ΚΥΡΙΑΖΗ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ «Η ΓΕΦΥΡΑ ΤΗΣ ΑΧΕΡΩΝΗΣ ΕΠΙΣΚΕΥΑΣΤΗΚΕ ΤΟ 1564»

Νήσος Αιολίς Λέσβος, η δε χώρα Λεσβία

             

Η γέφυρα της Αχερώνης επισκευάστηκε το 1564           

     
Γράφει ο Αριστείδης Κυριαζής                                            Δεκαπενθήμερες επισημάνσεις

     
     Η κωμόπολη της Καλλονής ονομαζόταν Αχερώνη μέχρι το 1916 και ο Αχερώνας ποταμός που τη διαπερνά είναι σήμερα σκεπασμένος από τσιμέντο στο μεγαλύτερο μέρος της διέλευσής του από τον οικισμό, ενώ παλαιότερα ένωναν τα Μουράγια του πέντε γεφύρια, που βρίσκονταν κατά σειρά: στο τέλος της συνοικίας Χάνια, στο δρόμο προς τη Μητρόπολη, στην αρχή της αγοράς, στην είσοδο του Αρχοντομαχαλά και στην αρχή της συνοικίας Μεκεμές. Υπήρχε και έκτο γεφύρι στο Δημοτικό Σχολείο, στο Ρέμα του Φάραγγα πριν αυτό ενωθεί με τον Αχερώνα, ο οποίος κατεβαίνει από την αρχαία Αρίσβη.

     Το 1900, ο δάσκαλος και λόγιος Σταύρος Καρυδώνης καταγράφει στο βιβλίο του «Τα εν Καλλονή Μοναστήρια του Αγίου Ιγνατίου» ότι "η εν Αχερώνη γέφυρα" επισκευάστηκε το 1564 και ξανακτίστηκε το 1676.  

     Στην πρώτη καταγραφή δημοσιεύει μεταφρασμένο ένα οθωμανικό έγγραφο του Ζαπίτη των Δαφίων του 1564, Ελχάτζ Χασάν, κατά το οποίο ο γιος του Αγίου Ιγνατίου και ηγούμενος της Μονής Λειμώνος Μεθόδιος Αγαλλιανός αφιερώνει την τεράστια περιουσία του σε Επιτροπή διαχειριστών, ώστε από τα εισοδήματά τους, μετά και την πληρωμή των φόρων, να επισκευασθούν «το πηγάδι που άνοιξε ο Μεθόδιος στο δρόμο που οδηγεί στη Φίλια, η γέφυρα δίπλα από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, ο δρόμος που οδηγεί στη Φίλια και "η εν Αχερώνη γέφυρα", το δε υπόλοιπο των εισοδημάτων να το εισπράττουν και να τρέφονται από αυτό οι πτωχοί που διαμένουν στους χώρους του αφιερώματος» (σσ. 72-73).

     
     Στη δεύτερη καταγραφή σημειώνει την εικονιζόμενη τρίτοξη πέτρινη "επί του χειμάρρου της Αχερώνης γέφυρα", που έκτισε το 1676 "χάριν της κοινωφελείας του" ο Μητροπολίτης Μηθύμνης Μακάριος Γ΄ και την "παρ’ αυτήν κρήνην", που ο ίδιος έκτισε το 1688 (σ. 232).
     Οι δύο καταγραφές αφορούν στο τρίτο κατά σειρά γεφύρι του Αχερώνα, το κεντρικό, που βρισκόταν στο δρόμο προς τη δυτική Λέσβο, στην είσοδο της Αγοράς ή "Φόρο", όπως αυτή ονομαζόταν και το 1900, από το "Forum" των Γατελούζων (1355-1462) και πιθανά υπήρχε κατά τη δυναστεία τους, πριν καταστραφεί ολοσχερώς η τότε γειτονική της Αχερώνης "ευδαίμων πόλις της Καλλονής" από τον Οθωμανό ναύαρχο Μπαλτάογλου το 1450 (σσ. 22-23).                    

     
     Το κεντρικό γεφύρι, δυστυχώς, γκρεμίστηκε το 1938 από την Κοινότητα της Καλλονής, για να δημιουργηθεί η τότε μικρή πλατεία και να κατασκευασθεί σταδιακά από τη δεκαετία του εξήντα, από τη βόρεια ως τη νότια άκρη της κωμόπολης, το τσιμεντένιο σκέπασμα του ποταμού, που κάλυψε και τα άλλα τέσσερα γεφύρια και τις σιδερένιες ράγες τους, περιορίζοντας και εμποδίζοντας τον Αχερώνα, με αποτέλεσμα να προκαλούνται οι συχνές πλημμύρες του.

     Η Αχερώνη πήρε το όνομα από τον Αχερώνα ποταμό, τον δικό της Αχέροντα, και όπως εύστοχα έγραψε ο Καρυδώνης: «Εκείνοι που επιμένουν στη γραφή "Αχυρών" ετυμολογούν τη λέξη "εκ του αχύρου" και με αυτούς συμφωνούν όσοι βρίσκονται σε δυσμένεια με την κωμόπολη καθώς και όσοι θέλουν με τη χρήση του ονόματος αυτού να κοροϊδέψουν και να καταφρονήσουν τους κατοίκους της» (σ. 23).

     Ο Αχερώνας, όπως σήμερα ονομάζουν οι κάτοικοι τον χείμαρρο της Αχερώνης, καταγράφεται ως "Αχέρων" από τον Καρυδώνη, που γράφει: «Κάποιοι προσπαθούν να ετυμολογήσουν το όνομα του χωριού αυτού υποστηρίζοντας ότι η ονομασία "Αχερών", που χρησιμοποιείται για την κωμόπολη προέρχεται "εκ του Αχέρωνος χειμάρρου", που σύμφωνα με άλλους είναι ανώνυμος» (σ. 23).
     Την ονομασία "Αχέρων" για τον ποταμό της Αχερώνης την κατέγραψε ο Καρυδώνης στο βιβλίο του, που εκδόθηκε από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης ύστερα από πρόταση του Ηγουμενοσυμβουλίου της Μονής Λειμώνος και έγκριση του Πατριαρχείου, παρά το ότι οι εκκλησιαστικοί παράγοντες επέμεναν στην περιγραφή "ο διατέμνων την κωμόπολιν ταύτην ποταμός", αντί του ονόματός του, και αποκαλούσαν την Αχερώνη με την υβριστική ονομασία "Αχυρώνα", για να την αποσυνδέσουν από τον Αχέροντα ποταμό της, ο οποίος παραπέμπει στην έντονη λατρεία των ψυχών, με νεκρομαντείο στην περιοχή της Καλλονής κατά την αρχαιότητα.

Αριστείδης Κυριαζής

aristeidis2007@gmail.com

                                                
* Σημείωση: Εστάλη για δημοσίευση από το συγγραφέα. Πρώτη δημοσίευση στην εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» Μυτιλήνης το Σάββατο 27/1/2018: http://www.emprosnet.gr/apopseis/i-gefyra-tis-axeronis-episkevastike-to-1564.