ΛΑΓΟΥΜΙΔΗΣ Β. ΓΕΩΡΓΙΟΣ_ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΒΡΑΣΙΔΑ ΛΑΓΟΥΜΙΔΗ

  

Παρουσίαση βιβλίου

Γεώργιος Βρασίδα Λαγουμίδης

«Το στρατιωτικό ημερολόγιο του δεκανέα Βρασίδα Λαγουμίδη

από το Μακεδονικό Μέτωπο 1916-1918»

εκδόσεις Αιολίδα, Μυτιλήνη 2024, σελίδες 103, ISBN 978-960-9653-51-0

Αποδελτίωση από τον αείμνηστο ερευνητή Αριστείδη Κυριαζή

Επιμέλεια έκδοσης: Γεώργιος Βρ. Λαγουμίδης

Εξώφυλλο βιβλίου

 Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

 Γεώργιος Λαγουμίδης του Βρασίδα και της Αγάπης, το γένος Χαριλάου Βουλαλά. Γεννήθηκε το 1935 στο Πλωμάρι από αστική οικογένεια κτηματιών και εμπόρων ελαιολάδου και σαπουνιού. Μετά την αποφοίτησή του από το εξατάξιο Γυμνάσιο Πλωμαρίου, έκανε εγγραφή στην Πάντειο Σχολή Πολιτικών Επιστημών, αλλά διέκοψε τις σπουδές στο πρώτο έτος και ασχολήθηκε με την οικογενειακή επιχείρηση. Είναι παντρεμένος με τη Μαρία Μαϊδώνη κι έχουν μία κόρη που ζει στην Αθήνα κι ένα γιο που διαμένει με την οικογένειά του στην Αγγλία.

Το 2022 δημοσίευσε το πρώτο βιβλίο του, με τίτλο «Η μικρή μας πόλη – Το Πλωμάρι που έζησα και άλλα διηγήματα», που περιέχει κυρίως κείμενα που κατά καιρούς είχαν δημοσιευτεί στο περιοδικό «Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι» του Συνδέσμου Πλωμαριτών. Η επιτυχία του έγινε κίνητρο για να δημοσιεύσει δυο χρόνια μετά το παρόν στρατιωτικό ημερολόγιο του πατέρα του Βρασίδα Λαγουμίδη από το Μακεδονικό Μέτωπο 1915-1918.   

Ο Γιώργος Λαγουμίδης αυτοπαρουσιάζεται με πολλή σεμνότητα στο εσώφυλλο του βιβλίου του. Από την προσωπική μας τηλεφωνική επικοινωνία, σχημάτισα τη γνώμη πως είναι ένας ανοιχτόκαρδος ομιλητικός άνθρωπος με χιούμορ, αξιοθαύμαστη μνήμη και πνευματικά ενδιαφέροντα. Χαρακτηριστική η μεγάλη αγάπη του για το Πλωμάρι και τη λαϊκή παράδοση του τόπου. Μακάρι σύντομα να διαβάσουμε και το τρίτο του βιβλίο, όπου θα δημοσιεύει το λαογραφικό υλικό που είχε συγκεντρώσει ο πατέρας του.

 

Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ 

Στα μακρινά χρόνια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου μας μεταφέρουν τα δύο χειρόγραφα Ημερολόγια του Βρασίδα Γ. Λαγουμίδη, στο Μακεδονικό Μέτωπο. Η Ελλάδα, αρχικά ουδέτερη, μετά την πολιτική διαμάχη του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου με το γερμανόφιλο βασιλιά Κωνσταντίνο, συμμετέχει στον πόλεμο από το Σεπτέμβρη του 1915. Το 43ο Σύνταγμα Πεζικού της Μεραρχίας XV αποτελούνταν από Λέσβιους.

   

ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Εξώφυλλο: Σε μαύρο φόντο, που ταιριάζει με το θέμα, πάνω-πάνω ο τίτλος σε δύο σειρές, με λευκά πεζά γράμματα. Το εξώφυλλο κοσμούν δύο φωτογραφίες των ημερολογίων σε αρμονική διάταξη και η καρτ-ποστάλ της σελ. 4, σταλμένη από το μέτωπο στην Ειρήνη Τσαμουργκέλη το 1917. Κάτω αριστερά το όνομα του αείμνηστου Αριστείδη Κυριαζή, ο οποίος εκπόνησε το δύσκολο έργο της αποδελτίωσης, και από κάτω το ονοματεπώνυμο και το πατρώνυμο του συγγραφέα: Γεώργιος Βρασίδα Λαγουμίδης. Πιο κάτω, στο κέντρο, το λογότυπο των εκδόσεων Αιολίδα, ο τόπος και η χρονολογία έκδοσης: Μυτιλήνη 2024.

Εικονογράφηση: Πλούσια η εικονογράφηση, με φωτογραφίες, σκίτσα, χάρτες και φωτοτυπημένες σελίδες από το χειρόγραφο. Οι εικόνες αποτελούν λειτουργικό στοιχείο του βιβλίου, γιατί συμπληρώνουν και φωτίζουν το κείμενο.   

Οπισθόφυλλο: Με μαύρα γράμματα σε φόντο λευκό και τίτλο όμοιο με του 1ου κεφαλαίου, όσα γράφει στις σελ. 13-14 για το ιστορικό πλαίσιο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1914-1918).

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Βιωματική η γραφή, σε γλώσσα δημοτική με λόγια στοιχεία, ενδεικτικά της εγκύκλιας μόρφωσής του και του πνευματικού κύκλου της Μυτιλήνης. Στα Ημερολόγιά του καταγράφει λεπτομερώς, με χρονολογική σειρά, την καθημερινότητά του. Ύφος απλό και συχνά λυρικό· κυριαρχούν οι περιγραφές, εικόνες από τη φύση και τα χωριά που συναντούν στην αδιάκοπη πορεία τους, τύποι ανθρώπων, σχέσεις και φιλίες μεταξύ των, ατομική και συλλογική συνείδηση και δράση στα στενά πλαίσια της στρατιωτικής ζωής, χαρές και δυσκολίες που αγωνίζονται να ξεπεράσουν.   

 

Ο ΒΡΑΣΙΔΑΣ Γ. ΛΑΓΟΥΜΙΔΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΤΟΥ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ

Άνθρωπος φιλόμουσος, με πλατιά μόρφωση, γαλλομαθής, με ποικίλα πνευματικά ενδιαφέροντα και αγάπη για την ποίηση. Ο Στράτης Μυριβήλης, στην πρώτη τους συνάντηση στο Μακεδονικό Μέτωπο, του ζητά να απαγγείλει το ποίημα «Ο Πραματευτής»* του Γιάννη Γρυπάρη (σελ. 14). Απαγγέλλει από στήθους γαλλικά ποιήματα του Βερλαίν ― το «Τραγούδι του δυστυχισμένου» (σελ. 50) — ποιήματα του Σημηριώτη (σελ. 55), γνωρίζει το Ζαρατούστρα του Νίτσε (σελ. 56) και διαβάζει εφημερίδες της Λέσβου (σελ. 49, 55, 56 κ.α.). Επίσης, γνωρίζει λίγα τουρκικά, αφού έχει γεννηθεί πριν από την απελευθέρωση της Λέσβου από τους Τούρκους το 1912 (σελ. 33).

Ανοιχτόκαρδος καθώς είναι και ανοιχτοχέρης λόγω της καλής οικονομικής του κατάστασης, έχει κερδίσει την εκτίμηση και τη φιλία πολλών συστρατιωτών και αξιωματικών, που συχνά τον καλούν να αρχίσει πρώτος τα πατριωτικά τραγούδια. Λάτρης του τραγουδιού, του καλού φαγητού και του ούζου, καλός μάγειρας και ο ίδιος (σελ. 57, 59, 60, 61, 63 κ.α.). Καπνίζει (σελ. 50), παίζει αμάδες (σελ. 49, 50), επισκέπτεται αξιοθέατα (σελ. 49, 50), απολαμβάνει με όλες του τις αισθήσεις τις μικροχαρές της σκληρής στρατιωτικής ζωής. Ξέρει να αντιμετωπίζει με χιούμορ τις δυσκολίες, να μοιράζεται πράγματα και συναισθήματα με τους άλλους, να κινείται με ευστροφία και καλή διάθεση.          

Είναι φυσιολάτρης (σελ. 33 κ.α.), πνευματώδης, ευγενής και υποστηρικτικός προς τους άλλους Πλωμαρίτες στρατιώτες. Άνθρωπος με υψηλά ιδανικά, που όμως τα εκδηλώνει έμμεσα στις σημειώσεις του. Εξαίρεση αποτελεί η επιστολή με την περιγραφή της μάχης του Σκρα κατά των Βουλγάρων, όπου περίτρανα εκφράζει χαρά, συγκίνηση και υπερηφάνεια για τη νίκη της Μεραρχίας Αρχιπελάγους.      

Ολοκληρωμένη βιογραφία του θα διαβάσετε στο 6ο κεφάλαιο του βιβλίου (σελ. 93-102).      

 

ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Στρατιωτική μικροϊστορία, ζωή και δράση στρατιωτών έξω από τη μάχη. Αδιαμαρτύρητα δέχονται τις κακουχίες, τις κουραστικές πεζοπορίες, τις ψείρες, την έλλειψη ενημέρωσης, τη νοσταλγία για τους οικείους τους και τους κινδύνους από τον εχθρό, διατηρούν όμως την ανθρωπιά τους, τον πατριωτικό ενθουσιασμό, τη νησιώτικη λεβεντιά τους, την αγάπη για τη ζωή.

Εκτός των άλλων θετικών της έκδοσης, τα δύο χειρόγραφα Σημειωματάρια του Βρασίδα Λαγουμίδη είναι πολύτιμη πρωτογενής ιστορική πηγή, με ιδιαίτερο χαρακτηριστικό την περιγραφή της στρατιωτικής ζωής των Αιγαιοπελαγιτών στρατιωτών, δευτεραγωνιστών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Το βιβλίο, εξαίρετο έργο της πλωμαρίτικης πένας ανάμεσα στην πλούσια πνευματική παραγωγή της Λέσβου, δεν πρέπει να λείπει από τη βιβλιοθήκη κανενός συμπατριώτη*.    

 

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟΥ 

Δημοσιεύουμε παρακάτω μια πιο αναλυτική παρουσίαση του βιβλίου, με την περίληψη του συγγραφέα και πληροφορίες για τη δομή και το περιεχόμενο κατά κεφάλαιο, για να σχηματίσετε προσωπική γνώμη. Το βιβλίο, εκτός από την περίληψη και την εισαγωγή, περιλαμβάνει έξι κεφάλαια (βλ. Περιεχόμενα, σελ. 103): 

Περίληψη

Στη σελ. 5, ο συγγραφέας Λαγουμίδης Γεώργιος του Βρασίδα γράφει:

«Το παρόν κείμενο αποτελεί την έκδοση του ημερολογίου που κρατούσε ο πατέρας μου όταν υπηρετούσε στο Μακεδονικό Μέτωπο το χρονικό διάστημα 1915-1918. Το ενδιαφέρον του ημερολογίου έγκειται, πέραν των γεγονότων που περιγράφει, και στο ότι στον ίδιο λόχο υπηρετούσε και ο συμπατριώτης του και φίλος συγγραφέας Στράτης Μυριβήλης αλλά και άλλοι που αργότερα διακρίθηκαν στα γράμματα και στην επιστήμη. Μέσα από τις σελίδες του ημερολογίου, ο δεκανέας Βρασίδας Λαγουμίδης αφήνει να κυλήσει μέρα με τη μέρα η ζωή των στρατιωτών στα χαρακώματα, με τα ελάχιστα εφόδια που τους παρείχε το φτωχό τότε κράτος και τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης τις αντιμετωπίζουν όχι μόνο με στωικότητα, αλλά τις εξορκίζουν τραγουδώντας και στις στάσεις μιας πορείας ξεκουράζονται με ποίηση, ενώ το βράδυ στο αντίσκηνο διαβάζοντας Νίτσε. Πολλά από τα περιστατικά τα αναφέρει και ο Μυριβήλης στις ανταποκρίσεις του που στέλνει από το Μέτωπο. Το σύνολο του ημερολογίου, που αρχίζει στο τέλος του Νοεμβρίου του ’15 και τελειώνει τον Απρίλιο του ’17, περιέχει αρκετές πληροφορίες και για την στρατιωτική τους ζωή αλλά και πολλά ιστορικά στοιχεία της περιοχής του νομού Σερρών, που κατά τη γνώμη μου αξίζει να αποδοθούν με τη μορφή ενός βιβλίου.

Πλωμάρι, 9 Δεκεμβρίου 2023»

 

Εισαγωγή

 

Το μυθιστόρημα «Η ζωή εν τάφω» του Στράτη Μυριβήλη, προσωπικού φίλου και συστρατιώτη του Βρασίδα Γ. Λαγουμίδη, μία χαμένη αντιασφυξιογόνος μάσκα, ένας κάλυκας οβίδας κανονιού που έπεσε κοντά του χωρίς να εκραγεί (φωτ. σελ. 10), δυο πυκνογραμμένα με μολύβι δυσανάγνωστα Σημειωματάρια 10 x 8 και πολλές αναμνήσεις από τις αφηγήσεις του πατέρα του υπήρξαν αιτία της δημιουργίας αυτού του βιβλίου (σελ. 9-11/12 εικόνα). Η βοήθεια του αείμνηστου Αριστείδη Κυριαζή, εξαίρετου ερευνητή, ο οποίος αποκρυπτογράφησε και αποδελτίωσε τα σημειωματάρια, υπήρξε καθοριστική.

Κεφάλαιο 1ο

Η συνάντηση του Στράτη Μυριβήλη με τον Πλωμαρίτη φίλο του Βρασίδα Λαγουμίδη στα χαρακώματα (1915-1917) με το 43ο Σύνταγμα Πεζικού (σελ. 13-25)

 

Το 1ο κεφάλαιο αφιερώνεται στη συνάντηση του Βρασίδα Γ. Λαγουμίδη με τον συμπατριώτη φίλο και συστρατιώτη Στράτη Μυριβήλη. Ο Βρασίδας Γ. Λαγουμίδης και ο Στράτης Μυριβήλης κατετάγησαν στο 43ο Σύνταγμα Πεζικού της Μεραρχίας XV το φθινόπωρο του 1915. Η φιλία και η αλληλοεκτίμηση των δύο συμπατριωτών ήταν μεγάλη.

Ο Στράτης Μυριβήλης από 31 Οκτωβρίου 1915 έως 3 Μαρτίου 1916 έστελνε ανταποκρίσεις από το μέτωπο στην εφημερίδα «Σάλπιγξ» Μυτιλήνης, με τίτλο «Σκηνές από τ’ αντίσκηνα». Σε μία απ’ αυτές αναφέρει τη συνάντησή του με τον Βρασίδα Λαγουμίδη. Το κείμενο αυτό, με υπέρτιτλο «ΣΚΗΝΕΣ ΑΠΟ Τ’ ΑΝΤΙΣΚΗΝΟ» και τίτλο «Θάλαττα! Θάλαττα!» έχει αναδημοσιευτεί το 1962 στο περιοδικό «Φιλολογική Πρωτοχρονιά» και το 2017, από την κ. Κωνσταντίνα Βάκκα-Κυριαζή, στην εφημερίδα «Σκαμιά» (αριθμ. φύλλου 183, Οκτ.-Νοέμβρ.-Δεκ. 2017) (βλ. σελ. 18-20, 21-24 του βιβλίου).

Γράφει ο Μυριβήλης:

«…Ευτυχώς βρήκα μια θαυμάσια συντροφιά, τον Χατζηπαυλή και τον Καμάτσο, τους δυο βοηθούς του σιτιστού μας και σε λιγάκι τον αγαπητό μου Βρασίδα Λαγουμίδη, που μόλις είχε μια βδομάδα που μας ήρθε στο Κλ… από το νοσοκομείο της Μυτιλήνης, συνάμενος και κουνάμενος. Είχε φορτώσει το γυλιό του στα μεταγωγικά και βαστούσε ένα ραβδί, ακριβώς όπως ο Άι Βασίλης ή ο οδοιπόρος του μακαρίτη Σούτσου…»

Αυτή τη συνάντησή τους περιγράφει στο Α΄ Σημειωματάριό του και ο Βρασίδας Λαγουμίδης, την 1η Δεκεμβρίου 1915, στο δάσος της Ρεντίνας νομού Σερρών (βλ. χάρτες σελ. 100):

«…εκεί που ετοιμαζόμουν να φύγω βλέπω σε καμιά 40αριά μέτρα μακρυά τον αγαπητόν Μυριβήλην. Τον φώναξα και μου λέγει να πάμε να καθίσουμε στο δάσος από πλατάνια […] οπότε μου λέγει ο Μυριβήλης να απαγγείλω τον ‟Πραματευτήνˮ του Γρυπάρη…» (σελ. 14-16).  

Άλλες αναφορές για τις συναντήσεις του με τον Μυριβήλη σε καφενείο ή στο στρατώνα έχουμε στο Β΄ Σημειωματάριο, στις 14, 30 και 31 Ιανουαρίου 1916 (σελ. 49, 55), στις 1, 3, 11, 14, 19, 22 Φεβρουαρίου (σελ. 55, 56, 58, 59, 61, 62, 67), στις 2 και 3 Απριλίου 1916 (σελ. 67, 68, 69).

Στις 29 Αυγούστου 1964, η τελευταία συνάντηση των δύο φίλων και συμπολεμιστών στη Θερμή, όπου ανταλλάσσουν αναμνήσεις και ο Μυριβήλης χαρίζει στο Βρασίδα το βιβλίο του «Ο Παλαμάς στη ζωή μου». «Στο Βρασίδα με τη χαρά που τον ξανάδα» η αφιέρωση (βλ. εικόνα σελ. 25). 

 

Στις σελ. 27-30, με τίτλο «Μερικές σελίδες από το χειρόγραφο Ημερολόγιο από το Μακεδονικό Μέτωπο του δεκανέα Βρασίδα Λαγουμίδη», δημοσιεύονται πέντε φωτοτυπίες από το χειρόγραφο.  

 

Κεφάλαιο 2ο

(Α΄ σημειωματάριο)

Πρόχειρη αντιγραφή Ημερολογίου Βρασίδα Γ. Λαγουμίδη

(σελ. 31-47/48 εικόνα)

 

Με τη φροντίδα της κ. Κωνσταντίνας Βάκκα-Κυριαζή, στο 2ο κεφάλαιο δημοσιεύεται το Α΄ Σημειωματάριο, που περιλαμβάνει γεγονότα από 29 Νοεμβρίου έως 5 Δεκεμβρίου 1915 (σελ. 31-40), από 24 Δεκ. έως 31 Δεκ. 1915 (σελ. 40-43) και από 1 έως 12 Ιανουαρίου 1916 (σελ. 43-46). Δεν γνωρίζουμε αν ο ίδιος παραλείπει το διάστημα από 6-23 Δεκ. 1915 (σελ. 40).

Εντύπωση προκαλούν η λεπτομερής περιγραφή της ζωής και των συναισθημάτων του δεκανέα Βρασίδα και των συστρατιωτών του, η αναφορά ονομάτων Πλωμαριτών και άλλων Λέσβιων, οι μαγειρικές ικανότητές του, το χιούμορ και η παντελής έλλειψη μεμψιμοιρίας, η φιλία και η αλληλοβοήθεια, η αγάπη για τα γράμματα και τα μνημεία, ο πόθος για γλέντι και τραγούδι σ’ ανταριασμένους καιρούς. Ο αναγνώστης του βιβλίου έχει την αίσθηση πως αντηχεί το Μακεδονικό Μέτωπο από τα πατριωτικά τραγούδια του καλλίφωνου Βρασίδα και των άλλων νέων της Ελλάδας των αρχών του 20ού αιώνα, πως τραντάζεται η γη της Μακεδονίας από τους χορούς και τη λεβεντιά των στρατευμένων νέων της Λέσβου. Θα ήταν διδακτική η σύγκριση με σημερινούς στρατευμένους Έλληνες, σε καιρό ειρήνης ευτυχώς...  

Το κεφάλαιο κλείνει με ένα αποχαιρετιστήριο σημείωμα του Βρασίδα Λαγουμίδη προς το φίλο και συμπολεμιστή Στράτη Μυριβήλη, με το οποίο απολογείται γιατί έφυγε χωρίς να τον αποχαιρετήσει, για να μεταβεί στο Τσάγιεζι (σημ. Ηρακλείτσα) ως αποθηκάριος (σελ. 47). 

 

Κεφάλαιο 3ο

(Β΄ σημειωματάριο, σελ. 49-72)

 

Στο Β΄ Σημειωματάριο, ο Βρασίδας περιγράφει τη στρατιωτική ζωή του από 12 Ιανουαρίου μέχρι Τετάρτη 13 Απριλίου 1916. Εκτελεί με υπευθυνότητα τα καθήκοντα του δεκανέως, παρακολουθεί στρατιωτικά θεωρητικά μαθήματα, συμμετέχει σε γυμνάσια και στον ελεύθερο χρόνο του παίζει αμάδες, κάνει περιπάτους, ξεψειρίζεται μετρώντας κάθε φορά τις ψείρες, διαβάζει τη Σάλπιγγα και άλλες εφημερίδες της Μυτιλήνης και συνομιλεί με Λέσβιους φίλους, όπως ο Καψιμάλης, ο Κόντος, ο Μυριβήλης, ο Κουντουράς, ο Σίμου, ο Παν. Σαλαμουρτζής, ο Σραραμουρέλης, ο Βέρος, ο Παν. Αθανασέλης, ο Πανανής, ο Βασ. Γιαλούρης, ο Παπαδόπουλος, ο Μενέλαος, ο Βουργέρτης, ο Αχ. Παρασκευής, ο Μανιός, ο Μίλτος Παπακυριακού, ο Νικολαΐδης, ο Παπακυριάκου, ο Μίμης, ο Μενέλαος Μύρης, ο Μάκης, ο Αράπογλου, ο Σταθόπουλος, ο Κωστ. Τερζής, ο Παν. Φραντζής, ο Κομόπουλος, ο Τεριακίδης, ο Απόστολος Πλατάνης και άλλοι, αρκετοί από τους οποίους είναι λόγιοι. Με πολύ χιούμορ περιγράφει τις νυκτερινές μάχες του με ποντικούς και τη μεταμεσονύκτια Ανάσταση το Μεγάλο Σάββατο 9 Απριλίου, γιατί «ξέχασε ο παπάς πως ήταν ανάσταση»! 

 

Κεφάλαιο 4ο

Συμπλήρωμα του Ημερολογίου μέσω της αλληλογραφίας του Βρασίδα Λαγουμίδη

από το Μέτωπο

 

Το 4ο κεφάλαιο (σελ. 73-84) περιλαμβάνει φωτοτυπίες μίας εξασέλιδης χειρόγραφης επιστολής του δεκανέα Βρασίδα προς την Ειρήνη από το Σύλλογο Δεσποινίδων και Κυριών Αθήνας «Η Αδελφή του Στρατιώτου», που είχε ιδρυθεί από το Υπουργείο Στρατιωτικών για ενίσχυση του φρονήματος των στρατιωτών.  

Περιεχόμενο της επιστολής η περιγραφή της μάχης του Σκρα κατά Βουλγάρων, 4.55΄ π.μ., το Μάιο του 1918. Παρακάτω ένα απόσπασμα:

Η μάχη του Σκρα

«…Μόλις εκυρίευσαν το πρώτο εχθρικό χαράκωμα σκοτώνεται ένας αληθινός ήρωας, ο Ταγματάρχης Παπαγιάννης, που τον έκλαψε όλος ο στρατός, στο πέσιμό του οι δικοί μας εξηγριώθησαν, εκδίκηση φωνάζουν και ορμούν σαν λιοντάρια μέσα στη φωτιά μέσα στο θάνατο. Πέφτουν οι αξιωματικοί ένας με τον άλλο, αλλά του καθενός ο θάνατος δίδει νέα ορμή, νέο κουράγιο στα παλληκάρια μας και πανικόβλητοι φεύγουν οι Βούλγαροι. Καταλαμβάνουμε κανόνια, πολυβόλα, πυρομαχικά άπειρα. Ο Στρατηγός Gerome ανήγγειλε την επιτυχία της επιχείρησης στον Αρχιστράτηγο Quillauma με το εξής τηλεφώνημα: L’ avance merveuilleuse des troupes de la Division Archipel a depasse toutes nos esperances!! (Η θαυμάσια προέλαση των ομάδων της μεραρχίας Αρχιπελάγους ξεπέρασε όλες τις προσδοκίες μας!!). Τα συγχαρητήρια τα οποία εξεδήλωναν το θαυμασμό ήρχοντο ακατάπαυστα.

Το Σκρα είναι ύψωμα 1200 περίπου μέτρων, οι Βούλγαροι δε το είχαν οχυρώσει τόσο καλά σαν φρούριο και το θεωρούσαν δικαίως απόρθητο, αλλά "οι απειροπόλεμοι" νησιώτες απέδειξαν ότι γι’ αυτούς δεν είναι τίποτα απόρθητο φτάνει να το θελήσουν…»

Επιμελημένη γραφή, λυρική αφήγηση, πατριωτικός ενθουσιασμός, εθνική υπερηφάνεια για τη νίκη της Μεραρχίας Αρχιπελάγους.

 

Κεφάλαιο 5ο

Έγγραφα από την στρατιωτική θητεία του δεκανέα Βρασίδα Λαγουμίδη

που βρέθηκαν στο αρχείο του

 

Το 5ο κεφάλαιο (σελ. 85-91/92) καλύπτουν εννέα φωτοαντίγραφα εγγράφων:

-Κατάλογος ονομάτων στρατιωτών 63ης Διμοιρίας – 6ης ενωμοτίας· δεύτερο το όνομα του Βρασίδα Λαγουμίδη (σελ. 85).

-Άλλα ονόματα σε δυο αποκόμματα (σελ. 86).

-Το Φύλλον Μητρώου (σελ. 87) περιέχει αρκετά προσωπικά στοιχεία: στρατολογική κλάσις 1909, αριθμός εγγραφής στο Στρατολογικό Μητρώο 1102, ημερομηνία εγγραφής στις 20 Ιανουαρίου 1914, ονοματεπώνυμο Λαγουμίδης Βρασίδας, πατρώνυμο Γεώργιος, όνομα μητρός Σαπφώ, έτος γεννήσεως 1888, εγγεγραμμένος στο Μητρώο Αρρένων Δήμου Πλωμαρίου Λέσβου, επάγγελμα κτηματίας, ανάστημα 1,70, απόφοιτος Γυμνασίου.

 

Σελ. 87: Φύλλον Μητρώου Βρασίδα Γεωργίου Λαγουμίδη

 

-Φύλλο τριακονθημέρου κανονικής άδειας από 30 Οκτωβρίου έως 29 Νοεμβρίου 1918 (σελ. 88).

-Η 30ήμερη άδεια στα γαλλικά, διάφορες θεωρήσεις και στρατιωτικά είδη που φέρει μαζί του ο λοχίας Λαγουμίδης Βρασίδας, έμπορος στο επάγγελμα (σελ. 89).

-Παράταση αδείας επ’ αόριστον, Μυτιλήνη 10/1/1919 (σελ. 90).

-Δύο Φύλλα Πορείας, με αύξ. αριθμ. 963/22ο Σύνταγμα Πεζικού και 190/Μεραρχία Αρχιπελάγους – Λόχος Στρατηγείου αντιστοίχως (σελ. 91).

 

Κεφάλαιο 6ο

«Βρασίδας Λαγουμίδης» (βιογραφία)

(Πλωμάρι 1898 – 29.12.1965)

 

Στο έκτο και τελευταίο κεφάλαιο (σελ. 93-102), ο συγγραφέας παραθέτει μία πιο εκτεταμένη βιογραφία του πατέρα του, αφού άφησε τον αναγνώστη να σχηματίσει πρώτα ο ίδιος γνώμη για τον στρατιώτη Βρασίδα Λαγουμίδη από τα Σημειωματάριά του. Προσθέτει πληροφορίες και εικόνες από τη μετέπειτα ζωή και δράση του μέχρι το θάνατό του στις 29/12/1965, σε ηλικία 68 ετών περίπου. Φωτογραφίες και σκίτσα του μπορείτε να βρείτε στις σελίδες 4, 6, 8, 94, 98. 

 

     

    Βρασίδας Λαγουμίδης του Γεωργίου και της Σαπφούς, κόρης του ιατρού Παναγή Μεταξά. Ήταν το τέταρτο τέκνο, μετά από έναν μεγαλύτερο αδελφό και δύο αδελφές. Γεννήθηκε στο Πλωμάρι το 1898. Φοίτησε στο Γυμνάσιο Πλωμαρίου και στο Γαλλικό Κολέγιο Saint Louis de France των Φραγκοπαπάδων (Freres) στη Μυτιλήνη. Τη στρατιωτική θητεία του έκανε τα έτη 1915-1918, κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Εκεί, εκτός των άλλων, διακρινόταν για τις μαγειρικές ικανότητές του.   

Έπειτα εγκαταστάθηκε στη Μυτιλήνη κι ασχολήθηκε με αντιπροσωπείες. Εκεί, στο γόνιμο περιβάλλον της πρωτεύουσας της Λέσβου, όπου ανθούσε η «Λεσβιακή Άνοιξη», σχετίστηκε με φιλολογικούς και δημοσιογραφικούς κύκλους. Ιδιαίτερη φιλία ανέπτυξε με τον κορυφαίο λογοτέχνη της Λέσβου Στράτη Μυριβήλη, με τον οποίο υπήρξαν συμπολεμιστές στο Μακεδονικό Μέτωπο. Με το ψευδώνυμο «Πλωμαρίτης» δημοσίευε κατά καιρούς κείμενα στη σατιρική εφημερίδα του Στρατή Παπανικόλα «Ο Τρίβολος». Κάποιο διάστημα, συνεργάστηκε με το Δημήτρη Σμυρναίο στην έκδοση εφημερίδας («Κήρυξ της Λέσβου» ;).  

Αργότερα όμως αναγκάστηκε να επιστρέψει στο Πλωμάρι και να ασχοληθεί με τα οικογενειακά κτήματα. Παντρεύτηκε την Αγάπη Χαριλάου Βουλαλά κι απέκτησαν δύο αγόρια και δύο κορίτσια.

Χαρακτήρας ευγενής, ευπροσήγορος και συγχωρητικός, συχνά αντισυμβατικός και φιλοπαίγμων, δραστήριος και φιλόμουσος, με ιδιαίτερη αγάπη για το θέατρο. Του άρεσε η κοινωνική ζωή, το γλέντι, ο χορός και το τραγούδι. Το 1965, μετά από ένα χριστουγεννιάτικο γλέντι στη Λέσχη Πλωμαρίου, ήλθε το εγκεφαλικό και λίγες μέρες αργότερα ο θάνατος, στις 29 Δεκεμβρίου.  

Έκφραση της αγάπης του για τη γενέτειρά του η συγκέντρωση λαογραφικού υλικού και έργων λαϊκής τέχνης, ιδιαίτερα η ενασχόλησή του με το πλωμαρίτικο γλωσσάρι. Επίσης ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με την πυρογραφία, ζωγραφίζοντας διακοσμητικά μικροαντικείμενα και έπιπλα. Στις σελ. 96-97 δημοσιεύονται πέντε εικόνες χειροτεχνιών του.

Υπήρξε ένας «ευπατρίδης», καλοσυνάτος, λάτρης του ωραίου και της καλής ζωής.

  

Το βιβλίο τελειώνει με τη νεκρολογία, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Λέσβος» (αρ. φύλλου 618 β/17-1-1966) και την προμήθευσαν στο συγγραφέα ο αείμνηστος Αριστείδης Κυριαζής και η σύζυγός του Κωνσταντίνα Βάκκα-Κυριαζή, οι οποίοι συνέβαλαν ενεργά στην έκδοσή του.

Νεκρολογία (σελ. 102)

«ΒΡΑΣΙΔΑΣ ΛΑΓΟΥΜΙΔΗΣ. Ένας εξαίρετος πολίτης του Πλωμαρίου ο Βρασίδας Λαγουμίδης, όστις διεκρίνετο διά το ήθος του, την μόρφωσή του και τον καλόν χαρακτήρα του, όλως απροόπτως απεβίωσε εν Πλωμαρίω την 29ην παρελθόντος Δεκεμβρίου. Ο μεταστάς υπήρξεν εκδότης και Λεσβιακής εφημερίδος προ πολλών ετών, ομού μετά του φίλου του κ. Δημ. Σμυρναίου.

Εις την οικογένειάν του διαβιβάζομεν τα συλλυπητήριά μας διά τον αδόκητον χαμόν ενός τόσον εξαιρετικού και πνευματώδους Πλωμαρίτου, όστις ιδιαιτέρως ηγαπάτο παρ’ όλων όσων τον εγνώριζον. ΣΥΛΛΥΠΗΤΗΡΙΑ.»

(Πηγή: Βιβλιοθήκη της Βουλής, εφημ. «Λέσβος», αριθμ. φύλλου 618 β/17-1-1966)

____________________

 *Γιάννη Γρυπάρη (Σίφνος 1870-1942 Αθήνα) «Ο Πραματευτής» (1899). Πολύστιχο ποίημα 63 στίχων από τη συλλογή «Σκαραβαίοι και Τερρακόττες». Διαβάστε το στο https://www.peri-grafis.net/ergo.php?id=543.

 

*ΑΓΟΡΑ - ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

  Όσοι θέλετε να αγοράσετε το βιβλίο μπορείτε να το προμηθευτείτε από τα εξής βιβλιοπωλεία:

  -Λάμπρου Ζαλούμη (Πλατεία Πλωμαρίου, Τ.Κ. 81200, Πλωμάρι Λέσβου, τηλ.: 22520-32851).

  -River Books (Ελ. Βενιζέλου, Τ.Κ. 81200, Πλωμάρι Λέσβου, τηλ.: 22520-31102, RiverBookshop.gr).

  -Χατζηδανιήλ Ιωάννη (Ερμού 19, Κεντρική Αγορά, Τ.Κ. 81100, Μυτιλήνη, τηλ.: 22510-22891). 

ΣΥΓΧΑΙΡΟΥΜΕ ΤΟΝ ΓΕΩΡΓΙΟ Β. ΛΑΓΟΥΜΙΔΗ 

ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ ΥΓΙΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΣ

Μυρσίνη Μ. Βουνάτσου