ΚΥΡΙΑΖΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ~ Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΓΑΒΡΙΗΛ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΙ ΤΗ ΝΟΤΙΑ ΓΕΡΝΑ

Νήσος Αιολίς Λέσβος, η δε χώρα Λεσβία

Ο μητροπολίτης Γαβριήλ περιγράφει τη Νότια Γέρνα

Δεκαπενθήμερες επισημάνσεις

 

     Ο Σταύρος Καρυδώνης περιλαμβάνει τη Γέρνα στα 27 χωριά της ευδαίμονος πόλεως Καλλονής, την οποία κατέστρεψε το 1450 ο Οθωμανός ναύαρχος Σουλεϊμάν Μπαλτάογλου. Ο πατριάρχης Αλεξανδρείας Σίλβεστρος περιγράφει το 1575 την αγροτική περιοχή της Γέρνας, από τον "Ταξιάρχη της Γέρνας" δυτικά του ποταμού Τσικνιά μέχρι και τα Θολώνεια ανατολικά της Αλυκής. Το 1621 ο μητροπολίτης Μηθύμνης Γαβριήλ Σουμαρούπα έγραψε:

 

«Υπό κάτω του βουνού (σ.σ. της αρχαίας Αρίσβης) ναός της αγίας Παρθένου Μαρίας ονομάζεται Ελεούσα. Έμπροσθεν ολίγον κώμη μικρά λεγομένη Αρακλή· έχει ναόν ένα του Σωτήρος· οίκους χριστιανών δεκαέξ. Μετ' αυτήν ολίγον πρόσθεν ετέρα ομοία λεγομένη Γέρνα· έχει ναόν ένα των Αρχαγγέλων παλαιότατον· οίκους χριστιανών είκοσι,  αγαρηνών αμφότεραι αι δύο αύται τρεις ή τεσσάρους. Ταύτά εισιν έσω της της Καλλονής πεδιάδος.»

 

     Τη διαδρομή του Γαβριήλ από το βουνό της Αρίσβης προς τα νότια, όπου συνάντησε κατά σειρά το ναό της "Ελεούσας", νοτιότερα το χωριό "Αρακλή" και ακόμα νοτιότερα το χωριό "Γέρνα" με το ναό "των Αρχαγγέλων παλαιότατον", την ακολούθησα, με τη βοήθεια του εικονιζόμενου χάρτη του βιβλίου "Τα Γεωργικά της Λέσβου" του Καλλονιάτη Χρήστου Τραγέλλη, ο οποίος το 1999, νότια από την "Αρχαία Αρίσβη-Παλιόκαστρο" και εκατέρωθεν του Τσικνιά, σημείωσε κατά σειράν τα εξωκκλήσια "Αγία Ελεούσα", "Χριστός τ’ Αρακλή", "Παναγιά Τρουλωτή", "Άγιος Κωνσταντίνος" και νοτιότερα αυτών σε ένα χιλιόμετρο από τον Κόλπο της Καλλονής το τοπωνύμιο "Ταξιάρχης", όπου το 1954 ο Αγιαπαρασκευώτης Γεώργιος Σπανιόλας, στο κληρονομικό χωράφι του, ανακατασκεύασε το παλιό εξωκκλήσι του Ταξιάρχη.

Χάρτης περιοχής Καλλονής από το βιβλίο "Τα Γεωργικά της Λέσβου" του Καλλονιάτη Χρήστου Τραγέλλη.

 

     Αυτή τη Γέρνα, που, κατά τον προσδιορισμό του Γαβριήλ, ήταν παραποτάμια του Τσικνιά και βρισκόταν δυτικά της Αλυκής, ένα χιλιόμετρο από τον Κόλπο και δύο χλμ. νότια από το δρόμο Καλλονής - Μυτιλήνης, θα την ονομάζω "Νότια Γέρνα", σε αντιδιαστολή με την ερειπωμένη σήμερα νεότερη ορεινή Γέρνα, που θα την ονομάζω "Βόρεια Γέρνα" και η οποία βρίσκεται βόρεια της Αλυκής, δύο χλμ. βόρεια του δρόμου Καλλονής - Μυτιλήνης, μέσα στη ρεματιά του "Κουκουλάγκαδου", κάτω από το λόφο της "Φάσκαρης", δύο χλμ. νότια της κωμόπολης της Αγίας Παρασκευής. Από την εύφορη παραποτάμια παλαιότερη "Νότια Γέρνα" με το ναό "των Αρχαγγέλων παλαιότατον" οι κάτοικοι μετακινήθηκαν βόρεια, για να χτίσουν την ασφαλέστερη ορεινή νεότερη "Βόρεια Γέρνα" και τον Ταξιάρχη της, που εγκατέλειψαν για να ζήσουν στη μεγαλύτερη Αγία Παρασκευή μεταφέροντας το 1856 από τον Ταξιάρχη τους στον εκεί Ταξιάρχη λαξευμένες πέτρες, με κάποιες πιθανά να προέρχονται από τη "Νότια Γέρνα".

     Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω και ότι το όνομα Γέρνα αποτελεί εξέλιξη του ονόματος του Λέσβιου γιου του Ποσειδώνα Γέρην και των ονομάτων των αρχαίων πόλεων Γέρην της Λέσβου και Γέρηνα της Μεσσηνίας, κατά τη σειρά: "Γέρην > Γέρηνα > Γέρνα", υποστηρίζω ότι νότια της "Νότιας Γέρνας" πρέπει να βρισκόταν η αρχαία πόλη Γέρην με τη λατρεία της στον Ποσειδώνα, που, εκτός από παραποτάμια του Τσικνιά, ήταν και παραλιακή του Κόλπου της Καλλονής.

     Υπενθυμίζω ότι το 1054 π.Χ. οι έποικοι Αιολείς φθάνοντας στο "Μεσόγειον Έρμα" όπως λεγόταν τότε ο Κόλπος της Καλλονής, ευχαριστώντας τον Ποσειδώνα για το ταξίδι τους, θυσίασαν έναν ταύρο και έριξαν στα νερά τη Λευκοθέα, την παρθένα καλλονή κόρη του Αιολέως βασιλιά Σμινθέα, που έγινε Νεράιδα συναντώντας τη γυναίκα του Ποσειδώνα, την πανέμορφη θεά της θάλασσας Αμφιτρίτη και τις Νηρηίδες της.

     Οι διαδοχικές μετακινήσεις από την ομώνυμη αρχαία πόλη του γιου του Ποσειδώνα Γέρην, στη Νότια Γέρνα, στη Βόρεια Γέρνα και στην Αγία Παρασκευή δικαιολογούν το διασωζόμενο έθιμο της θυσίας του ταύρου και την κατά την παράδοση εντυπωσιακή κάθοδο των Αγιαπαρασκευωτών στο πανηγύρι της Σκάλας Καλλονής, "σ’ ντ’ αγιά Άννα", που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

     Υστερόγραφο: Η σημερινή επισήμανση διορθώνει τη φράση: "Ο μητροπολίτης Γαβριήλ αναφέρεται στην νεώτερη Γέρνα", του κειμένου μου "Από το Γιαλό του Κόλπου Καλλονής στην Αγία Παρασκευή", που δημοσιεύθηκε στο "Λεσβιακό Ημερολόγιο" του 2014, στη σελίδα 157.

Αριστείδης Κυριαζής

aristeidis2007@gmail.com

 

* Εστάλη για αναδημοσίευση από τον συγγραφέα. Πρώτη δημοσίευση στην εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» Μυτιλήνης το Σάββατο 30/12/2017/ http://www.emprosnet.gr/.