ΓΛΩΣΣΑ - ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ

◉◉-◉◉-◉◉ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ◉◉-◉◉-◉◉

             

• Πρόταση: ονομάζεται το συντομότερο τμήμα του λόγου που εκφράζει μια σκέψη, μια επιθυμία ή ένα συναίσθημα. Αποτελείται από δύο μέρη: α) το Ονοματικό Μέρος (Ο.Μ.) και β) το Ρηματικό Μέρος (Ρ.Μ.).

• Κύριοι όροι μιας πρότασης: α) το υποκείμενο (Υ ή ΟΣ1) και β) το κατηγόρημα (=απλή μορφή του Ρ.Μ.).

• α) Υποκείμενο του ρήματος (ΟΣ1): λέγεται το ονοματικό σύνολο (ΟΣ1) που φανερώνει ποιος - ποια – ποιο ενεργεί ή δέχεται μια ενέργεια ή βρίσκεται σε μια κατάσταση. Το υποκείμενο βρίσκεται στο Ονοματικό Μέρος της πρότασης.

                  

•Το υποκείμενο μπορεί να είναι:

  1. Ουσιαστικό

  2. Αντωνυμία

  3. Ουσιαστικοποιημένο επίθετο

  4. Κάθε άλλο μέρος του λόγου ή πρόταση ολόκληρη, όταν χρησιμοποιείται ως ουσιαστικό (με άρθρο).

 

•Το υποκείμενο των προσωπικών ρημάτων τίθεται πάντα σε πτώση ονομαστική και συμφωνεί με το ρήμα στο πρόσωπο και τον αριθμό (προσωπική σύνταξη).

                                         

•Το υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων είναι απαρέμφατο (απρόσωπη σύνταξη).

                    

• β) Κατηγόρημα: είναι ό,τι λέγεται στην πρόταση για το υποκείμενο. Κατηγόρημα είναι απλή μορφή του Ρ.Μ.

• Το Κατηγόρημα μπορεί να έχει τις παρακάτω μορφές (4):

   1. Ρ: Ρήμα αμετάβατο: όταν η ενέργεια του υποκειμένου του ρήματος δεν μεταβαίνει σε κάποιο άλλο πρόσωπο ή ζώο ή πράγμα (δηλ. το αμετάβατο ρήμα δεν έχει αντικείμενο).

   2. Ρ+Α: Ρήμα μεταβατικό μονόπτωτο: όταν η ενέργεια του υποκειμένου μεταβαίνει σε ένα άλλο πρόσωπο ή ζώο ή πράγμα, που το ονομάζουμε αντικείμενο (Α ή ΟΣ2).

   3. Ρ+Α1+Α2: Ρήμα μεταβατικό δίπτωτο: όταν η ενέργεια του υποκειμένου του ρήματος μεταβαίνει σε δύο αντικείμενα, από τα οποία το ένα λέγεται άμεσο (Α1) και το άλλο έμμεσο (Α2).

   4. σ.Ρ+Κ: Ρήμα συνδετικό: το ρήμα αυτό ( σ.Ρ ) συνδέει το υποκείμενο με το κατηγορούμενο (Κ), το οποίο αποδίδει μια ιδιότητα-γνώρισμα στο υποκείμενο του συνδετικού ρήματος.

                                  

• Ενεργητικά ρήματα λέγονται τα ρήματα που φανερώνουν ότι το υποκείμενό τους ενεργεί. Είναι δύο ειδών:

   α) αμετάβατα ενεργητικά ρήματα, που δείχνουν ότι το υποκείμενο ενεργεί, αλλά η ενέργειά του δεν μεταβαίνει σε άλλο πρόσωπο ή πράγμα.

   β) μεταβατικά ενεργητικά ρήματα, τα οποία δείχνουν ότι το υποκείμενο ενεργεί και η ενέργειά του μεταβαίνει σε άλλο πρόσωπο ή πράγμα, που το ονομάζουμε αντικείμενο.

                 

• Αντικείμενο ονομάζουμε το πρόσωπο ή πράγμα, στο οποίο μεταβαίνει η ενέργεια του υποκειμένου του μεταβατικού ρήματος. Το αντικείμενο των μεταβατικών ρημάτων τίθεται  π ά ν τ α  σε πλάγιες πτώσεις: Γενική, Δοτική, Αιτιατική.

 

• Κατηγορούμενο είναι το όνομα που δίνει μια ιδιότητα στο υποκείμενο ενός συνδετικού ρήματος.

•Το κατηγορούμενο μπαίνει π ά ν τ α στην ίδια πτώση με το υποκείμενο που προσδιορίζει.

•Το κατηγορούμενο, αν είναι ε π ί θ ε τ ο, συμφωνεί με το υποκείμενο κατά γένος, αριθμό και πτώση. Αν όμως είναι ο υ σ ι α σ τ ι κ ό, τότε συμφωνεί με το υποκείμενο υποχρεωτικά κατά την πτώση και σπανιότερα κατά το γένος ή κατά τον αριθμό.

         

•Συνδετικά ρήματα είναι τα εξής: εἰμὶ, γίγνομαι, λέγομαι, καλοῦμαι, φαίνομαι, ἐκλέγομαι, τυγχάνω, διατελῶ, διορίζομαι, ἀποβαίνω, αἱροῦμαι, ὀνομάζομαι, θεωροῦμαι, φύομαι κ.ά.

•Διάβασε: Αρχαία Ελληνική Γλώσσα, σελ. 76-78, 155-156 και Νεοελληνική Γλώσσα, σελ. 92-95, 116-119, 166-169 κ. ά.