ΟΜΙΛΙΑ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ ΚΥΡΙΑΖΗ (Μέρος 3ο)
Σε συνέχεια της ανάρτησής μας στο http://paleochori-lesvos.blogspot.gr/2016/01/blog-post.html, με τίτλο ΚΥΡΙΑΖΗ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ «ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ ΚΑΛΛΟΝΗΣ» (1ο και 2ο), αναδημοσιεύουμε το 3ο μέρος της ομιλίας του συμπατριώτη μας καθηγητή φυσικού και ερευνητή συγγραφέα σε εκδήλωση Λεσβίων στην Αθήνα, που δημοσιεύεται σε συνέχειες στην εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» Λέσβου.
Αναδημοσίευση από
Χρονογράφημα
Ιστορική περιήγηση στον Κόλπο Καλλονής (Μέρος 3ο)
Σάββατο 16 Ιανουαρίου 2016
Λέσβος και Μυτιληναίων Αιγιαλός
Δεκαπενθήμερες επισημάνσεις
Δεκαπενθήμερες επισημάνσεις
Φωτ. 38: Κόλπος Καλλονής
Συνεχίζω με το τρίτο και προτελευταίο μέρος της ομότιτλης ομιλίας μου:
11.- Κλοπεδή: Δύο χιλιόμετρα ΒΔ της Αγίας Παρασκευής, εδραιώθηκε τον 8ο π.Χ. αιώνα από την Αρίσβη το Ιερό της Κλοπεδής, που πέρασε στη Μήθυμνα μετά την κατάληψή της από τους συγγενείς Μηθυμναίους.
Φωτ. 28: Ναπαίος Απόλλων
Το 1928 ανασκάφτηκε ο αιολικός ναός του Ναπαίου Απόλλωνα του 6ου π.Χ. αιώνα και δίπλα ακριβώς αποκαλύφθηκε το 2014 ναός του 8ου π.Χ. αιώνα, όπου βρέθηκε πήλινη κεφαλή γυναικείας θεότητας, πιθανά της Άρτεμης, δίδυμης αδελφής του Απόλλωνα.
Φωτ. 29: Διπλός ναός Ναπαίου Απόλλωνος
Εάν η πιθανότητα αυτή είναι ασφαλής, τότε, όπως υπέθεσα στις 6-7-13 από τη στήλη, επιβεβαιώνεται για την Κλοπεδή η από τον 7ο π.Χ. αιώνα αναφορά του Μιλήσιου Αρκτίνου, μαθητή του Ομήρου στο κύκλιο έπος «Αιθιοπίς», ότι ο Αχιλλέας κατέφυγε με τον Οδυσσέα στη Λέσβο, για να καθαρθεί στην αρχαιότερη Λεσβιακή Τριάδα Απόλλωνα, Άρτεμης και της μητέρας τους Λητώς, επειδή σκότωσε τον Αχαιό Θερσίτη γιατί τον λοιδόρησε που έκλαψε σαν μικρό παιδί για μια γυναίκα, την πανέμορφη αμαζόνα Πενθεσίλεια, που είχε πριν σε μάχη θανατώσει.
12.- Μέσσα: Στο Ιερό των Μέσσων, στο Κοινό των Λεσβίων, λατρεύτηκε η νεότερη Λεσβιακή Τριάδα: Δίας, Διόνυσος και θεά Αιολίς (Ήρα, Κυβέλη, Αφροδίτη), όπου γίνονταν τα πρώτα καλλιστεία γυναικών, των ελκεσίπεπλων Λεσβίδων, που ύμνησαν το 606 π.Χ., συνεξόριστοι στην Πύρρα, η Ερεσία Σαπφώ και ο Λέσβιος Αλκαίος.
Φωτ. 30: Ναός Μέσσων
13.- Πύρρα: Τέσσερα χλμ. νότια των Μέσσων, δεσπόζει η Ακρόπολις της βυθισμένης Πύρρας, πατρίδας του ποιητή Λέσχη, που έγραψε στη «Μικρή Ιλιάδα» τα μετά το θάνατο του Έκτορα. Στην πηγή της Αφροδίτης της Πύρρας, η θεά τιμωρούσε με στείρωση και δερματοπάθειες όποια λουζόταν κι υπερηφανευόταν ότι ήταν η πιο όμορφη γυναίκα. Εκεί υπήρχε χρυσός ναός της Αφροδίτης, που ενισχύει το μύθο των βυθισμένων ανακτόρων με χρυσές πόρτες, παράθυρα και σκεύη.
Φωτ. 31: Ακρόπολις Πύρρας
Τον 4ο αιώνα π.Χ. αποτυπώθηκε στο φυλασσόμενο στο Βρετανικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το φωτογραφημένο από την Ερατώ μπρούντζινο νόμισμα της Πύρρας, η Αφροδίτη - Καλλονή, και στον οπισθότυπο ένα από τα σύμβολά της, ο τράγος.
Φωτ. 32: Μπρούτζινο νόμισμα Πύρρας 4ου αι. π.Χ. με την Αφροδίτη Καλλονή και με ένα από τα σύμβολά της, τον τράγο
Την Πύρρα περιγράφει τον 2ο αιώνα μ.Χ. ο Λέσβιος Λόγγος στο «Δάφνις και Χλόη» και το 2012 ανακαλύφθηκε από τον Μάκη Αξιώτη αρχαίο λαξευμένο θέατρο.
Φωτ. 33: Αρχαίο θέατρο Πύρρας
Φωτ. 34: Δάφνις και Χλόη
14.- Πορφυροβαφή στο ναό της αρχέγονης Αφροδίτης: Σύμφωνα με τη δεύτερη χεττιτική επιγραφή που αναφέρεται στη Λέσβο, ο βασιλιάς της Αχαϊκής Μιλήτου το 1300 π.Χ. απήγαγε από το ναό της αρχέγονης Αφροδίτης της Λέσβου δύο ομάδες Χετταίων στρατιωτών, που είχαν προσκολληθεί ως ιερείς, ενώ ήταν τεχνίτες πορφυροβαφείς, που παρασκεύαζαν το πορφυρό χρώμα των ρούχων των βασιλιάδων από πορφύρα, το όστρακο που συναντούμε στον Κόλπο Καλλονής σε τρία είδη με την κοινή ονομασία «η κοχύλα».
Φωτ. 35: Πορφύρες κοχύλες Murex brandaris
Φωτ. 36: Murex trunculus
Φωτ. 37: Purpura Haemastoma
Η Αφροδίτη αναδύθηκε από όστρακο, όπως δηλώνει αττικό αγγείο του 400 π.Χ. του Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών.
Φωτ. 39: Πήλινο πλαστικό αττικό αγγείο με αναδυόμενη από κοχύλι Αφροδίτη (400 π.Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών)
Ο καθηγητής Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ Itamar Singer έγραψε ότι με την πρώτη χεττιτική επιγραφή ο ασθενής Χετταίος Αυτοκράτορας Mursili Β΄ «συμβουλεύεται τη θεότητα της ΠΟΛΕΩΣ Λέσβου (URU Lazpa). Η αναφορά δείχνει ότι η Λέσβος, το μόνο νησί του Ανατολικού Αιγαίου που μνημονεύεται ρητά στις Χεττιτικές επιγραφές, ήταν κατοικία κάποιας σημαντικής θεότητας, ίσως μιας πρώιμης υπόστασης της Αφροδίτης».
Φωτ. 40: Αττική ερυθρόμορφη πελίκη 370-360 π.Χ.
Ο Όμηρος αναφέρει τη βαφή πορφύρας ως «φοίνικι μιήνῃ» («Ἰλιὰς», Δ,141) και, όπως επισημαίνει η Αθηνά Δημοπούλου - Πηλιούνη στο πρόσφατο βιβλίο της «Λεσβίων Πολιτείαι», «η Σαπφώ σε στίχους της φέρεται να μνημόνευε πορφυρά υφάσματα που στάλθηκαν από τη Φώκαια ως δώρα για την Αφροδίτη, μια μορφή αναθήματος προς το ξόανο της θεάς». Η Σαπφώ απευθύνεται στην Αφροδίτη ως εξής, σε μετάφρασή μου: «και τα χειρόμακτρα της κόμης σου // τα πορφυρά κι ακτινοβόλα, // αυτά που ο Μνάσις έστειλε απ’ τη Φώκαια, // δώρα πολύτιμα, μαντήλια της κεφαλής σου» (Σαπφοῦς Μελῶν Ε΄, 5).
Φωτ. 41: Η γέννηση της Αφροδίτης, του Sandro Botticelli (1548)
Ο παράδεισος του Κόλπου Καλλονής, ο αβαθής, σχεδόν κλειστός, προστατευμένος ιδανικά μοναδικός υγροβιότοπος σε πλήθος και είδος πτηνών, με τους δώδεκα ποταμούς από τα τρία υψηλότερα βουνά Λεπέτυμνο, Όλυμπο και Όρδυμνο, έχει όλες τις προϋποθέσεις για να αναπτυχθούν τα είδη οστράκων που μελέτησε ο Αριστοτέλης στον Κόλπο Καλλονής και να εξασφαλισθούν οι συνθήκες πορφυροβαφής, που απαιτούσαν άφθονες πορφύρες, αλατόνερο, αλκαλοδιαλύματα, αμμωνία των ανθρώπινων ούρων και άσβεστο.
Υποθέτω πως το εμπόριο πορφυροβαφής της Λέσβου με τη γειτονική Ανατολή ξεκίνησε το 1300 π.Χ. από το ναό της αρχέγονης Αφροδίτης του Κόλπου Καλλονής, ο οποίος δεν μπορεί παρά να σχετίζεται με το χρυσό ναό της Αφροδίτης - Καλλονής της Πύρρας.
Αριστείδης Κυριαζής
