ΒΙΒΛΙΟΝ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΥ_ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΓΙΑ ΠΑΝΑΓΙΑ ΚΡΥΦΤΗ

Η ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ ΚΡΥΦΤΗ

 

Στις 31-7-1954, η Αικατερίνη Ζωγράφου, κόρη του Παλιοχωριανού ζωγράφου Δημητρίου Στεριανού και επί πολλά χρόνια Διευθύντρια του Δημοτικού Σχολείου Παλαιοχωρίου Λέσβου, απέστειλε στον επιθεωρητή Δημοτικών Σχολείων Α΄ Περιφέρειας Λέσβου χειρόγραφο με τίτλο «Βιβλίον Ιστορίας του Δημοτικού Σχολείου Παλαιοχωρίου 1954». Μεταξύ άλλων, στο κεφ. «Σχολικόν Περιβάλλον – Α΄. Φυσικόν», κάνει εκτενή αναφορά στην Παναγία Κρυφτή.  

    

     Πού βρήκαμε το χειρόγραφο; Ούτε εκεί που θα έπρεπε να βρίσκεται, δηλαδή στο Αρχείο της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης του νομού Λέσβου (Αγίου Συμεών 17, Μυτιλήνη 81100, Λέσβος, Τηλ: 22510-47439, mail@dipe.les.sch.gr, http://www.dipe-lesvou.gr), ούτε, αν δεν χωρούσε εκεί, στα Γενικά Αρχεία του Κράτους - Αρχεία Ν. Λέσβου (Γ.Α.Κ. Αρχεία Ν. Λέσβου, 8^ης Νοεμβρίου 21-23, Μυτιλήνη 81100, Λέσβος, Τηλ-Φαξ: 22510-42053, mail@gak.les.sch.gr, http://gak.les.sch.gr) [όλα τα στοιχεία επικοινωνίας, στη διάθεση όποιας Αρχής ή δημότη ενδιαφέρεται].

     Είναι υποχρέωσή μας να αναφέρουμε την πηγή: το ανακαλύψαμε στο Facebook! Και το πιο απίστευτο: το χειρόγραφο αυτό βρέθηκε στα σκουπίδια!! Αντιγράφουμε την πληροφορία από σχετική ανάρτηση στο facebook (https://www.facebook.com/photo/?fbid=5043524352414378&set=g.584570835551619):

     «Ειρήνη Κουτλή/1 Νοεμβρίου στις 6:20 μ.μ.: ‟Ιστορία του Δημοτικού Σχολείου Παλαιοχωρίου. Το τετράδιο αυτό βρέθηκε πεταμένο στα σκουπίδια, στη Μυτιλήνη, από τον Βαγγέλη Μοριανό, μαζί με αρχεία άλλων σχολείων. Το τετράδιο έχει σαρωθεί και αναρτηθεί στον παρακάτω σύνδεσμο για να το διαβάσουν όλοι. Το αυθεντικό τετράδιο θα δοθεί στο Λαογραφικό Μουσείο του χωριού μας. https://www.mediafire.com/.../%25CE%2599%25CF%2583.../file”».

     Διαβάζοντας τα σχόλια συμπατριωτών μας κάτω από την ανάρτηση, πληροφορούμαστε ότι στα σκουπίδια βρέθηκαν αρχεία και άλλων σχολείων – Σταυρού, Νεοχωρίου, Ακρασίου, Αμπελικού, Μεγαλοχωρίου, Πλωμαρίου, Γέρας, Μυτιλήνης. Ο κ. Μοριανός παρέδωσε το αρχείο Παλαιοχωρίου στο συνταξιούχο δάσκαλο Στράτο Κουτλή, του οποίου η κόρη Ειρήνη έκανε τη σάρωση του τετραδίου, που αναρτήθηκε «για να το διαβάσουν όλοι» και δωρήθηκε στο Λαογραφικό Μουσείο Παλαιοχωρίου.

     Σίγουρα η ευθύνη της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης είναι μεγάλη κι είναι ερευνητέο αν προηγήθηκε πρακτικό καταστροφής αρχειακού υλικού προτού πεταχτούν τα πολύτιμα αρχεία στα σκουπίδια, αντί να τα στείλουν στο Γενικό (Ιστορικό) Αρχείο Λέσβου, όπου βρίσκεται και το αρχείο του Δημοτικού Σχολείου Πλαγιάς. Μια έγγραφη αναφορά από τις Αρχές του χωριού μας προς τη Δ/νση Π/θμιας Εκπ/σης θα αποτρέψει περαιτέρω απώλειες. Επιβάλλεται να γίνει.             

 

     Κλείνοντας την παραπάνω παρέκβαση, παραθέτουμε φωτοτυπίες του διαβιβαστικού εγγράφου, του εξωφύλλου του τετραδίου και της σελ. 23 του βιβλίου/τετραδίου (16 του κειμένου). Για να γίνει πιο ευανάγνωστο, αντιγράψαμε το απόσπασμα για την Παναγία Κρυφτή με πεζά γράμματα:   

Το διαβιβαστικό έγγραφο

 

    

Εξώφυλλο. Διαβάστε στην ετικέτα τη χρονολογία.

     Απόσπασμα για την Παναγία Κρυφτή από τη σελ. 16 του κειμένου  (23):

Χειρόγραφη σελίδα από το «Βιβλίον Ιστορίας του Δημοτικού Σχολείου Παλαιοχωρίου 1954» της Αικατερίνης Ζωγράφου, κεφ. «Σχολικόν Περιβάλλον - Α΄. Φυσικόν». Αναφέρεται στην ιαματική θερμοπηγή και το πανηγύρι της Παναγίας Κρυφτής.

     «[…] Θερμαί πηγαί ευρίσκονται εις την περιφέρειαν Παλαιοχωρίου δυτικά του χωρίου, όπου υπάρχει ναΐσκος θαυματουργός της Παναγίας Κρυφτής εορτάζων την Δευτέραν μετά την Κυριακήν του Θωμά. Είναι η μεγαλυτέρα πανήγυρις του χωρίου και συμμετέχει εις την πανήγυριν όχι μόνον το Παλαιοχώριον αλλά και το Μεγαλοχώριον, Πλωμάριον, Βρυσά και πολλοί προσκυνηταί έρχονται εξ Αγιάσσου. Απέχει του χωρίου περί την 1½ ώρα. Το θέρος πηγαίνουν πολλοί πάσχοντες εκ ρευματισμών και κάνουν λουτρά. Δυστυχώς όμως ο τόπος και η θέσις της πηγής είναι τοιαύτη (εις χαράδραν αποκρήμνων βράχων), ώστε οι παραμένοντες εκεί να μη δύνανται να ευχαριστηθώσι, εκ της τελείας ελλείψεως ύδατος. Πολλάκις ηγέρθη ζήτημα υδρεύσεως του τόπου, αλλά, λόγω των δυσχερειών και της δαπάνης, η ιδέα εγκατελείφθη. Εις το μέλλον όμως υπάρχει πιθανότης εκμεταλλεύσεως της πηγής ώστε να καταστή τόπος τουριστικός, διότι, λόγω του Προσκυνήματος της Παναγίας, πάντοτε επισκέπτονται πολλοί προσκυνηταί τον τόπον».    

Η υπογραφή της Αικατερίνης Ζωγράφου

 

Πληροφορίες για την Παναγία Κρυφτή

 

Οι πληροφορίες που παραθέτει η Αικατερίνη Ζωγράφου, στη σελ. 16 του χειρογράφου της (23 του τετραδίου), μας είναι γνωστές οι περισσότερες, δίνουν ωστόσο απάντηση σε ζητήματα που κατά καιρούς έχουν ανακύψει:        

- «Ο ναΐσκος είναι θαυματουργός». Κρίμα που δεν αναφέρει κάτι επιπλέον.

- Εορτάζει «τη Δευτέρα μετά την Κυριακήν του Θωμά» και όχι στις 15 Αυγούστου, όπως αναφέρουν κάποια δημοσιεύματα στο Διαδίκτυο. [Αξιοπερίεργο είναι ότι στο ετήσιο ημερολόγιο της Μητροπόλεως Μυτιλήνης δεν αναφέρεται η τοπική εορτή της Παναγίας Κρυφτής. Γιατί;]

- Είναι «η μεγαλυτέρα πανήγυρις του χωρίου», με συμμετοχή προσκυνητών από τα γύρω χωριά και το Πλωμάρι, ακόμα και από μακρινότερα μέρη, όπως η Αγιάσος. Πράγματι, μέχρι σήμερα το πανηγύρι της Κρυφτής είναι ξεχωριστό για τους Παλιοχωριανούς, που τρέχουν με προθυμία να ευπρεπίσουν το εξωκκλήσι της. Είναι παλιοχωριανό πανηγύρι.  

- Η τοποθεσία απέχει από το Παλαιοχώρι μιάμιση ώρα. Πριν 68 χρόνια, οι μετακινήσεις γίνονταν με τα πόδια και τα γαϊδουράκια, σπανιότατα με καΐκι τους καλοκαιρινούς μήνες, λόγω και του ναυαγίου που είχε γίνει προς το τέλος της δεκαετίας του '40.

- Υπάρχουν θερμές πηγές εκεί, όπου το καλοκαίρι κάνουν λουτρά πολλοί ρευματοπαθείς, αλλά οι συνθήκες διαμονής τους είναι δύσκολες, επειδή ο τόπος είναι βραχώδης, απόκρημνος, δύσβατος και παντελώς άνυδρος.

- Αξιοσημείωτη είναι η πληροφορία ότι πολλές φορές συζητήθηκε το θέμα της ύδρευσης, αλλά η ιδέα εγκαταλείφθηκε «λόγω των δυσχερειών και της δαπάνης». Εννοεί ότι οι κοινοτικοί και εκκλησιαστικοί άρχοντες του χωριού μας αναζητούσαν λύσεις για το πρόβλημα, ίσως και ότι και η ίδια συμμετείχε ως συμβουλάτοράς τους.   

- Τέλος, ενδεικτική της διορατικότητας της Αικατερίνης Ζωγράφου είναι η πρόβλεψη πως υπάρχουν πιθανότητες μελλοντικής εκμετάλλευσης της πηγής και τουριστικής αξιοποίησης του τόπου, κυρίως λόγω του Προσκυνήματος της Παναγίας Κρυφτής και των πολλών επισκεπτών της. Βέβαια η ιαματική πηγή χαρακτηρίζεται σήμερα ως μη αξιοποιήσιμη, αλλά ο τόπος δέχεται όλο και περισσότερους επισκέπτες καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου. 

     Η Αικατερίνη Ζωγράφου, η αυστηρή δασκάλα του χωριού μας που όλοι θυμόμαστε τις δυνατές σφαλιάρες πάνω στο κεφάλι μας όταν είχαμε ανοιχτό το στόμα ή ατακτούσαμε την ώρα του μαθήματος, έχαιρε γενικής εκτιμήσεως, γιατί ήταν εργατική και δίκαιη εκπαιδευτικός και, ως άνθρωπος, διακρινόταν για τη σοβαρότητα, τη σεμνότητα και το ενδιαφέρον της για το Παλαιοχώρι. Έδινε την εντύπωση κλειστού χαρακτήρα, αλλά κατά βάθος ήταν ένας ευαίσθητος άνθρωπος.  

     Στη μνήμη μου έχει αποτυπωθεί η εικόνα της μπροστά στο παράθυρο του γραφείου του σχολείου μας να χτυπά το καμπανάκι που κρεμόταν ψηλά, καλώντας για μάθημα τα Παλιοχωριανόπουλα. Κάθε Ψυχοσάββατο γράφω για μνημόνευση το όνομά της. Ας είναι κι αυτή η αναφορά μνημόσυνο για την αξέχαστη δασκάλα του χωριού μας.  

  

Μυρσίνη Μ. Βουνάτσου

 

Το Δημοτικό Σχολείο του χωριού μας σήμερα, γερασμένο, βουβό, χωρίς μαθητές... 

Φωτ. Μυρσίνης Μ. Βουνάτσου (3/10/2019).