ΠΑΛΙΟΧΩΡΙΑΝΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ
Τραγούδι για θάνατο Παραδείσης Κ. Μπουλμέ
΄Οσες κι αν είστε λεύτερες, βγάτε στα παραθύρια,
΄Οσες κι αν είστε λεύτερες, βγάτε στα παραθύρια,
να δείτε αγγελικό κορμί που θα το φάν’ τα φίδια.
Ακούσετε τι έγινε δέκα Νοέμβρη μήνα:
ένα κορίτσι πέθανε, κι έγινε αμαρτία.
Δεκαοχτώ χρονώ ’γινε, σα λεμονιά ανθούσε,
σαν πέρδικα μες στο χωριό καμαροπερπατούσε1.
Σ’ αυτά τα χρόνια η δύστυχη της ήλθε μιαν αρρώστια
το σώμα της μαράθηκε σαν του Μαγιού τα χόρτα.
Σεντούκι2 χρυσό της έκαναν με καντιφέ3 ντυμένο,
να είναι το κορμάκι της στον Άδη αναπαμένο.
Κι όταν την επερνούσαν από την Αγορά,
μικροί μεγάλοι κλαίγαν τα μακριά τ’ς μαλλιά.
Κι όντας την επερνούσαν από το σπίτι της,
μικροί μεγάλοι κλαίγαν τα μαύρα φρύδια της.
Κι όντας την επηγαίναν εις την εκκλησιά,
καμπάνες εχτυπούσαν μ’ ολόμαυρα σχοινιά.
– Καμπάνα παλιοχωριανή, μαύρο είν’ το σκοινί σου,
το Παραδείσι πέθανε, κι άλλαξε τη φωνή σου.
– Κάνε μου, μάνα, κόλλυβα στ’ Αγιού Γιαννιού τη χάρη
και βάλτα στο μνημόρι μου, τ’ αηδόνια να τα φάνε.
---------------
1. περπατούσε καμαρωτά
2. φέρετρο
3. κατιφές: βελούδο (τουρκ. katife – Παπάνης, Ανδριώτης)
δέ-κα - Νο-έμ-βρη - μή-να: β΄ημιστίχιο με 7 συλλαβές.
1. περπατούσε καμαρωτά
2. φέρετρο
3. κατιφές: βελούδο (τουρκ. katife – Παπάνης, Ανδριώτης)
Σημειώσεις:
α. Το παραπάνω στιχούργημα, που το είπαν στην κηδεία της δεκαοχτάχρονης Παλιοχωριανής Παραδείσης Κ. Μπουλμέ, το υπαγόρευσε από μνήμης στη Βουνάτσου Μυρσίνη το καλοκαίρι του 1976 η Αικατερίνη Ι. Κουρτέλη (1904 – 6/11/1980), στο Παλαιοχώρι Λέσβου.
β. Σε χειρόγραφο "Μητρώον Θανάτων Π" του ιερέα Παλαιοχωρίου Βασιλείου Πανανή, το οποίο ευγενώς μας επέτρεψε να αντιγράψουμε προ ετών ο πατήρ Ευστάθιος Μεταξής, βρήκαμε εγγραφή του θανάτου της Παραδείσης Κ. Βουλμέ στον α/α 149, ημερομηνία θανάτου 14 Νοεμβρίου 1911, ημερομηνία κηδεύσεως 15 Νοεμβρίου 1911, όνομα κηδεύσαντος ιερέως Βασίλειος, τόπος ένθα ετάφη Παλαιοχώριον, πατρίς αποβιωσάσης Παλαιοχώριον.
γ. Βέβαια ζήτημα προκαλεί ο τρίτος στίχος του παραπάνω ελεγείου, όπου αναφέρεται ως ημερομηνία θανάτου η 10η Νοέμβρη: "Ακούσατε τι έγινε δέκα Νοέμβρη μήνα". Μία εξήγηση να υποθέσουμε ότι το ελεγείο γράφτηκε εκ των υστέρων, ίσως για να μπει στον τάφο της, όπως συνηθιζόταν στο Παλαιοχώρι. Εμείς νομίζουμε ότι το "δέκα" αναφέρεται συμβατικά, για να ταιριάξουν το δεκαπεντασύλλαβο ιαμβικό στίχο. Άλλωστε υπήρχαν τυποποιημένοι στίχοι, που τους χρησιμοποιούσαν σε πολλά τραγούδια (παράβαλε και "Τραγούδι της Σούσας"). Με το δέκα οι συλλαβές του 3ου στίχου γίνονται 15:
Α-κού-σε-τε - τι - έ-γι-νε... : α' ημιστίχιο με 8 συλλαβές.α. Το παραπάνω στιχούργημα, που το είπαν στην κηδεία της δεκαοχτάχρονης Παλιοχωριανής Παραδείσης Κ. Μπουλμέ, το υπαγόρευσε από μνήμης στη Βουνάτσου Μυρσίνη το καλοκαίρι του 1976 η Αικατερίνη Ι. Κουρτέλη (1904 – 6/11/1980), στο Παλαιοχώρι Λέσβου.
β. Σε χειρόγραφο "Μητρώον Θανάτων Π" του ιερέα Παλαιοχωρίου Βασιλείου Πανανή, το οποίο ευγενώς μας επέτρεψε να αντιγράψουμε προ ετών ο πατήρ Ευστάθιος Μεταξής, βρήκαμε εγγραφή του θανάτου της Παραδείσης Κ. Βουλμέ στον α/α 149, ημερομηνία θανάτου 14 Νοεμβρίου 1911, ημερομηνία κηδεύσεως 15 Νοεμβρίου 1911, όνομα κηδεύσαντος ιερέως Βασίλειος, τόπος ένθα ετάφη Παλαιοχώριον, πατρίς αποβιωσάσης Παλαιοχώριον.
γ. Βέβαια ζήτημα προκαλεί ο τρίτος στίχος του παραπάνω ελεγείου, όπου αναφέρεται ως ημερομηνία θανάτου η 10η Νοέμβρη: "Ακούσατε τι έγινε δέκα Νοέμβρη μήνα". Μία εξήγηση να υποθέσουμε ότι το ελεγείο γράφτηκε εκ των υστέρων, ίσως για να μπει στον τάφο της, όπως συνηθιζόταν στο Παλαιοχώρι. Εμείς νομίζουμε ότι το "δέκα" αναφέρεται συμβατικά, για να ταιριάξουν το δεκαπεντασύλλαβο ιαμβικό στίχο. Άλλωστε υπήρχαν τυποποιημένοι στίχοι, που τους χρησιμοποιούσαν σε πολλά τραγούδια (παράβαλε και "Τραγούδι της Σούσας"). Με το δέκα οι συλλαβές του 3ου στίχου γίνονται 15:
δέ-κα - Νο-έμ-βρη - μή-να: β΄ημιστίχιο με 7 συλλαβές.
δ. Άλλες πληροφορίες που αντλούμε από το τραγούδι είναι ότι πέθανε, μετά από πολύχρονη ασθένεια, 18 ετών, άρα θα γεννήθηκε το 1893. Ακόμα, ότι ήταν μια όμορφη μελαχρινή κοπέλα με μακριά μαλλιά και καμαρωτό περπάτημα και ότι όλο το χωριό θρήνησε για το θάνατό της.
ΜΥΡΣΙΝΗ ΒΟΥΝΑΤΣΟΥ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου