ΙΣΤΟΡΙΑ - ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Βοήθεια για μαθητές/μαθήτριες Α΄ Γυμνασίου και πληροφόρηση για τους φιλίστορες

ΕΠΟΧΗ ΧΑΛΚΟΥ (3.000 – 1.100 π.Χ.) – ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Α) ΦΑΣΕΙΣ:

    α) 3.000 - 2.000 π.Χ. περ.: Πρωτοκυκλαδικός πολιτισμός

     β) 2.000 - 1.580/1600 π.Χ.: Μεσοκυκλαδικός πολιτισμός

     γ) 1.580/1600 – 1.100 π.Χ.: Υστεροκυκλαδικός πολιτισμός

Β) ΧΑΡΤΗΣ: (Αφού μελετήσεις το χάρτη της σελ. 21, γράψε τα ονόματα των Κυκλάδων Νήσων)

·………………………    ·………………………    ·………………………     ·………………………      ·……………………     ·………………………     ·……………………     ·………………………  ·………………………    ·………………………    ·………………………     ·………………………      ·……………………     ·………………………     ·……………………     ·……………………… ·………………………    ·………………………    ·………………………     ·………………………    

Γ) Αφού μελετήσεις το χάρτη και την 1^η παράγραφο της σελ. 21, γράψε ονομαστικά ποιοι παράγοντες συνετέλεσαν στην ανάπτυξη του κυκλαδικού πολιτισμού την εποχή του χαλκού.

                 

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ (συμπλήρωσε):

α) …………………………………………………………………………………………………

β) …………………………………………………………………………………………………

γ) …………………………………………………………………………………………………

δ) …………………………………………………………………………………………………

ε) …………………………………………………………………………………………………

στ) ……………………………………………………………………………………………….

ζ) …………………………………………………………………………………………………

η) …………………………………………………………………………………………………

θ) …………………………………………………………………………………………………

                                   

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ (απάντηση):

α) ήπιο κλίμα.

β) θάλασσα.

γ) προνομιακή γεωγραφική θέση Κυκλάδων στο κέντρο του Αιγαίου.

δ) μικρές αποστάσεις μεταξύ των κυκλαδίτικων νησιών.

ε) γειτνίαση κι επαφές με την Κρήτη (=κέντρο ανάπτυξης μινωικού πολιτισμού) και την Πελοπόννησο (=κέντρο ανάπτυξης μυκηναϊκού πολιτισμού).

στ) οι Κυκλάδες “φυσική γέφυρα” ανάμεσα σε τρεις ηπείρους, Ευρώπη-Ελλάδα, Ασία και Αφρική.

ζ) ορυκτός πλούτος νησιών: άφθονο μάρμαρο (Πάρος, Νάξος), οψιανός (=ηφαιστειογενές πέτρωμ.α - Μήλος), χρυσάφι κι ασήμι (Σίφνος), χαλκός, μόλυβδος.

η) ναυπήγηση πλοίων κατάλληλων για ταξίδια σε ανοικτές θάλασσες ⇒ανάπτυξη ναυτιλίας (=θαλάσσιο εμπόριο) ⇒οικονομική ανάπτυξη

θ) οι Κυκλάδες “σταυροδρόμι” πολιτισμών – πολιτιστικές επιρροές.

Δ) ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ: Μάλλον απουσιάζει η κεντρική εξουσία. Πιθανόν κάθε οικισμός είχε αυτονομία και φρόντιζε για την αυτοσυντήρησή του. Οι οικισμοί αρχικά ήταν ανοχύρωτοι και παραθαλάσσιοι, από το 2.300 π.Χ. όμως χτίζονται στις πλαγιές των λόφων και οχυρώνονται (πειρατεία, άλλοι κίνδυνοι).

Ε) ΟΙΚΙΣΜΟΙ:

    ·Αγία Ειρήνη στην Κέα

    ·Ακρωτήρι στη Θήρα (Σαντορίνη)

    ·Φυλακωπή στη Μήλο

    ·Καστρί στη Σύρο

    ·Χαλανδριανή στη Σύρο

    ·Άγιος Ανδρέας στη Σίφνο

    ·Οικισμός και τάφοι με ειδώλια στην Κέρο κ.ά.

Συμπλήρωσε…

·……………………….. ·………………………… ·………………………… ·…………………………. ·……………………….. ·………………………… ·………………………… ·………………………….

ΣΤ) ΚΥΡΙΕΣ ΑΣΧΟΛΙΕΣ ΚΑΤΟΙΚΩΝ: γεωργία (σιτηρά, όσπρια, λάδι), κτηνοτροφία (εκτροφή αιγοπροβάτων), ψάρεμα με δίχτυα, ναυπηγική (πρώτοι κατασκεύασαν πλοία κατάλληλα για ταξίδια σε ανοικτές θάλασσες), ναυτιλία (= θαλάσσιο εμπόριο), κυνήγι, υφαντική, μεταλλουργία, μαρμαρογλυπτική-ειδωλοπλαστική.

Ζ) ΛΕΞΕΙΣ που πιθανόν δεν γνωρίζεις τη σημασία τους:

   +τα πρανή (πληθ. του επιθ. το πρανές) = τα επικλινή μέρη // πλαγιές.

   +σμίλη (η, ουσ.) = εργαλείο λάξευσης, κατεργασίας λίθων και άλλων σκληρών υλικών.

   +σμιλεύω (ρ.) = λαξεύω, γλύφω // μτφ. επεξεργάζομαι. --- σμιλευτός (επίθ.) = λαξευτός.

   +ειδώλιο (το, ουσ.) = αγαλματίδιο, μικρό ομοίωμα ανθρώπου ή ζώου, κατασκευασμένο από πηλό, μάρμαρο, ξύλο, μέταλλο, πέτρα, ελεφαντοστό κ.ά.. Η διαδικασία της επεξεργασίας του υλικού και της κατασκευής του ομοιώματος ονομάζεται ειδωλοπλαστική.

   +οψιανός (ο, ουσ.) = σκληρό ηφαιστειογενές πέτρωμα, κατάλληλο για κατασκευή εργαλείων, όπλων, αγγείων.

   +ακμή (η, ουσ.) = άνθηση (από το ρ. ανθέω>ανθώ) // ανάπτυξη [≠ παρακμή (η, ουσ.) = ξεπεσμός, κατάπτωση].

   +Τσούντας Χρήστος (1857-1939): Έλληνας αρχαιολόγος, καθηγητής του Πανεπιστημίου, ακαδημαϊκός και συγγραφέας. Στα τέλη του 19^ου αι. αποκάλυψε τον ιδιότυπο πολιτισμό των Κυκλάδων, που τον ονόμασε Κυκλαδικό.

   +Μαρινάτος Σπύρος (ο, ουσ.): διαπρεπής Έλληνας αρχαιολόγος, ο οποίος τα έτη 1967-1974 έκανε ανασκαφές στο Ακρωτήρι της Θήρας κι έφερε στο φως θαυμάσιες τοιχογραφίες του 1.500 π.Χ. περίπου: “Τοιχογραφία της Άνοιξης” (τοπίο με νερά που κυλούν ανάμεσα σε πολύχρωμους βράχους, κόκκινα κρίνα και χελιδόνια που φιλιούνται, παιδική πυγμαχία, αντιλόπες, κυανοπίθηκοι, μια “μικρογραφική τοιχογραφία”, που εικονίζει “ναυτική εκστρατεία” και ψαράδες με αρμαθιές ψάρια στα χέρια.

Η) ΚΥΚΛΑΔΙΚΗ ΤΕΧΝΗ:

    1. Μαρμαρογλυπτική – Ειδωλοπλαστική – Κυκλαδικά ειδώλια από παριανό μάρμαρο, ύψους από 0,05 έως 1,50 μ.. Εικονίζουν συνήθως γυναικείες μορφές και σπάνια άνδρες μουσικούς ή κυνηγούς ή στρατιώτες. Είχαν σχηματοποιημένα χαρακτηριστικά, μακριά ημικυκλική μύτη, έντονα λοξούς ώμους, στρογγυλεμένη ράχη και εγχάρακτες ανατομικές λεπτομέρειες. Συχνά διακρίνονται στα ειδώλια ίχνη γραπτής διακόσμησης (χρώματα). Ο σκοπός της κατασκευής τους παραμένει άγνωστος. Πιθανόν να είχαν θρησκευτική (γυναικείες θεότητες) ή μαγική σημασία ή να σχετίζονταν με δοξασίες σχετικές με τους νεκρούς και το θάνατο. Τα είχαν στα σπίτια τους ή τα έβαζαν σε τάφους, πιστεύοντας πως η παρουσία τους προστάτευε το νεκρό. Μερικά είχαν σχήμα βιολιού (βιολόσχημα). Η κατασκευή των ειδωλίων γινόταν σε στάδια: διαμόρφωση της μαρμάρινης πλάκας στο επιθυμητό μέγεθος αρχικά, σχεδίαση του περιγράμματος της μορφής πάνω στο μάρμαρο έπειτα, μετά κόψιμο του σχήματος μέσα στο μάρμαρο. Αυτή η τεχνική ίσως εξηγεί τη μετωπικότητα που χαρακτηρίζει τα ειδώλια.

    2. Αγγεία πήλινα, με φυτικό διάκοσμο και θαλάσσια ζώα ή παραστάσεις με ανθρώπους, πλοία, εγχάρακτα σχέδια.

    3. Μαρμάρινα και χάλκινα αγγεία.

    4. Τηγανόσχημα αγγεία άγνωστης χρήσης. Ίσως τα χρησιμοποιούσαν ως καθρέφτες ή σαν δίσκους

    5. Μεταλλοτεχνία: χάλκινα εργαλεία, όπλα, πελέκεις (= τσεκούρια), εγχειρίδια (= κοντά ξίφη) κ.ά.

    6. Μικροτεχνία (αντικείμενα καλλωπισμού).

    7. Τοιχογραφίες (τοιχογραφίες Θήρας).

Θ) ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ: Αντιστοίχισε …

     Α΄ ΣΤΗΛΗ                       Β΄ ΣΤΗΛΗ

    1) Μήλος                          α) Ακρωτήρι

    2) Θήρα                            β) τηγανόσχημο

    3) ειδώλιο                         γ) Φυλακωπή

    4) αγγείο                           δ) παριανό μάρμαρο

    5) σμίλη                            ε) ειδωλοπλαστική

Ι) Αν έχεις ηλεκτρονικό υπολογιστή, κάνε επίσκεψη στην ιστοσελίδα του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης (Νεοφύτου Δούκα 4 – Κολωνάκι – Τηλ: 210-72.28.321 /-23 - http: // www.cycladic.m.gr.) και εκτύπωσε ενδιαφέρουσες πληροφορίες και εικόνες των εκθεμάτων του.