλιάδων από πορφύρα, το όστρακο που συναντούμε στον Κόλπο Καλλονής σε τρία είδη με την κοινή ονομασία «η κοχύλα».
      
ΚΥΡΙΑΖΗΣ ~ ΦΩΤ. 35: Πορφύρες κοχύλες Murex brandaris.
Φωτ. 35: Πορφύρες κοχύλες Murex brandaris
           

clip_image017
Φωτ. 36: Murex trunculus


clip_image019
Φωτ. 37: Purpura Haemastoma

Η Αφροδίτη αναδύθηκε από όστρακο, όπως δηλώνει αττικό αγγείο του 400 π.Χ. του Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών.

clip_image021 
Φωτ. 39: Πήλινο πλαστικό αττικό αγγείο με αναδυόμενη από κοχύλι Αφροδίτη (400 π.Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών)

Ο καθηγητής Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ Itamar Singer έγραψε ότι με την πρώτη χεττιτική επιγραφή ο ασθενής Χετταίος Αυτοκράτορας Mursili Β΄ «συμβουλεύεται τη θεότητα της ΠΟΛΕΩΣ Λέσβου (URU Lazpa). Η αναφορά δείχνει ότι η Λέσβος, το μόνο νησί του Ανατολικού Αιγαίου που μνημονεύεται ρητά στις Χεττιτικές επιγραφές, ήταν κατοικία κάποιας σημαντικής θεότητας, ίσως μιας πρώιμης υπόστασης της Αφροδίτης».

clip_image023
Φωτ. 40: Αττική ερυθρόμορφη  πελίκη 370-360 π.Χ.

Ο Όμηρος αναφέρει τη βαφή πορφύρας ως «φοίνικι μιήνῃ» («Ἰλιὰς», Δ,141) και, όπως επισημαίνει η Αθηνά Δημοπούλου - Πηλιούνη στο πρόσφατο βιβλίο της «Λεσβίων Πολιτείαι», «η Σαπφώ σε στίχους της φέρεται να μνημόνευε πορφυρά υφάσματα που στάλθηκαν από τη Φώκαια ως δώρα για την Αφροδίτη, μια μορφή αναθήματος προς το ξόανο της θεάς». Η Σαπφώ απευθύνεται στην Αφροδίτη ως εξής, σε μετάφρασή μου: «και τα χειρόμακτρα της κόμης σου // τα πορφυρά κι ακτινοβόλα, // αυτά που ο Μνάσις έστειλε απ’ τη Φώκαια, // δώρα πολύτιμα, μαντήλια της κεφαλής σου» (Σαπφοῦς Μελῶν Ε΄, 5).
                      
clip_image025
Φωτ. 41: Η γέννηση της Αφροδίτης, του Sandro Botticelli (1548)

Ο παράδεισος του Κόλπου Καλλονής, ο αβαθής, σχεδόν κλειστός, προστατευμένος ιδανικά μοναδικός υγροβιότοπος σε πλήθος και είδος πτηνών, με τους δώδεκα ποταμούς από τα τρία υψηλότερα βουνά Λεπέτυμνο, Όλυμπο και Όρδυμνο, έχει όλες τις προϋποθέσεις για να αναπτυχθούν τα είδη οστράκων που μελέτησε ο Αριστοτέλης στον Κόλπο Καλλονής και να εξασφαλισθούν οι συνθήκες πορφυροβαφής, που απαιτούσαν άφθονες πορφύρες, αλατόνερο, αλκαλοδιαλύματα, αμμωνία των ανθρώπινων ούρων και άσβεστο.
     Υποθέτω πως το εμπόριο πορφυροβαφής της Λέσβου με τη γειτονική Ανατολή ξεκίνησε το 1300 π.Χ. από το ναό της αρχέγονης Αφροδίτης του Κόλπου Καλλονής, ο οποίος δεν μπορεί παρά να σχετίζεται με το χρυσό ναό της Αφροδίτης - Καλλονής της Πύρρας.
  Αριστείδης Κυριαζής

Τετάρτη 6 Ιανουαρίου 2016

ΚΥΡΙΑΖΗ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ «ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ ΚΑΛΛΟΝΗΣ» (1ο και 2ο)

ΟΜΙΛΙΑ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ ΚΥΡΙΑΖΗ (1ο και 2ο)
     

Από το συμπατριώτη μας καθηγητή φυσικό και ερευνητή συγγραφέα Αριστείδη Κυριαζή λάβαμε και αναδημοσιεύουμε τα παρακάτω ιστορικά στοιχεία για την περιοχή του Κόλπου Καλλονής Λέσβου, τα οποία παρουσίασε σε εκδήλωση Λεσβίων στις 6/12/2015 στην Αθήνα και δημοσιεύονται σε τέσσερις συνέχειες στην εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» Λέσβου, στη στήλη ΑΠΟΨΕΙΣ / ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ (http://www.emprosnet.gr/blogs/hronografima/79481-istoriki-periigisi-ston-kolpo-kallonis-1o,http://www.emprosnet.gr/blogs/hronografima/79788-istoriki-periigisi-ston-kolpo-kallonis-meros-2o). Δημοσιεύουμε τώρα το πρώτο και δεύτερο μέρος. Σύντομα θα προσθέσουμε το τρίτο και τέταρτο. Τέλος, συγχαίρουμε τον εκλεκτό Λέσβιο λόγιο για την εξαιρετική ερευνητική εργασία και τον ευχαριστούμε που μας στέλνει συχνά κείμενά του και πλούσιο φωτογραφικό υλικό.     



Λέσβος και Μυτιληναίων Αιγιαλός

                        Ιστορική περιήγηση στον Κόλπο Καλλονής (1ο)

                                                                                            Δεκαπενθήμερες επισημάνσεις

     Στις 6-12-2015 πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα μία ενδιαφέρουσα εκδήλωση, που διοργάνωσαν η ΟΛΣΑ και οι σύλλογοι Καλλονιατών και Αγίας Παρασκευής Λέσβου, με θέμα «Βιοποικιλότητα και άνθρωποι, ο παράδεισος του υδροβιότοπου Κόλπου Καλλονής». Από την εκδήλωση αυτή παραθέτω σε συνέχειες την ομότιτλη ομιλία μου:

Φ.1: Μπρούτζινο νόμισμα Πύρρας 4ου αι. π.Χ.

        1.- Μάκαρα: Το 1826 π.Χ., ο καταγόμενος από την Αίγυπτο γιος του Ήλιου, ο Μάκαρ, λόγω της συμμετοχής του στο φόνο ενός αδελφού του, κατέφυγε από τη Ρόδο στη Λέσβο με τους γιους του Έρεσο, Κερδόλαο και λοιπούς και με τις κόρες του Ίσσα, Άντισσα, Αρίσβη, Μήθυμνα, Μιτυλήνη και Μεγακλώ, βρίσκοντας το νησί έρημο, ακατοίκητο και ονομαζόμενο Λασία από τα δάση του. Σε απόσπασμα ποιήματος που αποδίδεται στον Αλκαίο αναφέρεται ότι: «η δολοπλόκος Κύπρις Αφροδίτη ήλθε σανδαλοφορούσα στη Λέσβο, στου Μάκαρα το νησί» ("Μάκαρος ἔπελθε νᾶσον", Ὀξύρρυγχος 2378). Σήμερα η δυτική παραλία, από την είσοδο του Κόλπου Καλλονής με τα υπάρχοντα λείψανα Μυκηναϊκών τάφων, ονομάζεται Μάκαρα.

Φ.2: Τα Μάκαρα στη δυτική παραλία του Κόλπου Καλλονής.

        2.- Αποθήκα: Τέσσερα χιλιόμετρα βόρεια από τα Μάκαρα, στη δυτική ακτή του Κόλπου, συναντούμε την Αποθήκα με τον καλόχτιστο ροδότοιχο λεσβίας δομής και τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας στυπτηρίας της ρωμαϊκής εποχής.

Φ.3: Καλόχτιστος ροδότοιχος Αποθήκας Λέσβου.

clip_image008
Φ.4: Στυπτηρίας εργαστήριο στην Αποθήκα Λέσβου.

        3.- Ίσσα: Δέκα χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Αποθήκας, δεσπόζει σε 1,5 χιλιόμετρο από την ακτή το Παλαιόκαστρο της Ίσσας με το βραχώδες ομοίωμα ανθρώπινου προσώπου, που είναι διερευνήσιμο αν είναι φυσικό ή τεχνητό.

Φ.5: Φυσικό ή τεχνητό βραχώδες ομοίωμα ανθρώπινου προσώπου στο Παλαιόκαστρο της Ίσσας.


        Δυτικά και παράλληλα στα εικονιζόμενα στη διπλανή φωτογραφία βράχια του Παλαιόκαστρου συναντούμε τη νότια πύλη με τα εννέα σκαλοπάτια της, που οδηγεί στα θεμέλια των εννέα δωματίων του ανακτόρου της Ίσσας, τα οποία σχεδίασε το 1890 ο Γερμανός αρχαιολόγος Robert Koldewey και ο αρχαιολόγος Δημήτρης Κοντής θεώρησε σύγχρονα των ανακτόρων της Θερμής και της Αρίσβης.

Φ.12: Τα θεμέλια του παλατιού των εννέα δωματίων στο Παλαιόκαστρο της Ίσσας.

Φ.6: Η Ερατώ στο ένατο λαξευμένο σκαλοπάτι της Πύλης του Παλαιόκαστρου της Ίσσας.

Φ.11: Στο τέλος του χωματόδρομου, δεξιά η λευκή αποθήκη, αριστερά τα βράχια του Παλαιόκαστρου 
και πάνω η κορυφή Καρύδι της Ίσσας.

        Τη Νύμφη Ίσσα, την κόρη του Μάκαρα, ερωτεύθηκε ο Φοίβος, ο θεός του φωτός και του ήλιου, ο Απόλλων, που την ξεπλάνεψε έχοντας πάρει μορφή αγρότη με γερακίσια φτερά και ρίχνοντας πάνω του ως ποιμένας ράχη λιονταριού, όπως ιστορεί ο Λατίνος Οβίδιος τον 1ο π.Χ. αιώνα. Την Ίσσα ερωτεύθηκε και ο φτερωτός απεσταλμένος του Δία, ο νεκροπομπός θεός Ερμής, και μαζί της απέκτησε τον σπουδαίο μάντη Πρύλι. Όπως έγραψε τον 4ο π.Χ. αιώνα ο Λυκόφρων ο Χαλκιδεύς, όταν ο Αγαμέμνων επισκέφθηκε την Ίσσα για να πάρει χρησμό, ο Πρύλις μάντεψε ότι η Τροία θα πέσει τότε και μόνον τότε, εφόσον οι Αχαιοί κατασκευάσουν τον Δούρειο Ίππο.

Φ.7: Ο μάντης Πρύλις της Ίσσας Λέσβου.

         4.- Πόλις Λέσβος: Το 1349 π.Χ. ήλθε με Πελασγούς αποίκους από τη Θεσσαλία ο Λέσβος, γιος του Λαπίθου και εγγονός του Αιόλου, και παντρεύτηκε την Μήθυμνα. Το 1300 π.Χ. σε δύο πινακίδες σφηνοειδούς γραφής των Χετταίων καταγράφεται η νήσος και η πόλις Lazpa, ονομασία που αναγνωρίσθηκε διεθνώς ως η νεότερη ετυμολόγηση της Λέσβου.

Φ.8: Πήλινη πινακίδα των Χετταίων με σφηνοειδή γραφή.
 
        H πόλις Λέσβος αναφέρεται τον 2ο μ.Χ. αιώνα από τον Αίλιο Ηρωδιανό. Αργότερα από τους Ησύχιο Αλεξανδρινό, Στέφανο Βυζάντιο, Ευστάθιο Κατάφλωρο και Δημήτριο Τρικλίνιο και σε χάρτες, όπως του Vincenzo Coronelli το 1696, με τη νήσο Mitilene και στο κέντρο της την πόλη Lesbo, δίπλα στο Castel Caloni. Το 1782, ο Γάλλος Choiseul Gouffier γράφει: «Αν είχε ποτέ υπάρξει αυτή η πόλη, είναι πιθανόν ότι θα ήταν κτισμένη στο κέντρο του νησιού, από τον φόβο των πειρατών, κατά τη συνήθεια των πρώτων κατοίκων της Ελλάδας. Όταν έπαψε αυτός ο φόβος, οι τελευταίοι έχτισαν στην άκρη της θάλασσας καινούριες πόλεις, η ευτυχέστερη κατάσταση των οποίων προκάλεσε την εγκατάλειψη της πόλης Λέσβου».

Φ.9: Η Λάζπα (Λέσβος) σε Χεττιτικές ονομασίες (Πάπυρος Λαρούς - Μπριτάννικα).

        Σύμφωνα με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου του Τορόντο Hugh Mason: «Ο Όμηρος υμνεί την Λέσβο όπως αυτή αναφέρεται και στα Χεττιτικά κείμενα, ως "καλοκτισμένη" (ἐϋκτιμένη), όπως περιγράφουμε μία πόλη και ως κράτος ή "ἕδρα" (=ἕδος -- Ὁμήρου «Ἰλιὰς», ραψ. Ω, στίχ. 544: «…ὅσσον Λέσβος ἄνω Μάκαρος ἕδος ἐντὸς ἐέργει…») ενός βασιλιά, του Μάκαρα. Αν και οι θέσεις στο νησί της εποχής του Χαλκού δεν έχουν διερευνηθεί επαρκώς, θα πρέπει να αναζητήσουμε έναν τόπο κατάλληλο για την ύπαρξη ενός ανατολικού τύπου περιφρουρούμενου παλατιού-ακροπόλεως».  

Φ.10: Η πόλις Lesbo του I. Laurenbergio (1590-1658).

        Υποθέτω ότι μία πιθανή θέση για την πόλη Lazpa μπορεί να θεωρηθεί το βουνό της κατά τον Διόδωρο Σικελιώτη πρώτης πρωτεύουσας της Λέσβου, της "περιρρύτου" κατά τον Λυκόφρονα πόλεως Ίσσας με το μη ελληνικό όνομα, το οποίο σημαίνει οχυρό κοντά σε νερά. Η Lazpa παραπέμπει σε δύο άλλες ονομασίες της Λέσβου, στην ομόηχη "Λασία" και στην "Ἱμερτὴ" (επιθυμητή), όπως επιθυμητή στους Απόλλωνα και Ερμή είναι η Ίσσα και επίσης επιθυμητή σημαίνει στα Χεττιτικά η ρίζα lazzi-!
                                                                                                            Αριστείδης Κυριαζής

ßß 

Λέσβος και Μυτιληναίων Αιγιαλός
                                               
Ιστορική περιήγηση στον Κόλπο Καλλονής (2ο)
                                                                                                                                                                       
Δεκαπενθήμερες επισημάνσεις
               
 Συνεχίζω με το δεύτερο μέρος της ομότιτλης ομιλίας μου:
        5.- Μπεκήρ Αγάδες: Βόρεια της Ίσσας, διακόσια μέτρα δυτικά από το γεφύρι της Ποταμιάς, στέκει ερειπωμένο το αρχοντικό των Μπεκήρ Αγάδων, των εξισλαμισμένων ντόπιων χριστιανών που διοίκησαν τον 19ο αιώνα από τα Δάφια με τον Ναζίρη Μπεκήρ Αγά όλο το νησί. Για τα καλοκαίρια οι Μπεκήρηδες είχαν και εξοχικό στην Καλή Λαγκάδα, δίπλα στην Κρυφή Παναγιά.
 
Φ.13: Το αρχοντικό του Μπεκήρ Αγά στην Ποταμιά της Καλής Λαγκάδας.
                                                                                  
Φ.14: Η Κρυφή Παναγιά στην Καλή Λαγκάδα.

        6.- Δαφνία Αρτέμιδα: Στα Δάφια, δίπλα από την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής βρίσκονται τα θεμέλια του Τζαμιού που κατεδαφίστηκε το 1935 και κάτω από αυτά τα θεμέλια του αρχαίου ναού της Δαφνίας Αρτέμιδος, από την οποία ονομάστηκαν τα Δάφια. Η Δαφνία Άρτεμις, σύμφωνα με μια επιγραφή των προπυλαίων του Τζαμιού, ονομάσθηκε «ξύμβουλος», επειδή μάντευε τα μελλούμενα.
 
Φ.15: Η Αγία Παρασκευή των Δαφίων δίπλα από τα θεμέλια της Δαφνίας Αρτέμιδος.


     
Φ.16: Τρίτο θωράκιο, στο νότιο εσωτερικό τοίχο αυλής του Δ. Γεωργαντά.      

        7.- Η Μονή του Λειμώνα: Βορειοδυτικά από τα Δάφια, ο Άγιος Ιγνάτιος ο Αγαλλιανός έκτισε το 1523, εξήντα ένα χρόνια μετά την κατάληψη της Λέσβου από τους Οθωμανούς, το γυναικείο Μοναστήρι της Μυρσινιώτισσας και το 1526 το ανδρικό του Λειμώνα στα ερείπια των εκκλησιών της Παναγίας και του Ταξιάρχη Μιχαήλ.

     
Φ.17: Άγιος Ιγνάτιος Αγαλλιανός, ιδρυτής Μονής Μυρσινιώτισσας και Μονής Λειμώνος.

        Εκεί λειτούργησαν, με πρώτο Σχολάρχη τον Ηγούμενο και μετέπειτα Μητροπολίτη Μηθύμνης Ιγνάτιο, η πρώτη σχολή θηλέων σε όλη την Οθωμανική Αυτοκρατορία και η πρώτη σχολή αρρένων στη Λέσβο, η Λειμωνιάς. Ο Ζακυνθινός καλόγερος και δάσκαλος του Γένους Παχώμιος Ρουσάνος υποχρεώθηκε από τον Άγιο "δολίως καὶ δαιμονίως", όπως έγραψε σε μια οργισμένη επιστολή του, να διδάξει το 1545 στην Λειμωνιάδα σε παιδιά, παρά το ότι θεωρούσε ότι είναι "ἄκοσμον τῷ μοναχῷ μανθάνειν κοσμικὰ παιδία".

Φ. 18: Μονή Λειμώνος

        8.- Καραβούλια: Στο βόρειο μυχό του Κόλπου, δύο χιλιόμετρα δυτικά της Σκάλας Καλλονής, κάτω από το παλιό εξωκκλήσι του Αγίου Γεωργίου διακρίνονται τα θεμέλια της Μονής Παρασιγίου του 14ου αιώνα, για την οποία σε Συναξάριο της Κωνσταντινούπολης του 10ου αιώνα αναφέρεται το θαύμα του Αγίου Γεωργίου με τη σωτήρια διακτίνιση, την αστραπιαία μεταφορά του Λέσβιου χριστιανού νεανίσκου από την Κρήτη στη Λέσβο.

Φ.19: Άγιος Γεώργιος Παρασιγίου στο Δέλτα των ποταμών.

        Σε εικόνες εκκλησιών της Λέσβου διακρίνεται ο νεανίσκος να κρατά την κανάτα, που επίσης διακτινίστηκε, με την οποία κερνούσε κρασί στους Σαρακηνούς απαγωγείς του στην Κρήτη.

  
Φ.20: Άγιος Γεώργιος της Μονής Παρασιγίου με τον Νεανίσκο.
          
        Δύο χιλιόμετρα βόρεια από τα Καραβούλια, νοτιοανατολικά από το Μετόχι των Αγίων Αναργύρων της Μονής Λειμώνα, πρέπει να υπήρχε νεκρομαντείο κάτω από την περιοχή «Ρέσσες», τις αναιρέσεις των νεκρών, στη θέση Μάρμαρο, όπου τα νερά από τις Λίμνες σμίγουν με τον Αλευροπόταμο και τον Καθάριο, που πηγάζουν από την Ερμοπύλη και στη συνέχεια τα δυο ποτάμια στον Αχερώνα της Αχερώνης χύνονται.

Φ.21: Λίμνες, Ρέσσες, Καθάριος, Αλευροπόταμος, Αχερώνας, Μάρμαρο. Χάρτης Χρήστου Τραγέλλη.

        Οι μοναδικές διασωζόμενες στη Λέσβο φυσικές Λίμνες δεν είναι άλλες από τις Αχερούσιες.

Φ.22: Λίμνες Καλλονής.

        Στα Καραβούλια, ερεύνησαν το 345-343 π.Χ. τον βιότοπο του Κόλπου ο Σταγειρίτης Αριστοτέλης και ο Ερέσιος Θεόφραστος, χαρακτηριζόμενοι αντίστοιχα θεμελιωτές της Βιολογίας και της Βοτανικής. Επιβάλλεται να ιδρυθούν από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου αντίστοιχα Κέντρα Ερευνών, για τη συνέχιση των μελετών του πλούσιου βιότοπου που πραγματοποίησαν οι δύο φιλόσοφοι, οι οποίοι ασφαλώς δεν θα περίμεναν ότι θα περνούσαν 2.360 χρόνια από τότε μέχρι σήμερα, χωρίς να έχει οργανωθεί τουλάχιστον ένα εκπαιδευτικό εργαστήριο στον τόπο που εκείνοι ερεύνησαν. Στη Σκάλα Καλλονής στήθηκε πέρυσι από τον ομώνυμο σύλλογο η εικονιζόμενη προτομή του Αριστοτέλη, που φωτογράφησε η Ερατώ.

Φ.23: Αριστοτέλης, Σκάλα Καλλονής.

        9.- Αρίσβη και Παλαιόκαστρο Καλλονής: Δίπλα στο χωριό Αρίσβη δεσπόζει η Αρίσβη του 8ου π.Χ. αιώνα, με τον «μύθο του αμύθητου θησαυρού», που αποκαλύπτεται σε χάσμα των τειχών κάθε Πάσχα, αλλά μόνο για όσο χρόνο ψάλλει ο ιερέας το «Χριστός Ανέστη». Στους πρόποδές της ήταν η πόλις Καλλονή, το Κάστρο της οποίας αναφέρει το 1334 ο Βασιλεύς του Βυζαντίου Ιωάννης Καντακουζηνός και την οποία ο Βυζαντινός ιστορικός Λαόνικος Χαλκοκονδύλης χαρακτηρίζει "πόλιν τῆς Λέσβου εὐδαίμονα" όταν το 1450 την κατέστρεψε εκ θεμελίων ο ναύαρχος του Οθωμανικού στόλου Βούλγαρος εξωμότης Σουλεϊμάν Μπαλτάογλου.

Φ.24: Τείχη αρχαίας Αρίσβης.

        10.- Γέρνα: Βορειοανατολικά της Αρίσβης υπάρχουν τα θεμέλια της Γέρνας, που αναφέρει το 1620 ο Μητροπολίτης Μηθύμνης Γαβριήλ Σουμαρούπα. Οι κάτοικοί της, μαζί με εκείνους των χωριών Αγόρατου και Αγίου Δημητρίου, έκτισαν το 1644 την Αγία Παρασκευή.

Φ.25: Σχολείο Αγίας Παρασκευής Λέσβου.

        Παλαιότερα το 1591 η Γέρνα, κατά τον Σταύρο Καρυδώνη, βρισκόταν ανατολικά του Τσικνιά, δύο χιλιόμετρα από τις εκβολές, κοντά στην πόλη Γέρην του ομώνυμου ήρωα της Λέσβου, του γιου του Ποσειδώνα, στην περιοχή όπου υπάρχει σήμερα το εξωκκλήσι του «Χριστού τ' Αρακλή», που δηλώνει την έντονη λατρεία των Λεσβίων στον μυθικό Ηρακλή.

 
             Φ.26: Εκβολές ποταμού Τσικνιά.                                                      Φ.27: Η Αγία Τράπεζα στον «Χριστό τ’ Αρακλή».

        Συνεχίζεται στις επόμενες επισημάνσεις (3ο και 4ο μέρος).
                                                                                                Αριστείδης Κυριαζής