ΣΧΟΛΕΙΟ - ΜΑΘΗΤΗΣ - ΚΗΔΕΜΟΝΑΣ
Στην προσπάθειά μας να πλησιάσουμε τα παιδιά της σχολικής ηλικίας, δημοσιεύουμε σειρά άρθρων σχετικών με την εκπαίδευση. Πρόθεσή μας είναι να ανοίξουμε διάλογο με μαθητές και γονείς για θέματα που απασχολούν καθημερινά και άμεσα την Οικογένεια, το Σχολείο και την Πολιτεία. Ελπίζουμε ότι η ανταπόκριση θα είναι ανάλογη με τη σημασία του ζητήματος, ότι θα ακολουθήσει σειρά ερωτημάτων, τοποθετήσεων και προτάσεων και πως θα βοηθήσουμε έτσι το μαθητή.
Επιλέξαμε να αρχίσουμε με μια γενική τοποθέτηση πάνω σε δύο βασικά θέματα: την κατ' οίκον μελέτη του μαθητή και τη στάση του κηδεμόνα προς αυτόν και το σχολείο. Λόγω της ευρύτητας και των δύο θεμάτων, αναγκαστήκαμε να καταρτίσουμε ένα γενικό αναλυτικό σ χ έ δ ι ο κ α θ η μ ε ρ ι ν ή ς μ ε λ έ τ η ς με χρήσιμες συμβουλές, το οποίο καλύπτει τρεις διαδοχικές φάσεις, και έναν εικοσάλογο με ο δ η γ ί ε ς γ ι α τ ο ν κ η δ ε μ ό ν α. Το παιδί πρέπει να μάθει πώς να εργάζεται από τα πρώτα σχολικά του χρόνια.
Επαναλαμβάνουμε ότι πρόθεσή μας δεν είναι να δώσουμε απλώς ένα "συνταγολόγιο", αλλά να μπούμε σε κάθε σπίτι, να προτείνουμε συγκεκριμένες πρακτικές λύσεις, να προβληματίσουμε, να ανοίξουμε διάλογο, μέσω του blog μας.
Θεωρήσαμε ακόμη σκόπιμο, προτού γράψουμε για όσα αναφέρουμε παραπάνω, να προσεγγίσουμε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν ο μαθητής και ο κηδεμόνας με έμμεσο τρόπο, κάνοντας ένα μικρό χαρακτηρισμό τους, μεταξύ σοβαρού και αστείου. Να τι θα γράφαμε λοιπόν γι' αυτούς...
Ο σημερινός Έλληνας μαθητής
- Είναι φιλομαθής, αλλά βαριέται γρήγορα ("γρηγοροχόρταγο" τον λέει ο λαός μας).
- Έχει εξυπνάδα, αλλά δεν είναι αρκετά εργατικός.
- Του αρέσει το σχολείο, αλλά προτιμά τη μπάλα από το μάθημα.
- Είναι φιλότιμος, αλλά του λείπει η αυτοπειθαρχία.
- Συμφωνεί με τον καθηγητή, αλλά κάνει τα αντίθετα.
- Αγνοεί την ελληνική γλώσσα, αλλά "φταίει το εκπαιδευτικό μας σύστημα".
- Θέλει μεγάλους βαθμούς, αλλά απεχθάνεται τους διαγωνισμούς.
- Του αρέσουν οι συζητήσεις μέσα στην τάξη, αλλά είναι κακός ακροατής.
- Θεωρεί τους συμμαθητές του φίλους, αλλά αποφεύγει να συνεργάζεται μαζί τους.
- Διπλοχαιρετά τους καθηγητές του, αλλά και τους βρίζει "άμα λάχει".
- Υποστηρίζει το δημοκρατικό διάλογο, αλλά προτιμά να λύνει τις διαφορές του με φωνές και μπουνιές.
- Είναι ενθουσιώδης και δημιουργικός, αλλά μόνο όταν έχει όρεξη.
Γενικά ενδιαφέρεται για όλα, λέει πολλά, μαθαίνει λίγα, κάνει λιγότερα, αλλά είναι πολύ συμπαθητικός!
Ο σημερινός Έλληνας κηδεμόνας
- Αγαπά το παιδί του, αλλά το θεωρεί κτήμα του.
- Ενδιαφέρεται για τη μάθησή του, αλλά είναι ανυπόμονος.
- Ξοδεύει πολλά για το παιδί του, γιατί στερήθηκε ο ίδιος πολλά.
- Ενημερώνεται καθημερινά από το σχολείο ή δεν εμφανίζεται καθόλου.
- Είναι ευγενικός, αλλά του λείπει η ψυχραιμία.
- Απαιτεί συχνά μεγάλους βαθμούς, για να κάνει επίδειξη.
- Ονειρεύεται ανώτατες σπουδές για το παιδί του, ακόμα κι αν είναι πνευματικά καθυστερημένο.
- Κολακεύει τους δασκάλους του παιδιού του, αλλά φταίνε εκείνοι αν μείνει στην ίδια τάξη.
- Μιλά για την αξία της μόρφωσης, αλλά ο ίδιος δεν ανοίγει βιβλίο ποτέ.
- Υποστηρίζει το δημοκρατικό διάλογο γονιού-παιδιού, αλλά δεν θέλει αντιρρήσεις.
- Αξιώνει υπευθυνότητα από το παιδί του, αλλά δεν το βοηθά να ωριμάσει.
- Δίνει συμβουλές στο παιδί του, αλλά είναι ο ίδιος κακό πρότυπο.
Γενικά τρέχει, ξοδεύει, στενοχωριέται, αλλά έχει χάσει το μπούσουλα!
ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΤΗ
ΣΧΕΔΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΤΗ
Πώς να μελετά σωστά στο σπίτι τα μαθήματά του:
Αφού δει το πρόγραμμα και τις υποχρεώσεις του για την επόμενη μέρα, τακτοποιεί στο γραφείο του τα βιβλία, τα τετράδια και όλα τα απαραίτητα για όλα τα μαθήματα της επομένης, ορίζει τη σειρά τους και αρχίζει τη μελέτη.
Α΄φάση καθημερινής μελέτης: Ανάγνωση - κατανόηση - έλεγχος - σημειώσεις - προφορικές εργασίες
1. Διαβάζει προσεκτικά την ενότητα, μέχρις ότου κατανοήσει το περιεχόμενο, έτσι ώστε να μπορεί να πει περιληπτικά και σωστά το νόημα ακολουθώντας λογική σειρά (: σύνδεση με προηγούμενα, τόπος, χρόνος, πρόσωπα, γεγονότα). Καλό είναι να διαβάζει δυνατά, για να εξασκείται στην ανάγνωση και στην απαγγελία. Μπορεί ακόμα να “γράψει” τη φωνή του σε κασέτα μαγνητοφώνου και να μάθει να διαβάζει σωστά, διασκεδάζοντας συγχρόνως.
2. Διαβάζει και μαθαίνει τα σχόλια του βιβλίου, τα βιογραφικά και τις σημειώσεις από τον πίνακα.
3. Χρησιμοποιεί ένα μικρό ορθογραφικό - ερμηνευτικό - ετυμολογικό λεξικό για άγνωστες λέξεις ή τις σημειώνει στο τετράδιο, για να ρωτήσει τον καθηγητή (Η άγνωστη λέξη με μαύρο στυλό, η ερμηνεία της με μπλε). Αναλύει επίσης και εξηγεί χαρακτηριστικές λέξεις απλές, σύνθετες ή παράγωγες.
4. Χρησιμοποιεί ιστορικό ή γεωγραφικό Άτλαντα και βρίσκει στο χάρτη τα τοπωνύμια που αναφέρονται στην ενότητα. Ωφέλιμη είναι και η χρήση εικόνων, κασετών, CDs, Internet, κι άλλων σχετικών με το μάθημα μέσων, αν βέβαια υπάρχουν. Καλά βοηθήματα είναι τα αντίστοιχα βιβλία του Δημοτικού ή άλλων τάξεων Γυμνασίου και Λυκείου, καθώς και τα τετράδια επιμελών μαθητών γνωστών του.
5. Έπειτα χωρίζει την ενότητα σε υποενότητες και γράφει στο τετράδιό του ένα σύντομο τίτλο για καθεμία. Πολύ διευκολύνει τη μελέτη του ο μαθητής, αν σε κάθε παράγραφο του διδακτικού βιβλίου σημειώνει με μολύβι ένα σύντομο πλαγιότιτλο στο περιθώριο.
6. Απαντά στις ερωτήσεις του βιβλίου κι έπειτα κάνει στον εαυτό του σκόρπιες ερωτήσεις και τις απαντά, για να ελέγξει αν κατενόησε το μάθημα. Χρησιμοποιεί το “σχέδιο μαθήματος”, που συνήθως δίνουν οι καθηγητές στην αρχή της χρονιάς φωτοτυπημένο, και βρίσκει τα διάφορα στοιχεία (καλολογικά, πολιτιστικά, ιδεολογικά, συναισθήματα, χαρακτηρισμούς, κρίσεις, συγκρίσεις, διδάγματα).
7. Επισημαίνει τα κύρια σημεία του μαθήματος και τα γράφει επιγραμματικά στο τετράδιό του (προσωπικές σημειώσεις του μαθητή). Έπειτα κάνει ξεχωριστά τις προφορικές εργασίες που του έχουν ανατεθεί.
8. Συνεργάζεται συχνά με συμμαθητές και συμμαθήτριές του στο σπίτι ή από τηλεφώνου, κυρίως αν έχει απορίες.
9. Την ώρα που διαβάζει και μαθαίνει την ενότητα, σημειώνει με μολύβι στο πρόχειρο τους στίχους ή τα κεφάλαια ή τις φράσεις που του χρειάζονται, για να γράψει τις εργασίες του. Ταυτόχρονα σχεδιάζει νοερά ή λέει προφορικά τις απαντήσεις στις γραπτές εργασίες του.
Β΄ φάση καθημερινής μελέτης: Γραπτές εργασίες - εμπέδωση - χρήσιμες συμβουλές
1. Γράφει τις εργασίες του με ωραία γράμματα και προσοχή, φροντίζοντας να βασίζονται στο κείμενο. Δεν παραλείπει να γράφει σε παρένθεση το στίχο ή το κεφάλαιο ή τη σελίδα, όπου στηρίζεται κάθε απάντησή του. Προσπαθεί όμως να μη μένει μόνο στο κείμενο, αλλά να αναλύει και να ερμηνεύει, να κριτικάρει και να συγκρίνει με άλλα σχετικά.
Σημειώσεις: Οι γραπτές εργασίες είναι σαν μικρές εκθέσεις και πρέπει να γίνονται με προσοχή κι επιμέλεια. Πρέπει πάντα να έχουν πρόλογο, κύριο μέρος και επίλογο-κατακλείδα. Ένας επιμελής μαθητής χωρίζει παραγράφους και βάζει πάνω σύντομες επικεφαλίδες ή στο περιθώριο του τετραδίου του πλαγιότιτλους, με μαύρο στυλό για να ξεχωρίζουν. Κάθε επιμέρους ερώτημα μιας εργασίας απαιτεί χωριστή παράγραφο. Αν ο μαθητής θέλει να πρωτοτυπήσει, μπορεί να “απαντήσει” σε μια εργασία με ζωγραφικές παραστάσεις ή σκίτσα και σύντομους διαλόγους.
Είναι απαράδεκτη και βλαπτική η υπαγόρευση των απαντήσεων από τους γονείς ή η αντιγραφή από μεταφράσεις ("λυσάρια"), καθώς και η μετατροπή του σπιτιού σε τάξη διδασκαλίας. Γονείς που παίζουν ρόλο κατ’ οίκον δασκάλου στερούν από το παιδί τη δυνατότητα να μάθει να σκέφτεται, να βρίσκει λύσεις, να αυτενεργεί.
2. Οι πληροφορίες από εγκυκλοπαίδειες είναι προαιρετικές. Μπορεί όμως ο μαθητής που δεν έχει εγκυκλοπαίδεια να τις ζητήσει από άλλον ή να βρει στοιχεία στα σχολικά του βιβλία.
3. Ενημερώνει το “Ευρετήριο Λέξεων” και το “Ανθολόγιο”, σύμφωνα με τις υποδείξεις του καθηγητή. Αλλά και με δική του πρωτοβουλία ο μαθητής διαλέγει λέξεις και ανθολογεί κάθε κείμενο που διαβάζει.
4. Αν βρει σε άλλο βιβλίο κάτι σχετικό με το μάθημα, μπορεί να το γράψει ή να πάρει το βιβλίο στο σχολείο. Γενικά, εκτός από τη μελέτη των σχολικών μαθημάτων, ο μαθητής πρέπει να φροντίσει να αποκτήσει ένα απόθεμα γενικών γνώσεων, που θα του είναι πολλαπλά χρήσιμες. Πρέπει ακόμα να χρησιμοποιεί και τις γνώσεις που αποκτά από τα άλλα μαθήματα.
5. Βασικός παράγοντας επιτυχίας είναι η επιμέλεια στον τρόπο εργασίας και στα τετράδια. Συνιστάται χρήση πρόχειρου τετραδίου, ατομικού σημειωματαρίου, χάρακα - υπογραμμίσεων, χάρτη, μολυβιού, σβήστρας, διακοσμητικών πλαισίων, ζωγραφικών απεικονίσεων και μαύρου στυλού για τις επικεφαλίδες, τους πλαγιότιτλους και τα πιο σπουδαία. Η καλλιγραφία και η ορθογραφία κάνουν όμορφη την εικόνα του γραπτού. “Τῇ ἐπιμελείᾳ τὰ πάντα δοῦλα γίγνεται” (= με την επιμέλεια τα πάντα κατακτώνται), έλεγαν πολύ σωστά οι αρχαίοι Έλληνες.
6. Αν ο μαθητής έχει κάποια απορία στην ορθογραφία, ξαναδιαβάζει κι εφαρμόζει το σχετικό ορθογραφικό κανόνα. Προσοχή! Αν κάποιος μαθητής είναι πολύ ανορθόγραφος, πρέπει να μελετά συχνά τους γραμματικούς και συντακτικούς κανόνες, να κάνει πρόσθετες λεξιλογικές ασκήσεις και να γράφει αντιγραφή ή ορθογραφία, για να βελτιωθεί. (Υπάρχουν στα κεντρικά βιβλιοπωλεία βιβλία με τέτοιου είδους ασκήσεις, με συνήθη τίτλο “Μαθαίνω σωστά τη γλώσσα μου”). Αν είναι κακογράφος, πρέπει να αγοράσει το ειδικό τετράδιο καλλιγραφίας ή μουσικής με διπλή την κάτω σειρά και να εξασκηθεί, γράφοντας προσεκτικά κι όμορφα ένα-ένα τα γράμματα ή μικρά κείμενα.
7. Αν θέλει ο μαθητής να είναι πιο ικανός να κινηθεί κατά την παράδοση του επόμενου μαθήματος, μπορεί να κάνει μια ανάγνωση της επόμενης ενότητας και των σχολίων της και να σημειώσει τις άγνωστες λέξεις στο τετράδιό του.
8. Μετρά το χρόνο μελέτης κάθε μαθήματος και φροντίζει να εργάζεται σε όλο και πιο γοργό ρυθμό, χωρίς όμως να βλάπτει την ποιότητα της εργασίας του. Έτσι μπορεί να οργανώσει πλήρες ημερήσιο και εβδομαδιαίο πρόγραμμα μελέτης όλων των μαθημάτων και σιγά-σιγά να εξοικονομήσει περισσότερο ελεύθερο χρόνο.
9. Κάνει έπειτα μικρό διάλειμμα κι αρχίζει τη μελέτη του επόμενου μαθήματος. Τέλος,… βάζει στην τσάντα του τα βιβλία, τα τετράδια κι ό,τι άλλο σχετικό με τα μαθήματα. Φροντίζει να μη λείπει τίποτα. Ωφέλιμη είναι επίσης μια ταχύτατη ανάγνωση των κειμένων, λίγο προτού ξεκινήσει ο μαθητής για το σχολείο.
Γ΄ φάση: Έλεγχος όλων των μαθημάτων από γονείς
Ι. Καθημερινός έλεγχος:
α) Τετραδίων (γράμματα, ορθογραφία, καλαισθησία).
β) Εργασιών (“Τι εργασίες σας έβαλαν;”, “Τι απάντησες;”, “Διάβασέ μου μια εργασία σου”).
γ) Καλόπιστη κριτική απαντήσεων - σχετική συζήτηση - διορθώσεις.
δ) Σκόρπιες ερωτήσεις σχετικές με το μάθημα, με μορφή αποριών, που ο γονέας ζητά από το μαθητή να του λύσει (όχι απαίτηση παπαγαλίας) και υπαγόρευση ορθογραφίας (αν το παιδί είναι ανορθόγραφο).
ε) Τηλεφωνήματα σε συμμαθητές.
ΙΙ. Κατά διαστήματα:
α) Επαναληπτικές ερωτήσεις και εξάσκηση μνήμης.
β) Επιμορφωτικές επισκέψεις σε αξιοθέατα.
γ) Συζήτηση με το μαθητή για τη σχολική πρόοδό του, στο τέλος κάθε εβδομάδας.
Οδηγία: Να χρησιμοποιήσεις το σχέδιο μελέτης σε δύο διαφορετικά μαθήματα επί μία εβδομάδα καθημερινώς και να καταγράψεις τα θετικά και τα αρνητικά που προκύπτουν από την εφαρμογή του. Αν διαπιστώσεις ότι σε ωφελεί, χρησιμοποίησέ το για τη μελέτη και άλλων μαθημάτων.
ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!
_________________
Σημειώσεις:
1) Το σχέδιο καθημερινής είναι σκόπιμα τόσο αναλυτικό, για να καταλάβει ο μαθητής πόσες δυνατότητες μελέτης του προσφέρει το μάθημα και να μην κάνει λιγότερα από τα απαραίτητα. Φαίνεται χρονοβόρο, αλλά αυτό θα συμβεί μόνο στις πρώτες εφαρμογές του. Μετά ο μαθητής θα κάνει αυτόματα και γρήγορα και συστηματικά τη μελέτη του, με πολλαπλάσιο κέρδος. Άλλωστε δεν υπάρχουν σε όλες τις ενότητες όλα τα στοιχεία που ζητείται να βρει ο μαθητής.
2) Πολλά από αυτά που αναφέρονται στη Γ΄ φάση μπορούν να γίνουν στην Α΄ φάση, αν ο κηδεμόνας είναι διαθέσιμος. Ας επιβλέψει ο κηδεμόνας, όταν ο μαθητής θα εφαρμόζει για πρώτη φορά το σχέδιο μελέτης. Είναι όμως απολύτως αναγκαίο να μάθει ο μαθητής Δημοτικού ή Γυμνασίου ή Λυκείου να εργάζεται μόνος του. Και πρέπει ακόμα να κατανοήσει κάθε μαθητής ότι, ανεξάρτητα από το εκπαιδευτικό σύστημα, το σχολείο, το διδάσκοντα και άλλους παράγοντες, ένας είναι ο σίγουρος δρόμος για την πρόοδο και την επιτυχία: η συστηματική εργασία. Γιατί “τὰ ἀγαθὰ κόποις κτῶνται”.
3) Το παραπάνω κείμενο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό "Τα Παλιοχωριανά" του Συλλόγου Παλαιοχωριτών Αθήνας "Η Μελίντα" (40ό τεύχος, Οκτ.- Δεκ. 1990, σσ. 632-635).
3) Το παραπάνω κείμενο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό "Τα Παλιοχωριανά" του Συλλόγου Παλαιοχωριτών Αθήνας "Η Μελίντα" (40ό τεύχος, Οκτ.- Δεκ. 1990, σσ. 632-635).
-- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- --
ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΗΔΕΜΟΝΑ
Ο κηδεμόνας βοηθά το μαθητή, όταν:
1. Εκδηλώνει καθημερινά το ενδιαφέρον του για την πρόοδο του μαθητή ("Τι καινούργιο έμαθες σήμερα στο σχολείο;").
2. Μαθαίνει το παιδί να βλέπει θετικά το σχολείο. Δηλαδή: να έχει θέληση για μάθηση, να είναι προσεκτικό στην τάξη, να συμμετέχει στο μάθημα, να αγαπά την εργασία, τους συμμαθητές και τους καθηγητές του, να εφαρμόζει πιστά τις οδηγίες των καθηγητών του, να μελετά συστηματικά στο σπίτι και να στοχεύει πάντα στο καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Να θεωρεί το σχολείο και την τάξη του σαν δεύτερο σπίτι του και σαν ιερό χώρο μάθησης, που πρέπει να τον διατηρεί καθαρό και πολιτισμένο.
3. Ελέγχει καθημερινά τη μελέτη του μαθητή στο σπίτι και τονίζει την αξία της επιμέλειας και του σωστού προγραμματισμού.
4. Ενημερώνεται άμεσα και τακτικά από το σχολείο για την επίδοση και τη συμπεριφορά του μαθητή, στις καθορισμένες ημέρες και ώρες ή όποτε άλλοτε τον καλέσουν. Καλό είναι να πηγαίνουν στο σχολείο και οι δύο γονείς, εναλλάξ, για να έχουν και οι δύο άμεση γνώση.
5. Ενημερώνει το σχολείο από την αρχή του σχολικού έτους για πιθανά οικογενειακά ή ψυχολογικά προβλήματα ή προβλήματα υγείας που απασχολούν το μαθητή, και συνεργάζεται με το σχολείο για την αντιμετώπισή τους. Στην αρχή του σχολικού έτους προσκομίζει στο σχολείο πιστοποιητικό υγείας του μαθητή (ιατρικές εξετάσεις από καρδιολόγο, οφθαλμίατρο, ορθοπεδικό κ.ά.)
6. Ενημερώνει τηλεφωνικώς το σχολείο σε περίπτωση απουσίας, την ίδια μέρα, και δικαιολογεί τις απουσίες αμέσως μετά την επάνοδο του μαθητή (Τηλέφωνο σχολείου: .........................................).
7. Συζητά με το μαθητή για τη σχολική ζωή, για τα προβλήματά του και τις σχέσεις του με συμμαθητές και καθηγητές, για τα προβλήματα της εφηβείας, καθώς και για επίκαιρα ζητήματα γενικής φύσεως. Απαγορεύεται όμως να τον προσηλυτίζει, να τον κομματικοποιεί, να τον φανατίζει.
8. Προσκαλεί συμμαθητές του παιδιού του στο σπίτι, για να διαβάσουν και να παίξουν μαζί. Έτσι πετυχαίνει τριπλό όφελος: α) διευκολύνει το διάβασμα, β) δίνει την ευκαιρία στο παιδί να κάνει καλούς φίλους και γ) γνωρίζει τους φίλους του παιδιού του.
9. Καλλιεργεί στο μαθητή την αγάπη για την ελληνική γλώσσα και τα βιβλία, κυρίως τα λογοτεχνικά, και φροντίζει να αποκτήσει ο μαθητής την προσωπική του βιβλιοθήκη και ένα απόθεμα χρήσιμων γενικών γνώσεων. Επίσης, διαβάζει ο ίδιος τα βιβλία του παιδιού του.
10. Βοηθά τον έφηβο να συνειδητοποιήσει την αξία της μόρφωσης και των σπουδών. Πολύ βοηθά σ' αυτό ένα "Βιβλιάριο Σπουδών", όπου θα καταθέτει κατά διαστήματα ο ίδιος ο μαθητής ένα μικροποσό από τις δικές του οικονομίες. Έτσι θα συνηθίσει να βλέπει σοβαρά και υπεύθυνα το μέλλον του.
11. Αφιερώνει τις Κυριακές σε επισκέψεις σε μουσεία και σε θέατρα ή εκδρομές στη φύση και μαθαίνει στο παιδί να σέβεται την ελληνική παράδοση.
12. Είναι προσεκτικός στις κρίσεις του για τις ικανότητες του μαθητή. Αν τον επαινεί διαρκώς και υπερτιμά τις ικανότητές του, ο μαθητής θα πάψει να προσπαθεί αρκετά και να είναι σεμνός. Αν υποτιμά τις ικανότητές του, λέγοντας ότι "δεν κόβει το μυαλό του", τον αποθαρρύνει, του καλλιεργεί σύμπλεγμα κατωτερότητας και τον κάνει να σταματήσει τις προσπάθειες. Πρέπει να υπολογίζει όμως τη γνώμη των ειδικών, ακόμα κι αν αυτή δεν του αρέσει.
13. Αναθέτει στο μαθητή διάφορα καθήκοντα, αφού πρώτα αξιολογήσει σωστά τις δυνατότητές του. Η εκτέλεσή τους θα καλλιεργήσει την υπευθυνότητά του και θα τον κάνει να νιώθει χρήσιμος και σπουδαίος. Φροντίζει όμως και για την ξεκούραση, τη σωστή διατροφή και τη σωστή διασκέδασή του, αλλά χωρίς να τον αφήνει να παραμελεί τις υποχρεώσεις του. Προσοχή! Δεν καταπονεί το παιδί, απαιτώντας να εργάζεται καθημερινά στην οικογενειακή επιχείρηση ή στα κτήματα. Η πολύωρη φοίτηση στο σχολείο και η απαιτούμενη μελέτη κάνουν το νεαρό άτομο ένα από τους σκληρά εργαζόμενους ανθρώπους. Άλλωστε η ελληνική νομοθεσία απαγορεύει την παιδική εργασία μέχρι τη συμπλήρωση των 15 ετών.
14. Δεν πιέζει το μαθητή να κυνηγά μεγάλους βαθμούς. Αξιώνει όμως να του παρουσιάζει πρόοδο όλο και μεγαλύτερη. Μαθαίνει το μαθητή να αγαπά και να επιδιώκει τη γνώση, όχι απλώς το μεγάλο βαθμό.
15. Παρακολουθεί διακριτικά τη συμπεριφορά του μαθητή και ενημερώνει αμέσως το σχολείο, αν διαπιστώσει ανησυχητικές αλλαγές, που δημιουργούν υποψίες για ύποπτες συναναστροφές, ναρκωτικά, μπούλιγκ, παραβατική γενικά συμπεριφορά. Δεν είναι ούτε πολύ αυστηρός ούτε αντίθετα πολύ ανεκτικός μαζί του. Παρά τους δικαιολογημένους φόβους του, πρέπει να δείχνει σεβασμό και εμπιστοσύνη στο παιδί του και να κάνει το καθετί για να το βλέπει χαρούμενο.
16. Συμπεριφέρεται με ευγένεια και ψυχραιμία, αν υπάρξει κάποιο σοβαρό πρόβλημα συμπεριφοράς του μαθητή και διαφωνεί με το σχολείο για τον τρόπο χειρισμού του ζητήματος. Αποφεύγει επίσης τις ψεύτικες κολακείες προς τους καθηγητές, καθώς και τα κακόπιστα σχόλια και τις κατηγορίες κατά των άλλων μαθητών και των καθηγητών. Αντίθετα, θα ωφελήσει το παιδί του, αν το μάθει να θεωρεί φίλους τους συμμαθητές του και να αγαπά και να σέβεται τους καθηγητές του σαν δεύτερους γονείς του πνευματικούς. Η συμπεριφορά του κηδεμόνα καθορίζει την αρνητική ή θετική συμπεριφορά του μαθητή στο σχολείο.
17. Παρακινεί το μαθητή να συμμετέχει ενεργά σε σχολικές πολιτιστικές και φιλανθρωπικές εκδηλώσεις, γιατί έτσι τον δραστηριοποιεί και του μαθαίνει να δίνει, όχι μόνο να παίρνει. Αλλά και ο ίδιος ενδιαφέρεται για τα μαθητικά ζητήματα και συμμετέχει ενεργά σε κάθε προσπάθεια βελτίωσης του εκπαιδευτικού συστήματος. Ακόμη, αν έχει τη δυνατότητα, προσφέρει και ο ίδιος εθελοντική εργασία ή βιβλία ή άλλου είδους βοήθεια στο σχολείο.
18. Φροντίζει να υπάρχει μέσα στην οικογένειά του αγάπη και κατανόηση, ηρεμία και προστασία, ισότητα και δημοκρατικός διάλογος (όχι κουτσομπολιό, αισχρολογίες, βία), αμοιβαίες υποχρεώσεις και δικαιώματα, αλληλοσεβασμός και ελευθερία. Εκδηλώνει ακόμη φανερά, με λόγια και πράξεις, την αγάπη και το σεβασμό του προς τον/τη σύζυγο, για να απολαμβάνει το παιδί την οικογενειακή γαλήνη και να μαθαίνει να αγαπά.
19. Διδάσκει συστηματικά στο παιδί καλούς τρόπους συμπεριφοράς και τις βασικές ηθικές αρχές: ειλικρίνεια, παρρησία, τιμιότητα, ευγένεια, αυτοπειθαρχία, σύνεση, αυτοεκτίμηση, ελευθερία, υπευθυνότητα, καλαισθησία, εργατικότητα, άμιλλα, σεμνότητα, αγάπη, φιλανθρωπία, δικαιοσύνη, ευαισθησία (όχι αδυναμία). Του μαθαίνει ακόμα να σέβεται την προσωπικότητα και την περιουσία των άλλων και του Δημοσίου (θρανία, βιβλία κ.ά.) και να προστατεύει το φυσικό περιβάλλον.
20. Προσπαθεί να είναι σωστό πρότυπο για το παιδί του. Γι' αυτό κάθε υπόδειξη που θα κάνει στο παιδί του πρέπει πρώτα να έχει γίνει κανόνας για τον ίδιο, αν θέλει να είναι πειστικός.
Είναι χαρακτηριστικό για το ρόλο του κηδεμόνα το παρακάτω απόσπασμα από τις "Διδαχές" του Κοσμά του Αιτωλού, του Πατροκοσμά (1714-1779), ο οποίος κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας περιόδευε στα χωριά και παρακινούσε τους υπόδουλους κατοίκους να χτίσουν σχολειά:
"Ένα δένδρο, ωσάν το κόψεις, ευθύς ξεραίνονται τα κλαριά, αμή, ωσάν ποτίζεις την ρίζαν, στέκονται δροσερά τα κλωνάρια. Ομοίως ήστενε και οι γονείς ωσάν το δένδρον. Και όταν ποτίζεται ο πατέρας και η μητέρα, που ήστενε η ρίζα των παιδιών, με αγάπη και με καλά έργα, φυλάγει ο Θεός τα παιδιά σας. ωσάν ξηραίνεστε οι γονείς με τις αμαρτίες, "θανατώνει" ο Θεός τα παιδιά σας και σας βασανίζει μαζί τους.
Είναι μια μηλιά και κάνει ξινά μήλα. Εμείς τώρα τι πρέπει, να κατηγορούμεν την μηλιά ή τα μήλα; Τη μηλιά. Λοιπόν κάμετε καλά εσείς οι γονείς, όπου ήστενε η μηλιά, για να γίνονται και τα μήλα γλυκά."
Συμπέρασμα:
Επιμέλεια και εργατικότητα, φιλομάθεια και προσοχή, υπευθυνότητα και συστηματική μελέτη, θάρρος και αισιοδοξία, συνεργατικότητα και άμιλλα, ευγένεια και σεμνότητα, ελευθερία και ανθρωπιά, είναι οι γερές βάσεις της σωστής μόρφωσης και της επιτυχίας στο σχολείο. Γονείς και Σχολείο, λοιπόν, ας διδάξουμε στα παιδιά μας να κοπιάζουν και να επιδιώκουν πάντα το καλύτερο.
Σημειώσεις:
1. Εκδηλώνει καθημερινά το ενδιαφέρον του για την πρόοδο του μαθητή ("Τι καινούργιο έμαθες σήμερα στο σχολείο;").
2. Μαθαίνει το παιδί να βλέπει θετικά το σχολείο. Δηλαδή: να έχει θέληση για μάθηση, να είναι προσεκτικό στην τάξη, να συμμετέχει στο μάθημα, να αγαπά την εργασία, τους συμμαθητές και τους καθηγητές του, να εφαρμόζει πιστά τις οδηγίες των καθηγητών του, να μελετά συστηματικά στο σπίτι και να στοχεύει πάντα στο καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Να θεωρεί το σχολείο και την τάξη του σαν δεύτερο σπίτι του και σαν ιερό χώρο μάθησης, που πρέπει να τον διατηρεί καθαρό και πολιτισμένο.
3. Ελέγχει καθημερινά τη μελέτη του μαθητή στο σπίτι και τονίζει την αξία της επιμέλειας και του σωστού προγραμματισμού.
4. Ενημερώνεται άμεσα και τακτικά από το σχολείο για την επίδοση και τη συμπεριφορά του μαθητή, στις καθορισμένες ημέρες και ώρες ή όποτε άλλοτε τον καλέσουν. Καλό είναι να πηγαίνουν στο σχολείο και οι δύο γονείς, εναλλάξ, για να έχουν και οι δύο άμεση γνώση.
5. Ενημερώνει το σχολείο από την αρχή του σχολικού έτους για πιθανά οικογενειακά ή ψυχολογικά προβλήματα ή προβλήματα υγείας που απασχολούν το μαθητή, και συνεργάζεται με το σχολείο για την αντιμετώπισή τους. Στην αρχή του σχολικού έτους προσκομίζει στο σχολείο πιστοποιητικό υγείας του μαθητή (ιατρικές εξετάσεις από καρδιολόγο, οφθαλμίατρο, ορθοπεδικό κ.ά.)
6. Ενημερώνει τηλεφωνικώς το σχολείο σε περίπτωση απουσίας, την ίδια μέρα, και δικαιολογεί τις απουσίες αμέσως μετά την επάνοδο του μαθητή (Τηλέφωνο σχολείου: .........................................).
7. Συζητά με το μαθητή για τη σχολική ζωή, για τα προβλήματά του και τις σχέσεις του με συμμαθητές και καθηγητές, για τα προβλήματα της εφηβείας, καθώς και για επίκαιρα ζητήματα γενικής φύσεως. Απαγορεύεται όμως να τον προσηλυτίζει, να τον κομματικοποιεί, να τον φανατίζει.
8. Προσκαλεί συμμαθητές του παιδιού του στο σπίτι, για να διαβάσουν και να παίξουν μαζί. Έτσι πετυχαίνει τριπλό όφελος: α) διευκολύνει το διάβασμα, β) δίνει την ευκαιρία στο παιδί να κάνει καλούς φίλους και γ) γνωρίζει τους φίλους του παιδιού του.
9. Καλλιεργεί στο μαθητή την αγάπη για την ελληνική γλώσσα και τα βιβλία, κυρίως τα λογοτεχνικά, και φροντίζει να αποκτήσει ο μαθητής την προσωπική του βιβλιοθήκη και ένα απόθεμα χρήσιμων γενικών γνώσεων. Επίσης, διαβάζει ο ίδιος τα βιβλία του παιδιού του.
10. Βοηθά τον έφηβο να συνειδητοποιήσει την αξία της μόρφωσης και των σπουδών. Πολύ βοηθά σ' αυτό ένα "Βιβλιάριο Σπουδών", όπου θα καταθέτει κατά διαστήματα ο ίδιος ο μαθητής ένα μικροποσό από τις δικές του οικονομίες. Έτσι θα συνηθίσει να βλέπει σοβαρά και υπεύθυνα το μέλλον του.
11. Αφιερώνει τις Κυριακές σε επισκέψεις σε μουσεία και σε θέατρα ή εκδρομές στη φύση και μαθαίνει στο παιδί να σέβεται την ελληνική παράδοση.
12. Είναι προσεκτικός στις κρίσεις του για τις ικανότητες του μαθητή. Αν τον επαινεί διαρκώς και υπερτιμά τις ικανότητές του, ο μαθητής θα πάψει να προσπαθεί αρκετά και να είναι σεμνός. Αν υποτιμά τις ικανότητές του, λέγοντας ότι "δεν κόβει το μυαλό του", τον αποθαρρύνει, του καλλιεργεί σύμπλεγμα κατωτερότητας και τον κάνει να σταματήσει τις προσπάθειες. Πρέπει να υπολογίζει όμως τη γνώμη των ειδικών, ακόμα κι αν αυτή δεν του αρέσει.
13. Αναθέτει στο μαθητή διάφορα καθήκοντα, αφού πρώτα αξιολογήσει σωστά τις δυνατότητές του. Η εκτέλεσή τους θα καλλιεργήσει την υπευθυνότητά του και θα τον κάνει να νιώθει χρήσιμος και σπουδαίος. Φροντίζει όμως και για την ξεκούραση, τη σωστή διατροφή και τη σωστή διασκέδασή του, αλλά χωρίς να τον αφήνει να παραμελεί τις υποχρεώσεις του. Προσοχή! Δεν καταπονεί το παιδί, απαιτώντας να εργάζεται καθημερινά στην οικογενειακή επιχείρηση ή στα κτήματα. Η πολύωρη φοίτηση στο σχολείο και η απαιτούμενη μελέτη κάνουν το νεαρό άτομο ένα από τους σκληρά εργαζόμενους ανθρώπους. Άλλωστε η ελληνική νομοθεσία απαγορεύει την παιδική εργασία μέχρι τη συμπλήρωση των 15 ετών.
14. Δεν πιέζει το μαθητή να κυνηγά μεγάλους βαθμούς. Αξιώνει όμως να του παρουσιάζει πρόοδο όλο και μεγαλύτερη. Μαθαίνει το μαθητή να αγαπά και να επιδιώκει τη γνώση, όχι απλώς το μεγάλο βαθμό.
15. Παρακολουθεί διακριτικά τη συμπεριφορά του μαθητή και ενημερώνει αμέσως το σχολείο, αν διαπιστώσει ανησυχητικές αλλαγές, που δημιουργούν υποψίες για ύποπτες συναναστροφές, ναρκωτικά, μπούλιγκ, παραβατική γενικά συμπεριφορά. Δεν είναι ούτε πολύ αυστηρός ούτε αντίθετα πολύ ανεκτικός μαζί του. Παρά τους δικαιολογημένους φόβους του, πρέπει να δείχνει σεβασμό και εμπιστοσύνη στο παιδί του και να κάνει το καθετί για να το βλέπει χαρούμενο.
16. Συμπεριφέρεται με ευγένεια και ψυχραιμία, αν υπάρξει κάποιο σοβαρό πρόβλημα συμπεριφοράς του μαθητή και διαφωνεί με το σχολείο για τον τρόπο χειρισμού του ζητήματος. Αποφεύγει επίσης τις ψεύτικες κολακείες προς τους καθηγητές, καθώς και τα κακόπιστα σχόλια και τις κατηγορίες κατά των άλλων μαθητών και των καθηγητών. Αντίθετα, θα ωφελήσει το παιδί του, αν το μάθει να θεωρεί φίλους τους συμμαθητές του και να αγαπά και να σέβεται τους καθηγητές του σαν δεύτερους γονείς του πνευματικούς. Η συμπεριφορά του κηδεμόνα καθορίζει την αρνητική ή θετική συμπεριφορά του μαθητή στο σχολείο.
17. Παρακινεί το μαθητή να συμμετέχει ενεργά σε σχολικές πολιτιστικές και φιλανθρωπικές εκδηλώσεις, γιατί έτσι τον δραστηριοποιεί και του μαθαίνει να δίνει, όχι μόνο να παίρνει. Αλλά και ο ίδιος ενδιαφέρεται για τα μαθητικά ζητήματα και συμμετέχει ενεργά σε κάθε προσπάθεια βελτίωσης του εκπαιδευτικού συστήματος. Ακόμη, αν έχει τη δυνατότητα, προσφέρει και ο ίδιος εθελοντική εργασία ή βιβλία ή άλλου είδους βοήθεια στο σχολείο.
18. Φροντίζει να υπάρχει μέσα στην οικογένειά του αγάπη και κατανόηση, ηρεμία και προστασία, ισότητα και δημοκρατικός διάλογος (όχι κουτσομπολιό, αισχρολογίες, βία), αμοιβαίες υποχρεώσεις και δικαιώματα, αλληλοσεβασμός και ελευθερία. Εκδηλώνει ακόμη φανερά, με λόγια και πράξεις, την αγάπη και το σεβασμό του προς τον/τη σύζυγο, για να απολαμβάνει το παιδί την οικογενειακή γαλήνη και να μαθαίνει να αγαπά.
19. Διδάσκει συστηματικά στο παιδί καλούς τρόπους συμπεριφοράς και τις βασικές ηθικές αρχές: ειλικρίνεια, παρρησία, τιμιότητα, ευγένεια, αυτοπειθαρχία, σύνεση, αυτοεκτίμηση, ελευθερία, υπευθυνότητα, καλαισθησία, εργατικότητα, άμιλλα, σεμνότητα, αγάπη, φιλανθρωπία, δικαιοσύνη, ευαισθησία (όχι αδυναμία). Του μαθαίνει ακόμα να σέβεται την προσωπικότητα και την περιουσία των άλλων και του Δημοσίου (θρανία, βιβλία κ.ά.) και να προστατεύει το φυσικό περιβάλλον.
20. Προσπαθεί να είναι σωστό πρότυπο για το παιδί του. Γι' αυτό κάθε υπόδειξη που θα κάνει στο παιδί του πρέπει πρώτα να έχει γίνει κανόνας για τον ίδιο, αν θέλει να είναι πειστικός.
Είναι χαρακτηριστικό για το ρόλο του κηδεμόνα το παρακάτω απόσπασμα από τις "Διδαχές" του Κοσμά του Αιτωλού, του Πατροκοσμά (1714-1779), ο οποίος κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας περιόδευε στα χωριά και παρακινούσε τους υπόδουλους κατοίκους να χτίσουν σχολειά:
"Ένα δένδρο, ωσάν το κόψεις, ευθύς ξεραίνονται τα κλαριά, αμή, ωσάν ποτίζεις την ρίζαν, στέκονται δροσερά τα κλωνάρια. Ομοίως ήστενε και οι γονείς ωσάν το δένδρον. Και όταν ποτίζεται ο πατέρας και η μητέρα, που ήστενε η ρίζα των παιδιών, με αγάπη και με καλά έργα, φυλάγει ο Θεός τα παιδιά σας. ωσάν ξηραίνεστε οι γονείς με τις αμαρτίες, "θανατώνει" ο Θεός τα παιδιά σας και σας βασανίζει μαζί τους.
Είναι μια μηλιά και κάνει ξινά μήλα. Εμείς τώρα τι πρέπει, να κατηγορούμεν την μηλιά ή τα μήλα; Τη μηλιά. Λοιπόν κάμετε καλά εσείς οι γονείς, όπου ήστενε η μηλιά, για να γίνονται και τα μήλα γλυκά."
Συμπέρασμα:
Επιμέλεια και εργατικότητα, φιλομάθεια και προσοχή, υπευθυνότητα και συστηματική μελέτη, θάρρος και αισιοδοξία, συνεργατικότητα και άμιλλα, ευγένεια και σεμνότητα, ελευθερία και ανθρωπιά, είναι οι γερές βάσεις της σωστής μόρφωσης και της επιτυχίας στο σχολείο. Γονείς και Σχολείο, λοιπόν, ας διδάξουμε στα παιδιά μας να κοπιάζουν και να επιδιώκουν πάντα το καλύτερο.
Σημειώσεις:
1) Φωτοτυπία του "σχεδίου μελέτης" έδινα σε κάθε μαθητή μου στην αρχή του σχολικού έτους και, μετά την πρώτη εφαρμογή του, κάναμε μία μικρή συζήτηση στην τάξη για τις εντυπώσεις των μαθητών.
2) Το κείμενο για τον κηδεμόνα δινόταν κατά την πρώτη ενημερωτική συνάντηση των καθηγητών με τους κηδεμόνες στις αρχές Οκτωβρίου. Τώρα είμαι συνταξιούχος, αλλά αρκετοί γονείς που έχω κατά καιρούς συναντήσει στο δρόμο μου ανέφεραν ότι κρατούν ακόμα τη φωτοτυπία αυτή.
3) Το κείμενο για τον κηδεμόνα έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό "Τα Παλιοχωριανά" του Συλλόγου Παλαιοχωριτών Αθήνας "Η Μελίντα" (43ο τεύχος, Ιούλ.- Σεπτ. 1991, σσ. 696-697).
4) Αν νομίζετε πως τα παραπάνω θα είναι χρήσιμα και για το δικό σας παιδί, φωτοτυπήσετε το σχέδιο μελέτης, για να προσπαθήσει να το εφαρμόσει στα μαθήματά του.
Με την ελπίδα πως οι οδηγίες αυτές θα σας φανούν χρήσιμες,
Μυρσίνη Μ. Βουνάτσου,
φιλόλογος.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου