ΚΟΡΙΤΣΙ ΚΡΥΦΟΦΙΛΗΤΟ

ΠΑΛΙΟΧΩΡΙΑΝΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

                                                                     

   Παραλογή

  Κορίτσι κρυφοφίλητο

                                              

   Κορίτσι κρυφοφίλητο και κρυφαγκαστρωμένο

   στο παραθύρι κάθονταν κι έκλαιγε το καημένο.

   Τους μήνες ελογάριαζε και τον καιρό μετρούσε¹.

   Την ώρα που λογάριαζε και τον καιρό μετρούσε,

   να και αυτός που πέρναγε στ’ άλογο καβαλάρης.

– Ώρα καλή σου λυγερή. – Καλώς τον το χτικιάρη².

   Απ’ τα ψηλά να κρημνιστείς, στα χαμηλά να πέσεις,

   δέκα γιατροί να έλθουνε και δέκα μαθητάδες

   και δώδεκα γραμματικοί να γράφουν τις γιαράδες³.

   Κι εγώ διαβάτης να περνώ, να διπλοχαιρετάω:

   "Καλώς τα κάνετε, γιατροί, καλώς τα πολεμάτε.

   Ας κόφτουν τα ψαλίδια σας, κρέατα μη λυπάστε.

   Έχω κι εγώ λινό πανί σαρανταπέντε πήχες

   δέκα τις δίνω για ξαντό⁴ και δέκα για φυτίλια

   τ’ άλλο το περισσότερο σάβανα και μαντήλια."

   Και κείνος αποκρίθηκε με το καμένο αχείλι:

– Μωρή σκύλα, μωρή άπονη, μωρή διαβόλου κόρη,

   δεν ήταν κρίση να με πας, καδής⁵ να με καλέσεις,

   μόνο με καταρίστηκες⁶ τέτοια βαριά κατάρα;

   ^{------------------}

   ^{1. άλλη γραφή του β’ ημιστίχιου: “…και τον καιρό εθυμούντο”.}

   ^{2. χτικιάρης (ο): αυτός που έχει χτικιό, φυματικός, φθισικός // εδώ: η λέξη εκφράζει το μίσος της κοπέλας για τον αίτιο της εγκυμοσύνης της και τη γεμάτη εκδικητικότητα επιθυμία να πάθει αυτός χτικιό, συναισθήματα που γεννά η απελπισία της ανύπαντρης κοπέλας, που σε λίγο καιρό θα ντροπιαστεί γεννώντας ένα νόθο παιδί. Άλλη παραλλαγή του β΄ ημιστίχιου: “… – Καλώς τον καβαλάρη”.}

   ^{3. γιαράς (ο) / πληθ. γιαράδες (οι): πληγές (τουρκ. yara – Μαυραγάνης, Παπάνης, Ανδριώτης, Χ. Δεμίρης).}

   ^{4. ξαντό (το): λαναρισμένο (από το ρ. ξαίνω – Παπάνης, Λεξικό της Δημοτικής) // εδώ: νήματα ή ταινία ή αποστειρωμένο κομμάτι από λινό αραιοϋφασμένο ύφασμα, που χρησιμεύει για το δέσιμο πληγών, αντί για γάζα. Ο Γιώργος Γιαννουλέλλης, στη σελ. 26 του βιβλίου του «Νεοελληνικές ιδιωματικές λέξεις δάνειες από ξένες γλώσσες» (Εκδόσεις «Κείμενα», Αθήνα 1982), στο λήμμα "γάζα", αναφέρει ότι η λέξη γάζα είναι συνώνυμη της ιδιωματικής νεοελληνικής λέξης ξαντί (υποκοριστικό της λ. ξαντός < ξαίνω < πιθ. από περσ. ρ. ghāz-kardan= ξαίνω, χωρίζω σε ίνες) = φυτίλι από το ξέφτισμα παλιού καθαρού βαμβακερού υφάσματος, για τη θεραπεία των πληγών.}

   ^{5. καδής / κατής (ο): Τούρκος δικαστής (kadi, Ανδριώτης).}

   ^{6. καταρίστηκες < καταράστηκες < καταριέμαι <κατά + αρά (= κατάρα). Η δύναμη της κατάρας του αδικημένου προσώπου θεωρούνταν μεγάλη και προκαλούσε τρόμο. Εδώ η κατάρα της ανύπαντρης γκαστρωμένης και παρατημένης από τον αγαπημένο της κοπέλας προς «αυτόν, το χτικιάρη» προκαλεί το θυμό του και φόβο πως η κατάρα θα πιάσει, γι’ αυτό και θα προτιμούσε να τον πάει στο δικαστήριο. Η τουρκική λέξη "καδής" είναι ενδεικτική της παλαιότητας του τραγουδιού, αφού παραπέμπει στα χρόνια της τουρκοκρατίας.} 

            
Σημειώσεις:

α) Την παραπάνω παραλογή υπαγόρευσε με τραγουδιστή απαγγελία στη Μυρσίνη Βουνάτσου η Ειρήνη Γ. Γανώση, στο Παλαιοχώρι, το καλοκαίρι του 1985.

β) Έχει δημοσιευτεί στο 22^ο τεύχος του περιοδικού «Τα Παλιοχωριανά» του Συλλόγου Παλαιοχωριτών Αθήνας (Απρ.- Μάιος 1986, σελ. 342).

γ) Το 2008 μας εστάλη εκ νέου γραπτή από την Ειρήνη Γ. Γανώση και την κόρη της Δέσποινα Γανώση - Παυλίδου, με ελάχιστες διαφορές.

δ) Επίσης, το βρήκαμε με τίτλο «Κορίτσι κρυφαγκάστρωτο» στη σελ. 47 του βιβλίου της Πόπης Χατζόγλου - Μπλάνη «Τραγούδια από την παράδοση της Λέσβου - Παροιμίες - Γνωμικά» (Έκδοση Εταιρίας Αιολικών Μελετών, Μυτιλήνη 2005).