ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΓΙΑ ΓΕΝΙΑ ~ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΟΙΜΟΙΩΔΕΙΣ ΦΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ…

 

Να έχεις την ευχή μου, παιδί μου,

κι απ’ τα είκοσι τα νύχια μου!

ΓΕΝΟΣ - ΓΕΝΙΑ - ΣΟΪ - ΦΑΡΑ - ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ - ΣΠΙΤΙ

-Αν δεν παινέψεις το σπίτι σου, θα πέσει και θα σε πλακώσει.

-Απ’ αγκάθι βγαίνει ρόδο κι από ρόδο βγαίνει αγκάθι.

-Ας είναι πολύ το γένος μου, κι ας με μισεί ο κόσμος.

-Είδε ο γύφτος τη γενιά του κι αναγάλλιασε η καρδιά του.

-Είναι κακιά φάρα.

-Είναι ο συμπέθερος γενιά, όσο το αυγό προσφάι (δηλ. καθόλου).

-Είναι σοϊλής (από τρανό σόι).

-Η αρρώστια κι η αρχοντιά φαίνονται από μακριά.

-Η ομόνοια χτίζει σπίτι κι η διχόνοια το χαλάει.

-Η ρίζα θρέφει την κορφή κι η ρίζα την ξηραίνει,

  κι ας βρίσκεται στη γη χωστή και καταφρονεμένη (έμμετρη παροιμία Λέσβου).

-Κατά το πουλί η φωλιά του και κατά τον άνθρωπο το σπίτι του.

-Λάθος σας επαινέσανε το ιδικό σας σπίτι

  και σήκωσες τόσο ψηλά τη μακριά σου μύτη (έμμετρο δίστιχο Λέσβου).

-Μη μου πολυψηλώνεσαι, γιατί ψηλός δεν είσαι,

  και το χωριό σου είναι κοντά, και ξέρω τίνος είσαι (έμμετρη παροιμία).

-Να μην πολυπαινεύεσαι, και ξέρω τη γενιά σου,

  πόσες χιλιάδες κόνιδες έχ’ η βρακοθηλιά σου (έμμετρη παροιμία Λέσβου).

-Όλοι οι σκύλοι μια γενιά.

-Ο που τιμά το σπίτι του, τιμά τη γειτονιά του,

  τονε τιμά κι η γειτονιά και χαίρεται η καρδιά του (έμμετρη παροιμία).

-Πάρε σκυλί από μαντρί, γυναίκα από σόι.

-Σαν σε τιμά το σπίτι σου, τιμά σε η γειτονιά σου,

  σαν σε τιμά η γειτονιά, τιμά σε ο κόσμος όλος (έμμετρη παροιμία).   

-Σόι πάει το βασίλειο (οικογενειακά ελαττώματα ή προτερήματα).

-Το σόι σώζεται.

                 

ΜΑΝΑ

-Απ’ όλα τα μυρωδικά κάλλιο μυρίζει η μάνα.

-Δες μάνα και πάρε κόρη.

-Η μάνα πονάει στην καρδιά κι η πεθερά στη φτέρνα.

-Καίγονται τα βουνά, καίγονται και τα φίδια; (μάνα, που γέννησε φίδι και το πέταξε στο βουνό, αγωνιά για το παιδί της σαν βλέπει φωτιά στο βουνό – αφήγηση Παλαιοχωρίου Λέσβου)

-Μάνα είναι μόνο μία!

-Να με κρατάει η μάνα μου, κι ας με κρατεί στ’ αγκάθια.

-Όσα σκεπάζει ο ουρανός, τόσα σκεπάζει η μάνα.

-Ποιο δάχτυλο θα κόψεις και δε θα πονέσει; (Η μάνα αγαπά όλα τα παιδιά το ίδιο)

ΠΑΤΕΡΑΣ

-Άκουε τον πατέρα σου κι ορμήνευε το γιο σου.

-Είναι σοφό το παιδί που κατανόησε τον πατέρα του (από αρχαία γνώμη).

ΑΔΕΛΦΙΑ

-Αδέλφια ενωμένα, σπίτια ευτυχισμένα.

-Αδέλφια χωρίς αγάπη, δέντρα χωρίς φύλλα.

-Αδελφός τ’ αδελφού βοήθεια.

-Δυο αδέλφια μάλωναν και δυο τρελοί χαιρόντουσαν.

-Η αδελφή τον αδελφό τον έχει εικόνα και σταυρό.

-Η αδελφή τον αδελφό χρυσό σταυρό τον έχει.

-Κρεμάστε τον αδερφό μου, γιατί εγώ ζαλίζομαι!

-Στην ένωση είναι δύναμη και στο γκρεμό λαχτάρα (αρμονική αδελφική σχέση).

-Τ’ αδέρφια όταν σμίγουνε, τριαντάφυλλα ανθισμένα.

-Τ’ αδέρφια σχίζουν τα βουνά και δέντρα ξεριζώνουν (στίχος δημοτικού τραγουδιού).

-Τον αδερφό σου αγάπαγε κι όχι το μερτικό του.

ΠΑΙΔΙΑ

-Αδύνατο είναι να γενεί χοίρου μαλλί μετάξι,

  και του χωριάτη το παιδί να ’χει αρχοντιά και τάξη (έμμετρη παροιμία).

-Αν κάμεις και καλά παιδιά, τα πλούτη τι τα θέλεις;

  Αν κάμεις και κακά παιδιά, τα πλούτη τι τα θέλεις; (έμμετρη παροιμία)

-Αν κάμεις τα καλά παιδιά, και τι το θες το έχει;

  Κι αν κάμεις τα κακά παιδιά, και τι το θες το έχει; (παραλλαγή της παραπάνω)

-Άπλωνε τα πόδια σου όσο φτάνει το πάπλωμά σου,

  κι αν περισσέψει πάπλωμα, κράτα για τα παιδιά σου (έμμετρη παροιμία).

-Έχεις παιδιά, να τα χαίρεσαι. Δεν έχεις, να χαίρεσαι.

-Η αλεπού και το παιδί της ένα τομάρι έχουνε.

-Η μάνα σ’ ήταν σκόρδου τσ’ η τσύρ’ς ήταν κρουμμύδ’
 τσι συ απού ποιον ιπήρις τσι γίν’τσις καραφύλλ’ (=γαρύφαλλο, παροιμία Παλαιοχωρίου Λέσβου).

-Θυμήσου τα δικά σου και συγχώρα τα παιδιά σου.

-Κάθε παιδί με το τυχερό του, κανένα δεν χάνεται.

-Κάνε παιδιά, να δεις καλό.

-Κακοῦ κόρακος κακὸν ὠὸν (αρχαιοελληνική παροιμία).

-Ο πατέρας εχάρτζεν το παιδίν ατ’ έναν αμπελώναν και το παιδίν εγούεψεν ας σον κύρ’ν ατ’ έναν βοτρύδ’ (Ποντιακή παροιμία για αχάριστο παιδί: Ο πατέρας χάρισε στο παιδί του ένα αμπέλι και το παιδί τσιγκουνεύτηκε στον πατέρα του ένα τσαμπί). 

-Παιδιά, παιδέματα.

-Πολλά παιδιά, πολλές έγνοιες.

-Τα παιδιά είναι ο καθρέφτης των γονιών.

-Το δικό μου το παιδί είναι όμορφο πολύ.

-Το μήλο κάτω απ’ τη μηλιά θα πέσει.

-Το παιδί ακόμα δε γεννήθηκε κι η σκούφια του αγοράστηκε (βιασύνη, υπερβολική φροντίδα).

ΓΟΝΕΙΣ

-Ἁμαρτίαι γονέων παιδεύουσι τέκνα (ευαγγελική ρήση).

-Αν τους γονείς σου δεν τιμάς, ποιος θα τιμήσει εσένα;

-Από κει που πήδηξε η κατσίκα θα πηδήξει και το κατσικάκι.

-Μην κλωτσάς τα γονικά σου, θα το βρεις απ’ τα παιδιά σου.

-Ο γονιός δέκα παιδιά τα τρέφει. Δέκα παιδιά έναν γονιό δεν μπορούν να τον θρέψουν.
-Όποιος δεν ακούει το γονιό σκληρά το μετανιώνει.

-Όποιος είναι καλός γιος για τους γονείς του, θα’ ναι και καλός σύζυγος για τη γυναίκα του.

-Όποιος πικραίνει τους γονείς, παραγωνιά καθίζει.

-Ό,τι κάνεις των γονιών σου, είναι όφελος δικό σου.

ΕΥΧΗ ΓΟΝΕΩΝ

-Ευχή γονιού αγόραζε και στο βουνό περπάτει,

 και τα βουνά να καίγονται, εσύ να μη φοβάσαι (έμμετρη παροιμία). 

-Ευχή γονέων έπαρε και στα βουνά περπάτει.

-Η ευχή γονέων χτίζει παλάτια.

-Να έχεις την ευχή μου, παιδί μου, κι απ’ τα είκοσι τα νύχια μου! (Παλαιοχωρίου Λέσβου)

-Οι ευχές γονέων χτίζουν τα θεμέλια του οίκου.

ΠΑΠΠΟΥΣ - ΓΙΑΓΙΑ

-Έλα, παππούλη μου, να σου δείξω τ’ αμπελοχώραφά σου (επίδειξη γνώσεων).

-Του παιδιού μου το παιδί δυο φορές είναι παιδί μου.

    

ΣΥΖΥΓΟΙ                                                                                                                                 

-Έσμιξε ο ανάλατος με την αναλατίνα κι εκάμανε δύο παιδιά, ανάλατα κι εκείνα.

-Ζαβός ζαβή παντρεύτηκε, ζαβά παιδιά θα κάνουν.

-Ζωή κι αγάπη οι δυο μαζί, πεντάμορφο ζευγάρι.

-Κάλλιο κόρη πεθαμένη, παρά κακοπαντρεμένη.

-Κάλλιο λάχανα μ’ αγάπη, παρά πέρδικες με γκρίνια.

-Στο μπόι σου βρίσκεις, στη γνώμη σου δεν βρίσκεις.

-Τ’ αλεύρι δυο μυλόπετρες αλέθουν και το βγάνουν,

  δυο χέρια οπού μοιάζουνε καλή δουλειά θα κάνουν (έμμετρη παροιμία).   

-Τον άντρα μου θωρούνε και μένανε τιμούνε.

-Φρόνιμη γυναίκα, υπέροχη ζωή.

ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ

-Δε με πονούσι οι μαχαιριές, οπού έχω από τ’ς εχθρούς μου,

 ως με πονούσι οι τσεκουριές, οπού έχω από τ’ς εδικούς μου (έμμετρη παροιμία).

-Κατά μάνα κατά κύρη, κατά γιο και θυγατέρα (συγγενικές ομοιότητες).

-Κατά το μαστρο-Γιάννη και τα κοπέλια του.

-Με τους δικούς σου (τους συγγενείς σου) φάε, πιες κι αλισβερίσι μην κάνεις.

ΣΥΓΓΕΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ

-Καταριέμαι το παιδί μου, μα αν πεις «αμήν» (=μακάρι να πιάσει η κατάρα σου), σε πνίγω!

-Κι η γύφτισσα το γυφτάκι ασπρουδέλι το φωνάζει.

-Μήτε τ’ αντρόγυνα χολή, μήτε τ’ αδέλφια μάχη.

-Να ’χαν τ’ αντρόγυνα χολή, τ’ αδέρφια να ’χαν μάχη,

  ο κόσμος θα εχάλαγε και θα γινόταν στάχτη (έμμετρη παροιμία).

-Ο αδερφός μου κι εγώ ενάντια στον ξάδερφό μου κι οι τρεις μαζί ενάντια στον ξένο (συγγενική αλληλεγγύη).

-Στην ένωση είναι δύναμη και στο γκρεμό λαχτάρα.

-Το αίμα νερό δε γίνεται, και αν γενεί, δεν πίνεται (δύναμη συγγενικής σχέσης αίματος).

-Χτίζει σπίτια η ομόνοια κι η διχόνοια τα γκρεμίζει.

                          

ΚΑΤΑΡΕΣ ΚΑΙ ΥΒΡΕΙΣ

-Ανάθεμα που σ’ έκανε και που σ’ εγέννα (κατάρα).

-Γ . . ώ  τη μάνα σου (ύβρη).

-Θα πάρει ο διάβολος εσένα κι όλη σου τη φάρα! (απειλή)

-Μας πέρασε γενεές δεκατέσσερις (έβρισε όλο το σόι μας, Ματθ. Α΄17).

-Να πάρει ο διάβολος τη φύτρα σου! (ύβρη)

-Να πάρει ο διάβολος τον πατέρα σου και τη μάνα σου! (ύβρη)

*****

 

Με την ευχή πάντα να βασιλεύουν η αγάπη κι η ομόνοια σ’ όλες τις οικογένειες και σ’ όλο τον κόσμο,

   

ΒΟΥΝΑΤΣΟΥ Μ. ΜΥΡΣΙΝΗ