zzzzz ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – ΕΝΟΤΗΤΑ 5Β1 zzzzz
Β1.
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ: « ἡ γῆ »
+γαῖα > γῆ (η, ουσ.) = έδαφος, χώμα / ξηρά / χώρα / οικουμένη, ο πλανήτης που κατοικούμε.
Α΄ στήλη ( Αρχαία Ελληνική ):
ΑΠΛΑ ΟΜΟΡΡΙΖΑ:
+γηίτης (ο, ουσ.) = γεωργός.
γήιος (επίθ.) = γήινος.
γαιὼν (ο, ουσ., γεν. γαιῶνος) = σωρός χώματος.
γῆθεν (επίρρ.) = από τη γη.
ΣΥΝΘΕΤΑ ΟΜΟΡΡΙΖΑ:
γεωρύχος (ο, ουσ., γῆ + ὀρύσσω) = αυτός που σκάβει τη γη, που κάνει λάκκους ή οπές στο έδαφος.
γεωρυχέω > γεωρυχῶ (ρ.) = σκάπτω, ανασκάπτω τη γη.
γεωμορία (η, ουσ.) = διανομή γης / γεωργία.
γεωμόρος / γημόρος (ο, ουσ.) = αυτός που μετέχει στη διανομή γης, κληρούχος / κτηματίας, γαιοκτήμονας.
γεώργιον (το, ουσ.) = αγρός / καλλιέργεια / εισόδημα, συγκομιδή.
ἀγεωργησία (η, ουσ.) = κακή επιμέλεια της γης.
+ἀγεώργητος (επίθ.) = ακαλλιέργητος.
γεωτόμος (ο, ουσ., γῆ + τέμνω) = αυτός που κόβει, ανοίγει τη γη /αυτός που με άροτρο σχίζει τη γη, γεωργός.
γηπετὴς (επίθ., γῆ + πίπτω) = αυτός που πέφτει πάνω στη γη.
γήποτος (επίθ., γῆ + πίω) = αυτός που τον καταπίνει η γη.
γαιήοχος > γηοχῶ (ρ., γαῖα > γῆ + ἔχω) = αυτός που είναι κάτοχος γης, κτηματίας / αυτός που βαστάζει ή περιβάλλει τη γη / προστάτης της χώρας, πολιούχος.
γηοχέω > γηοχῶ (ρ., γῆ + ἔχω) = είμαι κάτοχος γης, είμαι κτηματίας.
γεωπείνης (ο, ουσ., γῆ + πένομαι = είμαι πένης, φτωχός) = ο μικροκτηματίας, ο πένης σε κτήματα.
ἀπόγαιον/ἀπόγειον (το, ουσ.) = κάλως, χονδρό σκοινί (παλαμάρι), με το οποίο έδεναν το πλοίο στη στεριά.
πρόσγειος (επίθ., πρὸς + γῆ) = ο πλησίον της ξηράς.
Β΄ στήλη ( Αρχαία+Νέα Ελληνική ):
ΑΠΛΑ ΟΜΟΡΡΙΖΑ:
+γήινος (επίθ.) = σχετικός με τη γη / αυτός που ζει στη γη / χωμάτινος / μτφ. φθαρτός.
+γεώδης/γαιώδης (επίθ.) =όμοιος με τη σύσταση και το χρώμα της γης /αυτός που περιέχει χώμα, χωματένιος.
ΣΥΝΘΕΤΑ ΟΜΟΡΡΙΖΑ:
+γηγενὴς, γηγενὴς, γηγενὲς (επίθ., γῆ + γίγνομαι) = αυτόχθων, ντόπιος, ιθαγενής.
γεωπονία (η, ουσ., γῆ + πονῶ=κοπιάζω) = καλλιέργεια γης /επιστήμη ασχολούμενη με την καλλιέργεια της γης.
+γεωπόνος / γηπόνος (ο, ουσ., γῆ + πονέω > πονῶ = κοπιάζω) = ο καλλιεργητής της γης / επιστήμονας ο οποίος ασχολείται με τη Γεωπονία.
γεωπονικὸς (επίθ.) = σχετικός με τη Γεωπονία και το γεωπόνο.
γεωργὸς (ο, ουσ., γῆ + ἔργον) = αυτός που καλλιεργεί τη γη, αγρότης.
γεωργέω > γεωργῶ (ρ.) = είμαι γεωργός / καλλιεργώ τη γη.
γεωργία (η, ουσ.) = η καλλιέργεια της γης.
γεωργικὸς (επίθ.) = αυτός που αναφέρεται ή ανήκει στη γεωργία ή το γεωργό, αγροτικός.
γεωγράφος (ο, ουσ., γῆ + γράφω) = ο περιγράφων τη γη / επιστήμονας που ασχολείται με τη Γεωγραφία / συγγραφέας γεωγραφικών βιβλίων και χαρτών.
+γεωγραφία (η, ουσ.) = περιγραφή της γης / η επιστήμη που ασχολείται με την περιγραφή της επιφάνειας της Γης και των φαινομένων επάνω σ’ αυτήν / σύγγραμμα γεωγραφικό.
γεωγραφικὸς (επίθ.) = αυτός που ανήκει ή αναφέρεται στη Γεωγραφία ή το γεωγράφο (γεωγραφικός χάρτης).
ἀγεωγράφητος (επίθ.) = αυτός που ξέρει Γεωγραφία / αυτός που δεν έχει περιγραφεί γεωγραφικά.
+γήλοφος / γεώλοφος (ο, ουσ.) = λόφος σχηματισμένος από χώμα / λοφίσκος / τούμπα.
+γήπεδον / γεώπεδον (το, ουσ.) = τεμάχιο γης / μεγάλο οικόπεδο / μέρος κατάλληλο για αθλητισμό, εγκατάσταση διεξαγωγής αθλητικών συναντήσεων.
Γεωμετρία (η, ουσ.) = κλάδος των Μαθηματικών, που ασχολείται με τις ιδιότητες του χώρου και την καταμέτρηση των σωμάτων.
+γεωμετρέω > γεωμετρῶ (ρ.) = καταμετρώ αγρούς, τη γη / χωρομετρώ.
γεωμέτρης (ο, ουσ.) = ο ασχολούμενος με τη Γεωμετρία.
γεωμετρικὸς (επίθ.) = αυτός που αναφέρεται ή ανήκει στη Γεωμετρία (π.χ. γεωμετρικό πρόβλημα).
ἀγεωμέτρητος (επίθ.) = αυτός που δεν ξέρει Γεωμετρία. Γιατί, κατά τη γνώμη σου, ο φιλόσοφος Πυθαγόρας είχε γράψει στη Σχολή του το “Μηδεὶς ἀγεωμέτρητος εἰσίτω” (να μην μπει κανένας που δεν γνωρίζει Γεωμετρία);
ἐπίγειος (επίθ., ἐπὶ + γαῖα > γῆ) = γήινος / αυτός που βρίσκεται πάνω στη γη / τα επίγεια = τα εγκόσμια.
+ἔγγειος/ ἔγγαιος (επίθ., ἐν + γαῖα > γῆ) = αυτός που αναφέρεται στη γη ή στα προϊόντα του εδάφους της (ἔγγειος φόρος, ἔγγειος ιδιοκτησία) / εγχώριος, ντόπιος, ιθαγενής.
+μεσόγειος / μεσόγαιος / μεσόγεως (επίθ., μέσος + γαῖα > γῆ) = ο ευρισκόμενος στο εσωτερικό μιας χώρας, στο κέντρο μιας χώρας.
ἀπόγειος / ἀπόγαιος (επίθ., ἀπὸ + γαῖα > γῆ) = αυτός που έρχεται από την ξηρά.
ὑπόγειος (επίθ., ὑπὸ + γαῖα > γῆ) = αυτός που βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια της γης (αντίθετο: ὑπέργειος).
+γαιοκτήμων / γαιοκτήμονας (ο, ουσ., γῆ + κτάομαι > κτῶμαι=αποκτώ, έχω) = ιδιοκτήτης μεγάλης κτηματικής καλλιεργήσιμης γης, μεγαλοκτηματίας.
Γ΄ στήλη ( Νέα Ελληνική ):
γεωλόγος (ο, ουσ.) = επιστήμονας που ασχολείται με τη Γεωλογία, επιστημονικό κλάδο που εξετάζει τις δυνάμεις που διαμορφώνουν τη γη.
+Γεωλογία (η, ουσ.) = επιστήμη που μελετά την ιστορία της γης: πώς έγινε και ποιες δυνάμεις συνετέλεσαν, ώστε να πάρει τη σημερινή της μορφή.
γεωλογικός (επίθ.) = σχετικός με τη Γεωλογία (π.χ. γεωλογικός χάρτης).
+γεώμηλο (το, ουσ.) = πατάτα.
γεωτροπισμός (ο, ουσ.) = τάση των οργάνων των φυτών να παίρνουν κατακόρυφη θέση, όταν αυξάνονται (π.χ. ρίζες).
γεωργοκτηματίας (ο, ουσ.) = κτηματίας που καλλιεργεί ο ίδιος τα κτήματά του.
γεωδαισία (η, ουσ., γῆ + δαίω=μοιράζω) = διανομή της γης / η επιστήμη που ασχολείται με την ακριβή καταμέτρηση της γης, για τον προσδιορισμό και την αναπαράστασή της.
γεωδαιτικός (επίθ.) = αυτός που αναφέρεται στη γεωδαισία.
γεωκεντρικός (επίθ.) =αυτός που αναφέρεται στο κέντρο της γης / αυτός που ξεκινά απ’ το κέντρο της γης.
+γεώτρηση (η, ουσ.) = τρύπημα της γης με γεωτρύπανο για κάποιο σκοπό.
γεωτρύπανο (το, ουσ.) = μηχάνημα για γεωτρήσεις.
γαιάνθρακας (ο, ουσ.) = πετροκάρβουνο.
+γεωδυναμική (η, ουσ.) = κλάδος της Γεωλογίας, που εξετάζει τις δυνάμεις που επιδρούν στη διαμόρφωση της γης και στις αλλοιώσεις της μάζας και της μορφής της.
γεωπολιτικός (επίθ.) = ο σχετικός με τη διαίρεση της γης, σε σχέση με την πολιτική διαίρεση της γης.
γηπεδούχος (επίθ.) = αυτός που έχει, που του ανήκει το γήπεδο.
περίγειο (το, ουσ., περὶ + γῆ) = το πλησιέστερο προς τη γη σημείο της τροχιάς ουράνιου σώματος.
υδρόγειος (η, ουσ.) = ο αποτελούμενος από νερό και γη / η υδρόγειος = η γήινη σφαίρα.
ισόγειος / ισόγαιος (επίθ.) = αυτός που βρίσκεται στο ίδιο ύψος με την επιφάνεια της γης.
υπέργειος (επίθ., ὑπὲρ + γαῖα > γῆ) = αυτός που είναι πάνω από τη γη.
+γείωση (η, ουσ.) = η αγώγιμη σύνδεση ηλεκτρικών συσκευών με τη γη / αγωγός, ηλεκτρόδιο για τη γείωση.
+απόγειο (το, ουσ., ἀπὸ + γαῖα > γῆ) = η μεγαλύτερη απόσταση ενός πλανήτη από τη Γη / μτφ. το ύψιστο σημείο (π.χ. «έφτασε στο απόγειο της δόξας»).
+απογειώνομαι (ρ.) = αφήνω το έδαφος και υψώνομαι στον αέρα / μτφ. ανεβαίνω απότομα πολύ ψηλά / μτφ. νιώθω να πετώ ψηλά από χαρά.
+απογείωση (η, ουσ.) = σήκωμα αεροπλάνου από το έδαφος.
+προσγειώνω (ρ.) = κατεβάζω αεροπλάνο ή αερόστατο στο έδαφος /μτφ. επαναφέρω στην πραγματικότητα.
+προσγείωση (η, ουσ.) = κατέβασμα αεροπλάνου στο έδαφος, προσεδάφιση / μτφ. επαναφορά στην πραγματικότητα.
+εγγειοβελτιωτικός/εγγειοβελτικός (επίθ.) = (για έργα): που επιδιώκουν τη βελτίωση (= καλυτέρευση) της απόδοσης του εδάφους (π.χ. εγγειοβελτιωτικά έργα: αρδευτικά, αποχετευτικά, αποξηραντικά κ.ά.).
(Μάλλον και οι λέξεις γείτων / γείτονας και γίγας / γίγαντας είναι ομόρριζες της λ. γη).
ΕΡΓΑΣΙΕΣ ( διάλεξε
3 ):
1. Γράψε
στο αλφαβητικό «Ευρετήριο Λέξεων» τις λέξεις με σταυρό κι άρχισε να τις
χρησιμοποιείς στον προφορικό και γραπτό σου λόγο (Αγόρασε το ειδικό
τετράδιο-ευρετήριο με τα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου).
2. Κάνε πέντε προτάσεις στη νεοελληνική γλώσσα με τις λέξεις γεωμετρικός, προσγείωση, γεώτρηση, γήινος, γηγενὴς (Προσοχή! Κάθε πρόταση έχει ένα μόνο ρήμα.).
3. Βρες πέντε επιστημονικούς Κλάδους που ασχολούνται με τη γη (να γραφούν ονομαστικά).
4. Φαντάσου πως συμμετέχεις σε ένα συνέδριο για τη γεωργία στην περιοχή που κατοικείς. Γράψε ένα κείμενο 10 σειρών (100 λέξεις περίπου), για να το ανακοινώσεις στο συνέδριο, χρησιμοποιώντας όσο το δυνατόν περισσότερες λέξεις από το παραπάνω λεξιλόγιο (υπογράμμισε τις λέξεις).
5. Βρες από τη Μυθολογία για τη Γαία και αναζήτησε στο βιβλίο της Ιστορίας ιστορικά-αρχαιολογικά στοιχεία για τη λατρεία της στην Ελλάδα.
2. Κάνε πέντε προτάσεις στη νεοελληνική γλώσσα με τις λέξεις γεωμετρικός, προσγείωση, γεώτρηση, γήινος, γηγενὴς (Προσοχή! Κάθε πρόταση έχει ένα μόνο ρήμα.).
3. Βρες πέντε επιστημονικούς Κλάδους που ασχολούνται με τη γη (να γραφούν ονομαστικά).
4. Φαντάσου πως συμμετέχεις σε ένα συνέδριο για τη γεωργία στην περιοχή που κατοικείς. Γράψε ένα κείμενο 10 σειρών (100 λέξεις περίπου), για να το ανακοινώσεις στο συνέδριο, χρησιμοποιώντας όσο το δυνατόν περισσότερες λέξεις από το παραπάνω λεξιλόγιο (υπογράμμισε τις λέξεις).
5. Βρες από τη Μυθολογία για τη Γαία και αναζήτησε στο βιβλίο της Ιστορίας ιστορικά-αρχαιολογικά στοιχεία για τη λατρεία της στην Ελλάδα.
6. Βρες από το Διαδίκτυο και από βιβλία ποιήματα ή
πεζά κείμενα, βίντεο και τραγούδια για τη γη και τη γεωργική ζωή (π.χ. αρχαίους ύμνους κ.ά.). Βίντεο: http://www.youtube.com/watch?v=K4xdOiwDb60. Διάβασε
σε άλλη ανάρτησή μας την «Ινδιάνικη προσευχή στη Γη» στο http://paleochori-lesvos.blogspot.gr/2013/02/blog-post_4564.html.
7. Ζωγράφισε μία αγροτική σκηνή από τις δραστηριότητες των ανθρώπων του τόπου σου ή κάνε ένα κολλάζ με φυτά κι άλλα υλικά από τη γη, ζωγράφισε ή γράψε κάτι πάνω σε πέτρα, βότσαλο ή κομμάτι ξύλου που θα βρεις στον περίπατό σου. Αν τα καταφέρνεις στις κατασκευές, κάνε ένα γεωργικό εργαλείο ή μία καλλιτεχνική σύνθεση από ξύλο (π.χ. ένα μοντέρνο κηροπήγιο από ελίτικο ξύλο).
7. Ζωγράφισε μία αγροτική σκηνή από τις δραστηριότητες των ανθρώπων του τόπου σου ή κάνε ένα κολλάζ με φυτά κι άλλα υλικά από τη γη, ζωγράφισε ή γράψε κάτι πάνω σε πέτρα, βότσαλο ή κομμάτι ξύλου που θα βρεις στον περίπατό σου. Αν τα καταφέρνεις στις κατασκευές, κάνε ένα γεωργικό εργαλείο ή μία καλλιτεχνική σύνθεση από ξύλο (π.χ. ένα μοντέρνο κηροπήγιο από ελίτικο ξύλο).
8. Ζήτησε από ένα συγγενή σου να σου πει
πώς γίνεται μία αγροτική εργασία (π.χ. κλάδεμα ελαιόδενρων, φύτεμα αμπελιού,
όργωμα, χτίσιμο πεζούλας, βιολογικές καλλιέργειες, συλλογή ρητίνης κ.ά.). Να τα καταγράψεις όπως τα
λέει, στη ντοπιολαλιά. Ετοίμασε από πριν ένα μικρό ερωτηματολόγιο και
χρησιμοποίησε μαγνητόφωνο, αν έχεις (Δες σχετική ανάρτησή μας, με τίτλο
"Εμβολιασμός δένδρων" στο http://paleochori-lesvos.blogspot.gr/2013/04/blog-post_2307.html).
9. Αν μένεις στο Πλωμάρι Λέσβου, πάρε συνέντευξη από τον αγρότη Ανδρέα Πάσκο, που καλλιέργησε τεράστια μελιτζάνα, ύψους 19 cm, περιμέτρου 56 cm και βάρους 1.475 gr (βλέπε δημοσιεύματα τοπικού τύπου). Φωτογράφισε τις μελιτζάνες και τον ίδιο στον κήπο του.
10. Αν ζεις μακριά από τον τόπο σου, στο Εξωτερικό ή σε άλλο μέρος της Ελλάδας, γράψε ένα ποιητικό ή πεζό κείμενο για την πατρική σου γη.
11. Αν ζεις στη Λέσβο, γράψε μία έκθεση,
με το θέμα που έδωσε ο φιλόλογός μου, όταν φοιτούσα στη Β΄ Γυμνασίου: “Γυρισμός από το ελαιομάζεμα”.
Τη δική μου θα τη βρεις δημοσιευμένη στη σελ. 235 του 15ου τεύχους του
περιοδικού “Τα Παλιοχωριανά” (1984).
12. Στείλε με e-mail στο
mirsini.vounatsou@gmail.com την έκθεσή σου ή τη λαογραφική καταγραφή ή άλλη
εργασία σου, για να τη δημοσιεύσουμε στο blog μας, στη στήλη “Μαθητικά Τετράδια”, που θα
την καθιερώσουμε, μόλις λάβουμε την πρώτη εργασία μαθητή.
13. Ποια συναισθήματα και ποιες σκέψεις γεννά μέσα σου το παρακάτω ποίημα του Νικηφόρου Βρεττάκου;
ΤΗΣ ΓΗΣ ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ
13. Ποια συναισθήματα και ποιες σκέψεις γεννά μέσα σου το παρακάτω ποίημα του Νικηφόρου Βρεττάκου;
ΤΗΣ ΓΗΣ ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ
Μη μου σκοτώσετε το
νερό.
Μη μου σκοτώσετε τα
δέντρα.
Μη μου ξεσκίστε
αυτές τις θείες σελίδες
που τις γράψανε τ’ ασύλληπτο
φως
κι ο ασύλληπτος
χρόνος
κι όπου σταθώ με
περιβάλλουν.
Μη μου σκοτώσετε της
γης το ποίημα!...
(Νικηφόρος
Βρεττάκος)
ΚΑΛΗ ΔΟΥΛΕΙΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου